Postolec
Ilustracja
Fosa w obniżeniu Postolca
Państwo

 Polska

Lokalizacja

Toruń

Struga
Długość ok. 5,6[1] km
Źródło
Wysokość

70 m n.p.m.[1]

Współrzędne

53°02′29″N 18°36′19″E/53,041389 18,605278

Ujście
Recypient Wisła
Wysokość

32 m n.p.m.[1]

Współrzędne

53°00′30″N 18°36′37″E/53,008333 18,610278

Mapa
Mapa rzeki
Plan Torunia z 1921 z zaznaczonym, choć niepodpisanym Postolcem
Położenie na mapie Torunia
Mapa konturowa Torunia, u góry znajduje się punkt z opisem „źródło”, natomiast w centrum znajduje się punkt z opisem „ujście”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, blisko centrum u góry znajduje się punkt z opisem „źródło”, poniżej znajduje się również punkt z opisem „ujście”
Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego
Mapa konturowa województwa kujawsko-pomorskiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „źródło”, poniżej znajduje się również punkt z opisem „ujście”

Postolec (lub Postolsk[2], niem. Bostolz[3], także kleine Bache[4] – Mała Struga[2] lub Mała Bacha[5]) – struga płynąca dawniej na terenie dzisiejszego Torunia.

Przebieg

Swój bieg strumień rozpoczynał najprawdopodobniej w obecnej dzielnicy Wrzosy[6], choć na mapach z końca XIX i początku XX wieku pojawia się bezpośrednio po południowej stronie Fortu V Twierdzy Toruń. Następnie Postolec biegł na południe a w okolicy współczesnej ulicy Wielki Rów skręcał na wschód. Dalej z trzech stron (od północy, wschodu i południa) opływał wzniesienie Dębowej Góry i przecinał tereny podmokłe, które dały nazwę dawnej wsi Mokre[4][7][8][9]. Przez kolejnych kilkaset metrów struga biegła na południe, rozdzielając Małe i Duże Mokre[2], by po przecięciu obecnej ul. Kościuszki zmienić kierunek na południowo-zachodni[4][7][8][9].

Do zespołu staromiejskiego docierała od strony Chełmińskiego Przedmieścia. Na swoim końcowym odcinku Postolec tworzył wyraźne obniżenie terenu, przebiegając m.in. pod współczesnym placem zabaw w międzymurzu i pod ulicą Strumykową. Uchodził do Wisły[6].

Historia i pozostałości

Nazwę rzeczki Postolec, podobnie jak pierwszą notowaną nazwę okolicznego grodu sprzed lokowania Torunia (Postolsko), wywodzi się od słowa pusty w znaczeniu „nieporośnięty przez las”, którą to cechą charakteryzować się miały tereny w pobliżu osady[6].

Jar, którym płynęła struga, w XIII wieku wykorzystano przy zakładaniu Starego Miasta, po stronie wschodniej opierając zabudowę o dolinę Postolca. Na jej skraju stanęły mury miejskie z Bramą Paulińską i mostem przerzuconym nad strumieniem. W 1386 nad dolinką wybudowano czteroprzęsłowy murowany wiadukt (dzisiejsza ulica Most Pauliński), przy czym samo koryto Postolca znajdowało się nadal najbliżej bramy, pod drewnianym mostem zwodzonym[10]. Około 1262 do wschodniej części jaru doprowadzono także sztucznie wody Strugi Toruńskiej (Bachy), która odtąd płynęła równolegle do Postolca, jednak w drewnianym korycie i oddzielona groblą[10][11]. Oba cieki przepływały następnie wzdłuż obwarowań miejskich i pod mostem przed Bramą Kotlarską[11].

Dość szybko wody Postolca zaczęły zasilać fosę miejską (piętrzenie wody umożliwiała m.in. konstrukcja przy moście przed Bramą Paulińską)[6][10]. Ostatni fragment dolinki strumienia zniwelowano wkrótce po jej włączeniu w skład terenu zamku krzyżackiego ok. roku 1260. Zachowaną do dziś fosę odkopano po zburzeniu zamku w 1454[6][12].

W XV wieku wody Postolca skierowano do fosy Barbakanu Chełmińskiego (w odróżnieniu od Strugi Toruńskiej, której sztuczne koryto przeprowadzono ponad fosą). W XVII wieku po wybudowaniu nowożytnych bastionów Postolec zasilał urządzenia wodne tych umocnień. Jeszcze w XIX wieku wodę strugi poprowadzono przepustem pod nowymi fortyfikacjami Twierdzy Toruń do wewnętrznej fosy wokół murów miasta[6].

Postolec wysechł prawdopodobnie wkrótce po II wojnie światowej. Przyczyniło się do tego obniżenie się wód gruntowych wskutek melioracji, osuszenia Mokrego oraz budowy miejskiej sieci kanalizacyjnej[6]. Koryto strumienia na terenie tej dzielnicy zasypano w latach 70. XX wieku[5].

Do początków XXI wieku zachowały się dobrze widoczne obniżenia terenu na tyłach budynków Komendy Miejskiej Policji (ul. Polskiego Czerwonego Krzyża) i Instytutu Fizyki UMK (ul. Legionów). Pomiędzy nimi znajduje się willa Kazimierza Ulatowskiego wybudowana w latach 30. XX wieku nad doliną strumienia[6] (teren zniwelowano około 2015 roku podczas budowy bloków mieszkalnych)[13]. Ponadto w murze zamykającym od strony Wisły fosę strzelniczą w dolince Postolca do dziś widoczny jest zamurowany przepust wody i ślady po przyzamkowym młynie[6][12].

Na mapie z 1986 roku ogólny zarys przebiegu strumienia jest jeszcze widoczny jako szereg rowów melioracyjnych i innych urządzeń wodnych[14]. Można go także odtworzyć na mapie geodezyjnej Torunia, jako że dawne koryto Postolca często stanowi bądź to oddzielną działkę, bądź też granicę działek sąsiadujących[9]. Ostatni z wymienionych czynników znalazł swoje odzwierciedlenie w formie architektonicznej przebudowywanego w drugiej dekadzie XXI wieku basenu miejskiego przy ul. Bażyńskich (Aqua Toruń). W miejscu, gdzie dawne koryto strugi przecina budynek pływalni, projektanci zastosowali przeszklenia fasady i dachu. Podobnie niebieskim kolorem zaznaczono przebieg Postolca na nawierzchni otaczającego basen terenu[15].

Przypisy

  1. 1 2 3 Pomiar 5,633 [online], mapy.cz [dostęp 2023-02-24] (pol.).
  2. 1 2 3 Mateusz Superczyński, Mokre w okresie staropolskim Źródła do dziejów przedmieścia Torunia, „Rocznik Toruński” (40), Towarzystwo Miłośników Torunia, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, 2013, s. 131, ISSN 0557-2177 [dostęp 2023-02-24] [zarchiwizowane z adresu 2023-02-24] (pol.).
  3. ↑ Arkadiusz Skonieczny, Dom Bractwa Kurkowego (Strzeleckiego) [online], turystyka.torun.pl, 17 marca 2013 [dostęp 2023-02-23] [zarchiwizowane z adresu 2022-07-06] (pol.).
  4. 1 2 3 Stadtplan von Thorn und Umgebung, skala 1:25 000, R. Uebrick, 1903 [dostęp 2023-02-24] (niem.).
  5. 1 2 Mokre [online], turystyka.torun.pl [dostęp 2023-02-24] [zarchiwizowane z adresu 2022-11-19] (pol.).
  6. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 Jacek Kiełpiński, Seans w szpitalu dla trędowatych, „Nowości”, 5 marca 2009 [dostęp 2023-02-23] [zarchiwizowane z adresu 2023-02-23] (pol.).
  7. 1 2 Karte der Stadt Thorn nebst Umgegend, skala 1:12 500, J. Böhme, 1884 [dostęp 2023-02-24] (niem.).
  8. 1 2 Mapa topograficzna, arkusz 1510 Thorn, 1:25 000, Königlich Preußische Landesaufnahme, 1908–1913 [dostęp 2023-02-24] (niem.).
  9. 1 2 3 Portal mapowy [online], Geoportal miasta Torunia [dostęp 2023-02-24] (pol.).
  10. 1 2 3 Arkadiusz Skonieczny, Most Pauliński [online], turystyka.torun.pl, 17 listopada 2009 [dostęp 2023-02-23] [zarchiwizowane z adresu 2023-02-22] (pol.).
  11. 1 2 Zbigniew Nawrocki, Jak rodziła się ulica Szeroka, „Gazeta Wyborcza”, 8 sierpnia 2009 [dostęp 2023-02-23] (pol.).
  12. 1 2 Zbigniew Nawrocki, Nowożytne przekształcenia średniowiecznych fortyfikacji Torunia [PDF], Bogusław Dybaś (red.), „Rocznik Toruński” (24), Towarzystwo Miłośników Torunia, 1997, s. 40–43, ISSN 0557-2177 [dostęp 2023-02-23] (pol.).
  13. ↑ Szymon Spandowski, Nie ma, nie ma wody w rzece, „Nowości”, 29 czerwca 2016 [dostęp 2023-02-23] [zarchiwizowane z adresu 2023-02-23] (pol.).
  14. ↑ Mapa topograficzna, arkusz Торунь (N–34–98,110), skala 1:10 000, Sztab Generalny Armii Radzieckiej, 1986 [dostęp 2023-02-24] (ros.).
  15. ↑ Szymon Spandowski, Toruń. Basen przy ul. Bażyńskich będzie miał trzy poziomy, „Nowości”, 20 sierpnia 2016 [dostęp 2023-02-23] [zarchiwizowane z adresu 2023-02-24] (pol.).
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.