Patellidae[1]
Rafinesque, 1815
Ilustracja
Grupa osobników czaszołki pospolitej (Patella vulgata) na skałach w strefie pływów
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

mięczaki

Gromada

ślimaki

Podgromada

Eogastropoda

Rząd

Patellogastropoda

Nadrodzina

Patelloidea

Rodzina

Patellidae

Typ nomenklatoryczny

Patella Linnaeus, 1758[2]

Patellidae – jedyna rodzina w rzędzie Patellogastropoda, grupująca niewielkie i średniej wielkości ślimaki morskie o charakterystycznych czapeczkowatych (czareczkowatych) muszlach, występujące głównie w strefie pływów. Szeroko rozprzestrzeniona w wodach w strefie klimatu umiarkowanego i tropikalnego.

Etymologia nazwy

Nazwa rodzaju wynika z podobieństwa muszli do czarki (patella łac. – czara ofiarna, misa[3]).

Cechy morfologiczne

Czaszołka pospolita (Patella vulgata) – widok na nogę i głowę (Hiszpania)

Wielkość muszli waha się od małej do średniej (2–11 cm). Muszla ma kształt stożkowaty, czapeczkowaty, czareczkowaty. Wierzchołek położony pośrodku, muszla w części wierzchołkowej wewnętrznej pogrubiona przez kallus, o perłowej, iryzującej lekko barwie. Zewnętrzna powierzchnia muszli gładka lub promieniście żeberkowana, z delikatnymi liniami wzrostowymi. Wieczka brak. Na kształt muszli wpływa siedlisko, w którym żyją osobniki – osobniki żyjące na skałach narażonych na uderzenia fal mają muszle płaskie, bardziej masywne, natomiast te żyjące na roślinach i w siedliskach osłoniętych mają muszle wyższe, bardziej ornamentowane[4]. Noga silnie umięśniona, przy jej pomocy ślimak przytwierdza się silnie do podłoża (potrzeba dużej siły, nawet kilkunastokilogramowej, żeby go oderwać)[4].

Występowanie

Przedstawiciele rodziny występują pospolicie w morzach stref klimatu umiarkowanego i tropikalnego[4].

Biologia i ekologia

Zajmowane siedliska

Żyją w litoralu, w strefie pływów, a także w strefie oprysku. Najliczniej spotykane na podłożach skalistych. Podczas odpływu nie cofają się z wodą, lecz silnie przywierają do skał, gromadząc pomiędzy muszlą i płaszczem a podłożem zapas wody, który umożliwia im doczekanie przypływu[5][6].

Odżywianie

Roślinożercy, zdrapywacze, rozdrabniacze – żywią się trawami morskimi, glonami, peryfitonem (w tym drobnymi gąbkami i larwami sesylnych skorupiaków). Żerują w czasie przypływu[4].

Rozmnażanie

Rozdzielnopłciowe, okres rozrodu od kwietnia do września. Jaja przytwierdzane są do skał i otaczane cienką warstwą śluzu. Młode dojrzałość płciową uzyskują po roku[4].

Podział taksonomiczny

Rodzina Patellidae obejmuje następujące występujące współcześnie rodzaje[2][7][8]:

  • Cymbula H. Adams & A. Adams, 1854, synonimy: Patellona Thiele, 1891 Laevipatella Pallary, 1920
  • Helcion Montfort, 1810
  • czaszołka Patella Linnaeus, 1758; rodzaj typowy; synonimy: Ansates G.B. Sowerby II [ex Klein], 1839, Patina Gray, 1840
  • Scutellastra H. Adams & A. Adams, 1854; synonim: Ancistromesus Dall, 1871

oraz rodzaje wymarłe[2]:

  • Berlieria de Loriol, 1903 †
  • Proscutum P. Fischer, 1885 †

Uwagi

  • Muszle Patellidae są bardzo podobne do muszli ślimaków rodzaju Patelloida (rodzina Lottiidae) i często z nimi mylone.
  • Planuje się zastosowanie ślimaków z tej rodziny do czyszczenia zanurzonych części budowli hydrotechnicznych i kadłubów statków z obrastających ich glonów i osiedlających się na nich pąkli[9]

Przypisy

  1. ↑ Patellidae, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
  2. 1 2 3 Patellidae Rafinesque, 1815, [w:] MolluscaBase [online] [dostęp 2024-03-09] (ang.).
  3. ↑ Kumaniecki K. 1975. Słownik łacińsko-polski. PWN Warszawa, s. 546.
  4. 1 2 3 4 5 Wąsowski 2000 ↓, s. 66.
  5. ↑ T. Umiński, Zwierzęta i oceany, Warszawa: WSziP, 1986, s. 62–63 i 70, ISBN 83-02-02680-8.
  6. ↑ L. Tomanek, B. Helmuth, Physiological Ecology of Rocky Intertidal Organisms: A Synergy of Concepts, „Integrative and Comparative Biology”, 42 (4), 2002, s. 771–775, DOI: 10.1093/icb/42.4.771.
  7. ↑ A.W.B. Powell, New Zealand Mollusca, Auckland, Nowa Zelandia: William Collins Publishers Ltd, 1979, ISBN 0-00-216906-1.
  8. ↑ T. Nakano, T. Ozawa, Worldwide phylogeography of limpets of the order Patellogastropoda: Molecular, morphological and palaeontological evidence, „Journal of Molluscan Studies”, 73 (1), 2007, s. 79–99, DOI: 10.1093/mollus/eym001.
  9. ↑ U.N. Safriel, N. Erez, Effect of limpets on the fouling of ships in the Mediterranean, „Marine Biology”, 95 (4), 1987, s. 531–537, DOI: 10.1007/BF00393096, ISSN 0025-3162 (ang.).

Bibliografia

  • R. Wąsowski, Przewodnik: Muszle, Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza Sp. z o.o., 2000, ISBN 83-7073-250-X.

Linki zewnętrzne

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.