Porozumienie charkowskie
Porozumienie między Federacją Rosyjską i Ukrainą o stacjonowaniu Floty Czarnomorskiej Federacji Rosyjskiej na terytorium Ukrainy
Ilustracja
Podpisanie porozumienia przez prezydenta Ukrainy Wiktora Janukowycza i Rosji Dmitrija Miedwiediewa
Data

21 kwietnia 2010

Miejsce

Charków

Terytorium

Ukraina

Strony traktatu
 Rosja  Ukraina
Przywódcy
Dmitrij Miedwiediew Wiktor Janukowycz

Porozumienie charkowskie[uwaga 1] (ukr. Харківські угоди, ros. Харьковские соглашения), oficjalnie: Porozumienie między Federacją Rosyjską i Ukrainą o stacjonowaniu Floty Czarnomorskiej Federacji Rosyjskiej na terytorium Ukrainy – umowa międzynarodowa pomiędzy Ukrainą i Federacją Rosyjską, podpisana 21 kwietnia 2010 roku w Charkowie, przez prezydentów Wiktora Janukowycza i Dmitrija Miedwiediewa. Przedłużyła ona termin przebywania Floty Czarnomorskiej w Sewastopolu na terenie Autonomicznej Republiki Krymu od 2017 (roku zakończenia poprzedniej umowy o dzierżawie portu) do 2042 roku, w zamian za obniżenie ceny gazu dostarczanego przez Rosję na Ukrainę.

Dmitrij Miedwiediew na lotnisku w Charkowie
Prezydenci na placu Wolności w Charkowie
Wiktor Janukowycz i Dmitrij Miedwiediew po podpisaniu umów charkowskich

Po aneksji Krymu w 2014 roku Rosja wypowiedziała wszystkie umowy, w tym porozumienie charkowskie, o stacjonowaniu floty morskiej na Ukrainie. Ukraina, która nie uznaje przyłączenia Krymu do Rosji, nie zaakceptowała zerwania przez Rosję umów dotyczących floty.

Postanowienia

21 kwietnia 2010 roku w Charkowie odbyło się spotkanie Wiktora Janukowycza z Dmitrijem Miedwiediewem w sprawie stosunków ukraińsko-rosyjskich. Omówione zostały kwestie współpracy politycznej, gospodarczej i humanitarnej[1]. Głównym rezultatem rozmów było postanowienie dotyczące przedłużenia umowy o stacjonowaniu rosyjskiej Floty Czarnomorskiej w Sewastopolu do 28 maja 2042 roku. Zapisana została również możliwość prolongaty owej umowy o kolejne 5 lat, pod warunkiem, że żadna ze stron jej nie wypowie. W zamian Federacja Rosyjska miała obniżyć cenę gazu o 30% przez 10 lat. Nowy kontrakt pomiędzy Naftohazem i Gazpromem ustalił cenę 100 dolarów amerykańskich za każdy tysiąc metrów sześciennych surowca. Od 27 maja 2017 roku Rosja w zamian za przebywanie floty morskiej miała także wypłacać Ukrainie 100 milionów dolarów rocznie[2][3].

Reakcje

Ukraina

Porozumienie charkowskie wywołało mieszane opinie w ukraińskim społeczeństwie. Większość analityków określiła umowę jako sprzeczną z Konstytucją Ukrainy[4][5][6][7]. Krytyczne stanowisko zajęły partie: Blok Julii Tymoszenko[8], Front Zmian[9], Nasza Ukraina[10], Ludowa Samoobrona[11], „Swoboda”[12], Zjednoczone Centrum[13], Ukraińska Partia Ludowa[14] oraz organizacja Światowy Kongres Ukraińców[15]. Umowa została potępiona również przez dwóch byłych prezydentów Ukrainy: Łeonida Krawczuka[16] oraz Wiktora Juszczenkę[17]. Natomiast Prezydent Ukrainy w latach 1994–2005 Łeonid Kuczma stwierdził, że „przedłużenie pobytu floty w Sewastopolu przyczyni się do polepszenia dwustronnego dialogu i powrotu stosunków z Federacją Rosyjską do prawdziwego partnerstwa strategicznego”[18]. Porozumienie nazwano m.in. „nową ugodą perejasławską”[19], „wojskową uzurpacją kraju”[20] oraz „paktem Janukowycz-Miedwiediew” (parafraza paktu Ribbentrop-Mołotow)[21].

Rosja

Postanowienia porozumień charkowskich zostały w Rosji w większości zaaprobowane. Jednym z nielicznych krytyków był przewodniczący partii LDPR Władimir Żyrinowski, który stwierdził, że „umowa jest niekorzystna dla Rosji, ponieważ ukraiński parlament posiada prawo do zerwania umowy w dowolnym momencie”[22][23].

Unia Europejska

Politycy i urzędnicy Unii Europejskiej zajęli neutralne stanowisko wobec postanowień umów charkowskich. Było to spowodowane niechęcią ingerowania w sprawy wewnętrzne Ukrainy i Rosji. Według komentatorów politycznych porozumienie wzbudziło niepokój w Unii z powodu przyszłościowej możliwości przejęcia przez Gazprom kontroli nad Natfohazem. Mogłoby to wówczas negatywnie wpłynąć na bezpieczeństwo energetyczne UE[24].

Ratyfikacja

22 kwietnia 2010 roku przewodniczący parlamentu Ukrainy Wołodymyr Łytwyn i Rosji Boris Gryzłow ustalili 27 kwietnia dniem ratyfikacji porozumienia przez oba parlamenty[25].

Ukraina

Protesty przeciwko ratyfikacji

23 kwietnia blok opozycyjny Julii Tymoszenko zebrał podpisy 153 deputowanych Rady Najwyższej Ukrainy, aby 24 kwietnia zwołać nadzwyczajną sesję parlamentu w celu omówienia porozumienia i powołania tymczasowej komisji śledczej do spraw oceny działań prezydenta Wiktora Janukowycza. Jednakże Przewodniczący Wołodymyr Łytwyn odmówił, powołując się na fakt, że:

„Niemożliwe jest zorganizowanie, przygotowanie i odbycie 24 kwietnia nadzwyczajnej sesji plenarnej parlamentu zgodnie z wymogami regulaminu Parlamentu Rady Najwyższej Ukrainy.”[26]

W związku z tym opozycja kierowana przez Julię Tymoszenko 24 kwietnia zorganizowała protest przed gmachem parlamentu[27]. Akcje protestacyjne odbyły się także w Użhorodzie[28] i Lwowie[29].

Wydarzenia 27 kwietnia

27 kwietnia przed wejściem do gmachu Rady Najwyższej protestowało około 2 tysięcy zwolenników Partii Regionów, część rozbiła namioty mityngowe. Protest zwolenników opozycji odbywał się na ulicy Hruszewskiego oraz w okolicach budynku parlamentu. Miejsca, w których odbywały się wiece, były ochraniane przez jednostki specjalne „Berkut” i siły porządkowe MSW[30]. Według szacunków milicji zebrało się siedem tysięcy przeciwników ratyfikacji[31], według opozycji 30 tysięcy[32]. Przyjęciu ustawy towarzyszyły protesty deputowanych partii opozycyjnych w Radzie Najwyższej. W sali posiedzeń doszło do bójki między zwolennikami i przeciwnikami ratyfikacji. Przewodniczący Rady Najwyższej Wołodymyr Łytwyn został obrzucony kurzymi jajkami. Interweniowała straż parlamentarna, przykrywając przewodniczącego[33]. Następnie sala posiedzeń została zadymiona. Najprawdopodobniej jeden z obecnych rzucił granat dymny[34]. Wbrew protestu opozycji i zamieszania Rada Najwyższa przyjęła ustawę „O ratyfikacji porozumienia między Ukrainą i Federacją Rosyjską w sprawie stacjonowania Floty Czarnomorskiej Federacji Rosyjskiej na terytorium Ukrainy”. Po głosowaniu opozycja opuściła salę posiedzeń. „Za” głosowało 236 deputowanych przy wymaganych 226 głosach[35].

Wyniki głosowania[36]

Partia Liczba deputowanych Za Przeciw Wstrzymało się Nie głosowało Nieobecni
Partia Regionów 161 160 0 0 1 0
Blok Julii Tymoszenko 154 9 0 0 0 145
Nasza Ukraina-Ludowa Samoobrona 72 7 0 0 0 65
Komunistyczna Partia Ukrainy 27 27 0 0 0 0
Blok Łytwyna 20 20 0 0 0 0
Niezależni 16 13 0 0 1 2
Wszystkie głosy 450 236 0 0 2 212

Na ulicy Hruszewskiego kordon milicji nie wpuścił zwolenników opozycji do gmachu parlamentu, w efekcie pomiędzy milicjantami i protestującymi doszło do bójki[37]. Tego samego dnia w Sewastopolu odbył się wiec poparcia dla ratyfikacji porozumienia. Zgromadziło się wówczas około 100 zwolenników partii Blok Rosyjski[38].

Wołodymyr Łytwyn oszacował szkody materialne wyrządzone na wyposażeniu sali plenarnej w dniu ratyfikacji na co najmniej 100 tys. hrywien (około 12,5 tys. dolarów)[39].

Rosja

Ustawa federalna „O ratyfikacji Porozumienia między Federacją Rosyjską i Ukrainą w sprawie stacjonowania Floty Czarnomorskiej Federacji Rosyjskiej na terytorium Ukrainy” została przyjęta przez Dumę Państwową 27 kwietnia 2010 roku i zatwierdzona przez Radę Federacji 28 kwietnia 2010 roku Za ratyfikacją głosowało 410 deputowanych Dumy Państwowej[40]. Jedyną partią w parlamencie, która nie poparła ustawy była opozycyjna LDPR[41].

Następstwa

Ratyfikacja porozumienia przez ukraiński parlament przyczyniła się do konsolidacji opozycji[42], która ogłosiła rozpoczęcie bezterminowego protestu[43].

Rosyjska Flota Czarnomorska pozostała w Sewastopolu[44]. W czerwcu 2010 roku Ukraina płaciła Gazpromowi około 234 dolarów za każdy tysiąc metrów sześciennych gazu[45]. W lipcu 2010 roku na Ukrainie w wyniku zawarcia pożyczki (w wysokości 15 mld dolarów od Międzynarodowego Funduszu Walutowego) doszło do wzrostu ceny gazu ziemnego o 50% dla gospodarstw domowych[46][47]. Od 2010 roku cena surowca rosła: w sierpniu 2011 roku Ukraina płaciła Rosji 350 dolarów za każdy tysiąc metrów sześciennych[48], w listopadzie 2011 roku 400[49], a w styczniu 2013 roku 430 dolarów[50].

Wypowiedzenie porozumienia

Po aneksji Krymu przez Federację Rosyjską władze rosyjskie (Duma Państwowa, Rada Federacji oraz Prezydent Władimir Putin) wypowiedziały umowy z 1997 roku oraz porozumienie charkowskie o stacjonowaniu Floty Czarnomorskiej na Półwyspie Krymskim[51][52]. Rosja wyraziła również zamiar rewizji umów gazowych[53] i zażądała od Ukrainy odszkodowania w wysokości 11 mld dolarów z powodu „utraty spodziewanych korzyści” z porozumienia[54]. Procedura wypowiedzenia w Rosji zakończyła się 2 kwietnia 2014 roku[55].

Ukraińskie władze, które uznają Krym za integralną część Ukrainy, sprzeciwiają się wypowiedzeniu porozumień dotyczących rosyjskiej floty[56], traktując umowy jako bazę dowodową „w sprawie pociągnięcia do odpowiedzialności prawnej Federację Rosyjską za okupację Krymu”[57].

Śledztwo

Pod koniec marca 2021 roku ukraińskie Państwowe Biuro Śledcze zgłosiło do generalnej prokuratury Ukrainy podejrzenie o zdradę stanu przez byłego premiera Ukrainy Mykoła Azarowa z powodu zatwierdzenia umów charkowskich[58][59].

Zobacz też

Uwagi

  1. ↑ Nazywane także jako „umowy charkowskie”.

Przypisy

  1. ↑ Заявление Виктора Януковича по итогам украинско-российских договоренностей в Харькове [online], lb.com.ua, 22 kwietnia 2010 [dostęp 2022-02-05] [zarchiwizowane z adresu 2010-04-27] (ros.).
  2. ↑ Jagienka Wilczak, Ukraiński pakt z Rosją [online], polityka.pl, 4 maja 2010 [dostęp 2022-02-05] (pol.).
  3. ↑ Russia, Ukraine agree on naval-base-for-gas deal [online], cnn.com [dostęp 2022-02-05] (ang.).
  4. ↑ Угода, яка поховає можливості об’єднання еліт [online], unian.ua [dostęp 2022-02-06] (ukr.).
  5. ↑ Медведев: газовая скидка будет учитываться как плата за флот [online], focus.ua [dostęp 2022-02-06] (ros.).
  6. ↑ Чи потрібен «нейтральній» Україні російський флот ще на 25 років? [online], unian.ua [dostęp 2022-02-06] (ukr.).
  7. ↑ Конституційність «харківських угод»: перевірити неможливо? [online], radiosvoboda.org [dostęp 2022-02-06] (ukr.).
  8. ↑ Мітинг опозиції: Тимошенко оголосила «газават» Януковичу [online], unian.net [dostęp 2022-02-06] (ukr.).
  9. ↑ Яценюк розкритикував домовленості Тимошенко з Москвою [online], gazeta.ua [dostęp 2022-02-06] (ros.).
  10. ↑ «Наша Україна» закликає до опору [online], unian.net [dostęp 2022-02-06] (ukr.).
  11. ↑ Луценко каже, що Янукович оголосив війну [online], unian.net [dostęp 2022-02-06] (ukr.).
  12. ↑ Олег Тягнибок: Янукович планомірно здає національний суверенітет України [online], svoboda.org [dostęp 2022-02-06] (ukr.).
  13. ↑ Кріль: Янукович накрив росіянам щедрий стіл із десертом і компотом [online], unian.net [dostęp 2022-02-06] (ukr.).
  14. ↑ Костенко засудив антиукраїнські домовленості Януковича-Медвєдєва [online], onews.com.ua [dostęp 2022-02-06] (ukr.).
  15. ↑ Світове українство засуджує угоду Януковича-Медведєва [online], galinfo.com.ua [dostęp 2022-02-06] (ukr.).
  16. ↑ Кравчук нагадує регіоналам, що ніхто за мотузку їх до влади не тягнув [online], unian.net [dostęp 2022-02-06] (ukr.).
  17. ↑ Ющенко годен соломою грітися, тільки б бути незалежним [online], unian.net [dostęp 2022-02-06] (ukr.).
  18. ↑ Кучма поддержал подписание соглашения по Черноморскому флоту [online], iz.ru [dostęp 2022-02-06] (ros.).
  19. ↑ У парламенті освятили нову Переяславську угоду, – Тягнибок [online], zaxid.net [dostęp 2022-02-06] (ukr.).
  20. ↑ Ющенко заявляє про військову узурпацію країни [online], unian.net [dostęp 2022-02-06] (ukr.).
  21. ↑ В ЕС назвали пакт Януковича-Медведева плохой новостью [online], pravda.com.ua [dostęp 2022-02-06] (ros.).
  22. ↑ Жириновский: есть опасность, что к концу года Янукович уже не будет Президентом Украины [online], cenzor.net [dostęp 2022-02-06] (ros.).
  23. ↑ Piotr Bajor, Piotr Bajor: Umowy charkowskie - zdrada stanu czy wyraz strategicznego partnerstwa? [online], psz.pl [dostęp 2022-02-06] (pol.).
  24. ↑ Сон Європи [online], tyzhden.ua [dostęp 2022-02-06] (ukr.).
  25. ↑ Литвин вже домовився з Гризловим про синхронну ратифікацію договорів [online], unian.ua [dostęp 2022-02-05] (ukr.).
  26. ↑ Литвин відмовився збирати ВР у суботу [online], for-ua.com [dostęp 2022-02-05] (ukr.).
  27. ↑ Мітинг опозиції: Тимошенко оголосила “газават” Януковичу [online], unian.ua [dostęp 2022-02-05] (ukr.).
  28. ↑ В Ужгороді протестували проти «Харківського пакту» Януковича-Медвєдєва (ФОТОРЕПОРТАЖ) [online], mukachevo.net [dostęp 2022-02-05] (ukr.).
  29. ↑ У Львові "Янукович" провів на дембель Чорноморський флот [online], zaxid.net [dostęp 2022-02-05] (ukr.).
  30. ↑ До ВР, де збираються мітингувальники, має прибути Ющенко [online], unian.ua [dostęp 2022-02-05] [zarchiwizowane z adresu 2013-12-18] (ukr.).
  31. ↑ Міліція нарахувала біля ВР 7 тисяч мітингувальників [online], unian.ua [dostęp 2022-02-05] (ukr.).
  32. ↑ БЮТ дякує тим, хто хоче бути громадянином, а не бидлом [online], unian.net [dostęp 2022-02-05] [zarchiwizowane z adresu 2013-12-18] (ukr.).
  33. ↑ Драка в Верховной Раде, спикера закидали яйцами (ФОТО, ВИДЕО) [online], ua-reporter.com [dostęp 2022-02-05] (ukr.).
  34. ↑ У Верховній Раді - димова атака [online], unian.ua [dostęp 2022-02-06] (ukr.).
  35. ↑ Верховна Рада ратифікувала угоду про ЧФ РФ [online], unian.net [dostęp 2022-02-06] (ukr.).
  36. ↑ Поіменне голосування про проект Закону про ратифікацію Угоди між Україною та Російською Федерацією з питань перебування Чорноморського флоту Російської Федерації на території України (№0165) - в цілому [online], rada.gov.ua [dostęp 2022-02-06] [zarchiwizowane z adresu 2011-09-01] (ukr.).
  37. ↑ Біля ВР - сутичка між опозицією і міліцією [online], unian.ua [dostęp 2022-02-06] (ukr.).
  38. ↑ У Севастополі проросійські організації провели мітинг [online], unian.ua [dostęp 2022-02-06] (ukr.).
  39. ↑ Безлад у Раді 27 квітня обійдеться в 1 млн грн, – Литвин [online], zaxid.net [dostęp 2022-02-06] (ukr.).
  40. ↑ Держдума теж ратифікувала угоду про ЧФ РФ [online], unian.ua [dostęp 2022-02-05] (ukr.).
  41. ↑ Лидер ЛДПР: пришло время жесткой внешней политики [online], ldpr.ru [dostęp 2022-02-05] (ros.).
  42. ↑ Опозиція заявляє, що вона згуртувалася для боротьби з владою [online], unian.ua [dostęp 2022-02-06] (ukr.).
  43. ↑ Тимошенко хоче новий Майдан? [online], unian.net [dostęp 2022-02-06] (ukr.).
  44. ↑ Rosyjski admirał: Nasza flota pozostanie na Ukrainie na zawsze [online], newsweek.pl [dostęp 2022-02-06] (pol.).
  45. ↑ UPDATE 2-Russia threatens to cut Belarus gas supplies Monday [online], reuters.com [dostęp 2022-02-06] (ang.).
  46. ↑ Gas price hike to raise tension in Ukraine [online], kyivpost.com [dostęp 2022-02-06] (ang.).
  47. ↑ With IMF deal done, Yanukovych’s challenges still ahead [online], kyivpost.com [dostęp 2022-02-06] (ang.).
  48. ↑ Ukraine seeks to cut imports of Russian gas [online], kyivpost.com [dostęp 2022-02-06] (ang.).
  49. ↑ Azarov: ‘We are not going to sink’ [online], kyivpost.com [dostęp 2022-02-06] (ang.).
  50. ↑ UPDATE 1-Ukraine signs landmark $10 bln shale gas deal with Shell [online], reuters.com [dostęp 2022-02-06] (ang.).
  51. ↑ Krok za krokiem... Putin wypowiedział Ukrainie umowy o Flocie Czarnomorskiej [online], wpolityce.pl [dostęp 2022-02-06] (pol.).
  52. ↑ Duma wypowiedziała Ukrainie umowy o Flocie Czarnomorskiej [online], wiadomosci.wp.pl [dostęp 2022-02-06] (pol.).
  53. ↑ Песков: Харьковские соглашения Украины с Россией по газу будут пересмотрены [online], rosbalt.ru [dostęp 2022-02-06] (ros.).
  54. ↑ Медведев предлагает денонсировать Харьковские соглашения и взыскать с Украины "упущенную выгоду" [online], newsru.com [dostęp 2022-02-06] (ros.).
  55. ↑ Прекращено действие соглашений, касающихся пребывания Черноморского флота на Украине [online], kremlin.ru [dostęp 2022-02-06] (ros.).
  56. ↑ Украина не намерена разрывать с Россией соглашения по Черноморскому флоту [online], tvrain.ru [dostęp 2022-02-06] (ros.).
  57. ↑ МИД Украины выступил против отмены соглашений о флоте России в Крыму [online], kommersant.ru [dostęp 2022-02-06] (ros.).
  58. ↑ Ukraina. Sąd zaocznie wydał nakaz aresztowania byłego premiera Azarowa [online], tvp.info [dostęp 2022-02-06] (pol.).
  59. ↑ Екс-прем'єру Азарову оголошено про підозру в держзраді за погодження проекту "Харківських угод" [online], ua.interfax.com.ua [dostęp 2022-02-06] (ukr.).
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.