Piskorczyn
wieś
Ilustracja
Kapliczka w centrum wsi
Państwo

 Polska

Województwo

 kujawsko-pomorskie

Powiat

rypiński

Gmina

Brzuze

Wysokość

110-130 m n.p.m.

Liczba ludności (2022)

108[1]

Strefa numeracyjna

54

Kod pocztowy

87-522[2]

Tablice rejestracyjne

CRY, WKP, WLO, WLZ[3]

SIMC

0859691

Położenie na mapie gminy Brzuze
Mapa konturowa gminy Brzuze, blisko centrum na dole znajduje się punkt z opisem „Piskorczyn”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, blisko centrum u góry znajduje się punkt z opisem „Piskorczyn”
Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego
Mapa konturowa województwa kujawsko-pomorskiego, po prawej znajduje się punkt z opisem „Piskorczyn”
Położenie na mapie powiatu rypińskiego
Mapa konturowa powiatu rypińskiego, po lewej nieco na dole znajduje się punkt z opisem „Piskorczyn”
Ziemia53°02′21″N 19°15′05″E/53,039167 19,251389[4]

Piskorczynwieś w Polsce położona w województwie kujawsko-pomorskim, w powiecie rypińskim, w gminie Brzuze. W latach 1975−1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa włocławskiego. W latach 1867–1975 miejscowość administracyjnie należała do powiatu rypińskiego. Jest to przedostatnia pod względem liczby ludności miejscowość w gminie.

Położenie

Piskorczyn znajduje się około 12 km na południowy wschód od Rypina, w północnej części Pojezierza Dobrzyńskiego. Historycznie wieś była zaliczana do ziemi dobrzyńskiej. Występuje tu krajobraz drumlinowy, wysokości względne sięgają nawet 30 m[5]. Wieś należy do parafii Żałe[6]. Znajduje się w dorzeczu Ruźca, który jest lewym dopływem Drwęcy[7].

Części wsi

Integralne części wsi Piskorczyn[8][9]
SIMCNazwaRodzaj
0859700Nowinyczęść wsi

Opis ogólny

Do dziś widoczne są ślady podziału majątku Piskorczyn na dwa folwarki w XIX w. We wsi są dwa skupiska zabudowań: Nowiny i Piskorczyn, oprócz tego istnieje kilkanaście wolno rozrzuconych gospodarstw. Dawniej wyróżniano także niezamieszkałą dziś Arturowiznę, położoną w południowo-zachodniej części wsi. Przez wieś przechodzi zielony szlak turystyczny:

Na terenie wsi powszechna jest sieć energetyczna, wodociągowa i telefoniczna. Planowana jest budowa sieci kanalizacyjnej i gazowej[11].

Piskorczyn

Skupia się wokół punktu, w którym krzyżują się drogi do Ugoszcza, Kleszczyna, Brzuzego, Radzynka i Żałego. Przy samym skrzyżowaniu znajduje się świetlica, murowana kapliczka, przystanek autobusowy (połączenie autobusowe z Rypinem) i opuszczony sklep. Dawniej była tam też mleczarnia[12].

Nowiny

Jest to oddzielona część wsi, położona około kilometra na południe od centrum Piskorczyna. Zabudowania są rozrzucone wokół drogi Piskorczyn – Radzynek. Znajduje się tam przystanek autobusowy z murowaną wiatą, skąd kursują (2012) autobusy do Rypina. Nowiny bezpośrednio graniczą z Radzynkiem. W połowie drogi do Piskorczyna znajduje się ceglana kapliczka z figurą Matki Bożej w środku.

Historia[13]

Piskorczyn
Krajobraz okolicy
Sklep
Kapliczka
Kapliczka
świetlica wiejska

Piskorczyn

Okolice wsi były już zasiedlone w okresie neolitu (3500–2500 r. p.n.e.). W XIII wieku na terenie Piskorczyna istniała osada kultury wczesnośredniowiecznej. Od 1248 roku terenami, na których leży wieś, zarządzał książę Kazimierz I kujawski. Pierwsze wzmianki o Piskorczynie (Piskorczyno) pochodzą z XVI w., wówczas znajdował się w posiadaniu rodziny Piskorskich. Według rejestru poborowego z 1564 roku Jarosław Piskorski posiadał w tej wsi 2 łany z chłopami pańszczyźnianymi Grzegorzem i Wincentym, natomiast Simon Albertus Jakobus posiadał 3 łany[13]. Według rejestru pogłównego z 1673 roku, wieś posiadało pięciu różnych właścicieli (szczegóły w tabeli niżej). W 1775 roku we wsi istniało 13 dymów (gospodarstw).

W I połowie XVIII w. Piskorczyn jest wymieniany jako własność Jana Ostrowskiego herbu Nieczuja. W 1790 roku majątek po nim przejął syn Franciszek. Brał on udział w tumulcie szlacheckim na sejmiku lipnowskim. Zmarł w 1790 roku, ale do podziału majątku doszło dopiero w roku 1828, a do tego czasu Piskorczynem zarządzała wdowa Marianna z drugim mężem Franciszkiem Okońskim. Dwór prawdopodobnie znajdował się wówczas na folwarku w Nowinach. Przy podziale majątku w 1828 roku wieś przejął syn Franciszka, Symeon. Swojemu bratu Kazimierzowi zapłacił 12 000 zł, a trzeci brat Józef otrzymał wydzielony z dawnego majątku nowy folwark Nowiny. Majątek w Piskorczynie był wówczas często zadłużony w Towarzystwie Kredytowym Ziemskim. We wsi, wówczas jednej z większych w okolicy, niegdyś istniała karczma. Z tekstu źródłowego z lat 30. XIX wieku można wyczytać: "karczmarz Michał Tuman szynkował trunki dworskie i za to miał ogród i pomieszkanie oraz robił w żniwa dni cztery".

W 1839 roku właściciel ziemski Szymon Ostrowski uprawiał ziemię przy pomocy 12 koni i 10 wołów. Posiadał też czterech gospodarzy czynszowych: Wawrzyńca Gościńskiego, Jakuba Lipskiego, Stanisława Wiśniewskiego i Wojciecha Żuchowskiego, którzy opłacali dworowi roczny czynsz w wysokości 54 złp i odbywali 22 dni pańszczyzny w roku. Dodatkowo musieli oddawać daninę w naturze. Podobna sytuacja panowała na folwarku Nowiny, który wówczas też należał do dóbr Piskorczyn, gdzie dwóch gospodarzy czynszowych: Wojciech Bronikowski i Jan Witkowski płaciło 10 złp czynszu rocznie oraz odbywało 7 dni pańszczyzny przy uprawie lnu.

Pierwsze uwłaszczenia chłopów w Piskorczynie miały miejsce w 1868 roku, kiedy to sporządzono tzw. tabelę likwidacyjną. Z liczącego wówczas 475 morgów folwarku Piskorczyn dla chłopów przeznaczono tylko 32 morgów, a w przypadku folwarku Nowiny ze 163 morgów na parcelację przeznaczono 6 morgów. Utworzono w ten sposób kilkanaście małych, półtoramorgowych gospodarstw.

Po śmierci Symeona Ostrowskiego folwark przeszedł w 1870 roku na własność jego syna, Jana. Do Nowin zgłosiło wówczas pretensje kilku właścicieli. Piskorczyn był znacznie zadłużony i jego właściciel nie radził sobie z jego utrzymaniem, toteż w 1878 roku przepisał majątek bratu Marcjanowi. On również nie podołał długom i w 1892 roku folwark przeszedł na własność ich kuzyna, Symeona Wacława Ostrowskiego. Wówczas na stałe oddzielono Nowiny – otrzymał je brat Symeona, Kazimierz. Symeon zmarł bezpotomnie w 1911 roku, a Piskorczyn odziedziczyli wówczas jego bracia i siostry. Po roku użytkowania majątek wyceniony na 37 000 rubli wykupiła Julia Rościszewska z domu Ostrowska, żona Tomasza Rościszewskiego. W 1914 roku majątek ponownie sprzedano.

Właściciel[13] Lata posiadania ziem[13] Uwagi
Paweł Piskorski 15351541 pierwszy właściciel
Jarosław Piskorski, Simon, Albertus Jakobus 1564
Stanisław Swarocki, Marcin Kruszewski, Albert Tadaiewski, Alexander Rościszewski, Borowski 1673 każdy z właścicieli posiadał fragment wsi
Jakub Swarocki 1681 posiadał tylko fragment wsi
Jan Ostrowski 1734–?
Ostrowscy 1789
Franciszek Ostrowski ?–1807
Marianna Ostrowska 18071828
Symeon Ostrowski 18281870 folwark liczył wówczas 638 morgów
Jan Ostrowski 18701878
Marcjan Ostrowski 18781892
Symeon Wacław Ostrowski 18921911
Spadkobiercy Symeona Wacława Ostrowskiego 19111912
Julia z Ostrowskich i Tomasz Rościszewscy 19121914

Nowiny

Folwark erygowano przy majątku Piskorczyn na początku XIX wieku. W latach 1828–1870 Nowiny były własnością Józefa Ostrowskiego, a później jego syna Wita. Zmarł on bezpotomnie w 1855 roku i folwark został włączony do Piskorczyna. Stan taki utrzymał się do 1870 roku. Wówczas zmarł jego właściciel, Symeon Ostrowski. Zgodnie z testamentem Nowiny przeszły na własność jego syna Jana. Do majątku zgłaszała pretensje reszta rodziny, w efekcie po trzyletnich sporach majątek wykupił Marcjan Ostrowski. W 1878 roku odziedziczył także Piskorczyn, co znów złączyło oba folwarki. W 1892 roku Marcjan zmarł, a majątek odziedziczył po nim Kazimierz Ostrowski, brat ówczesnego właściciela Piskorczyna, Symeona Wacława Ostrowskiego. W 1906 roku sprzedał Nowiny Józefowi Kowalskiemu, a ten cztery lata później sprzedał majątek Karolowi Kamieniowi. Jeszcze przed I wojną światową znacznie zadłużony folwark przeszedł na własność Franciszka Krajewskiego. Stan taki utrzymał się aż do wybuchu II wojny światowej[13]. W okresie II wojny światowej Nowiny nosiły nazwę Junghöfen.

Właściciel[13] Lata posiadania ziem[13] Uwagi
Franciszek Ostrowski ?–1807
Marianna Ostrowska 18071828
Józef Ostrowski 1828–?
Wit Ostrowski ?–1855
Symeon Ostrowski 18551870 folwark był wówczas złączony z Piskorczynem, liczył 163 morgi
Spadkobiercy Symeona Ostrowskiego 18701873
Marcjan Ostrowski 18731892
Kazimierz Ostrowski 18921906
Józef Kowalski 19061910
Karol Kamień 19101913
Franciszek Krajewski 19131939

Archiwalne mapy Piskorczyna i Nowin

Demografia[13]

Zmiana liczby mieszkańców Piskorczyna od XIX w.

Transport

Przez wieś przechodzi droga gminna o nawierzchni asfaltowej Brzuze-Huta Chojno. Stanowi ona najbliższe połączenie (około 1 km) z drogą wojewódzką 556 w Brzuzem. Oprócz tego, we wsi zaczynają bieg drogi do Kleszczyna, Ugoszcza i Żałego[14].

Przypisy

  1. NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-04].
  2. Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 928 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
  3. http://wptr.pl/index.php?dz=praktyka&pdz=numery&sekcja=zg&ps=46
  4. Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 101643
  5. Start – Geoportal 2 [online], geoportal.gov.pl [dostęp 2017-11-26] (pol.).
  6. Żałe. Parafia pw. św. Anny. diecezja.plock.pl. [dostęp 2016-05-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-12-19)].
  7. Zarchiwizowana kopia. [dostęp 2012-11-30]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-07-02)].
  8. Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części. Dziennik Ustaw”. Nr 29, poz. 200, s. 1867, 2013–02–15. Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji. [dostęp 2014-03-09].
  9. TERYT (Krajowy Rejestr Urzędowego Podziału Terytorialnego Kraju). Główny Urząd Statystyczny. [dostęp 2015-11-18].
  10. Szlak pieszy TO-4521z [online], www.pttk.torun.pl [dostęp 2017-11-26] (pol.).
  11. Urząd Gminy Brzuze [online], brzuze.pl [dostęp 2017-11-26] (pol.).
  12. Start – Geoportal 2 [online], www.geoportal.gov.pl [dostęp 2017-11-26] (pol.).
  13. 1 2 3 4 5 6 7 8 Piotr Gałkowski, Brzuze i okolice, Brzuze: Zarząd Gminy Brzuze, 2002, ISBN 83-917203-0-6, OCLC 749371194.
  14. Zarchiwizowana kopia. [dostęp 2012-12-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-06-12)].
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.