Parcele Zacharzewskie
Zacharzew
część miasta Ostrowa Wielkopolskiego
Państwo

 Polska

Miasto

Ostrów Wielkopolski

W granicach Ostrowa Wielkopolskiego

od 1934

SIMC

0937184

Położenie na mapie Ostrowa Wielkopolskiego
Mapa konturowa Ostrowa Wielkopolskiego, blisko centrum na lewo u góry znajduje się punkt z opisem „Parcele Zacharzewskie”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, blisko centrum na lewo znajduje się punkt z opisem „Parcele Zacharzewskie”
Położenie na mapie województwa wielkopolskiego
Mapa konturowa województwa wielkopolskiego, na dole znajduje się punkt z opisem „Parcele Zacharzewskie”
Położenie na mapie powiatu ostrowskiego
Mapa konturowa powiatu ostrowskiego, blisko centrum u góry znajduje się punkt z opisem „Parcele Zacharzewskie”
Ziemia51°39′30″N 17°46′57″E/51,658312 17,782505

Zacharzew (wg TERYT: Parcele Zacharzewskie) – część miasta Ostrowa Wielkopolskiego umiejscowiona w jego północno-zachodniej części. Oficjalnie dzieli się na dwa osiedla: nr 9 „Nowe Parcele” i nr 10 „Parcele Zacharzewskie”[1].

Zacharzew charakteryzuje się przeważającą zabudową mieszkalną jednorodzinną. Część wschodnią i północną zajmują zakłady przemysłowe, usługowe, osiedle bloków wielorodzinnych i cmentarz przy ul. Bema. Ponadto większe zakłady przemysłowe znajdują się między ul. Chłapowskiego a Żniwną oraz na zachodnich peryferiach (baza magazynowa PKN Orlen i Węglozbyt).[2] Przy ul. Chłapowskiego znajduje się urząd skarbowy[3], a przy Krotoszyńskiej placówka terenowa KRUS i prokuratura okręgowa[4].

Historia

Wieś Zacharzew wymieniana jest w źródłach od 1444 roku. Wówczas rozgraniczono jej ziemie z sąsiednią Topolą, a w 1446 z Gorzycami.

Kolejnymi właścicielami Zacharzewa byli: Maciej Radzimski (1505), Piotr Radzimski (1535), Maciej Zacharzewski (częściowo od 1545), Wojciech Rąmpczyński (1550), Franciszek Chwalczewski, później brat Piotr. Od 1568 roku Zacharzew należał razem z Krępą i Ostrowem do rodziny Kiełczewskich (do 1654).

W 1730 wieś z folwarkiem była w kluczu krępskim dóbr przygodzickich, które były własnością marszałka koronnego Franciszka Bielińskiego. Wtedy w obręb zespołu folwarcznego wchodził m.in. dwór na kopcu (patrz sekcja Grodzisko). W 1755 roku włości przygodzickie stały się własnością rodu Radziwiłłów: kolejno Marcina, Józefa Mikołaja, Michała Hieronima, Antoniego (pierwszego ordynata przygodzickiego), Wilhelm i Bogusław, Ferdynand, Michał[5].

W 1931 roku wschodnią, dworsko-folwarczną część wsi (do ulicy Głowackiego[6]) rozparcelowano, w 1934 włączono do Ostrowa Wielkopolskiego i stopniowo przeznaczano na zabudowę mieszkalną. Dalszy fragment włączono do miasta 1 grudnia 1979 pozostawiając część jako samodzielną wieś z kilkuset mieszkańcami[7][8].

W dawnym Zacharzewie znajdował się park Cesarza Wilhelma, którego zdjęcie zachowało się na pocztówce w zbiorach Muzeum Miasta Ostrowa Wielkopolskiego[9].

Folwark w Zacharzewie

Plan założenia dworsko-folwarcznego na tle obecnej zabudowy

Założenie dworsko-folwarczne Zacharzew jeszcze na początku XX wieku położone było we wschodnim skraju wsi i zajmowało prostokątny teren między obecnymi ulicami Krotoszyńską, Wybickiego, Czarnieckiego a Bema. Od zabudowań chłopskich oddzielone było łąką. W południowej części znajdował się dziedziniec folwarczny z dworkiem dzierżawcy, wozownią, stajnią, stodołami i innymi budynkami gospodarczymi. W części północnej mieściła się kolonia domów robotników folwarcznych[7]. Między tymi dwiema częściami nadal widoczne jest średniowieczne grodzisko – pozostałość wcześniejszych dworów.

W XIX wieku dzierżawcami folwarku byli Wilhelm (1870), a później Bernhard Lange (1877), w latach 80. Jan Gaj, a co najmniej od 1905 do 1929 roku Zdzisław Kornobis[7][9].

Obecnie większość obszaru dawnego folwarku zajmuje osiedle domów jednorodzinnych oraz szklarnie. Z zabudowań do czasów obecnych zachowały się dawny dom robotników folwarcznych przy ul. Wybickiego 22 oraz dwór dzierżawcy przy ul. Czerwonych Kosynierów 11.

Grodzisko

Przy zbiegu ulic Wybickiego i Skorupki znajduje się kopiec z fosą. Pierwsze wzmianki o budowli obronnej w tym miejscu pochodzą z 1483 roku. W XIV wieku na kopcu otoczonym palisadą znajdował się prawdopodobnie podpiwniczony, drewniany dom. Po jego spaleniu na przełomie XV i XVI w. podwyższono kopiec i wybudowano nowy drewniany dwór, w późniejszych latach umocniony brukiem kamiennym. Dwór z tego okresu wzmiankowany jest podczas lustracji w 1731 r. W wieku XIX wybudowano dwór murowany, z którego zachowały się tylko piwnice[9]. Grodzisko zostało odkryte w 1989, a wpisane do rejestru zabytków w 1994 roku[10].

Dwór dzierżawcy[11]

Przy ul. Czerwonych Kosynierów zachował się dwór zbudowany zapewne pod koniec XIX wieku przez ówczesnych dzierżawców folwarku. Po południowej stronie dworu rozciągał się czworoboczny ogród użytkowy[5]. Wzniesiony został na rzucie prostokąta z frontowym gankiem wejściowym. Ściany piwnic wykonane są z kamieni, wyższych kondygnacji z cegieł dekorowane poziomymi pasami z ciemniejszej cegły. W czasie przebudowy z początku XX w. dobudowano wschodnią przybudówkę i otynkowano ceglaną elewację. Okna parteru i poddasza w profilowanych obramieniach zwieńczonych gzymsem.

Obecnie używany jest jako dom mieszkalny.

Zabytki

Zabytki wpisane do Ewidencji Zabytków Miasta Ostrowa Wielkopolskiego[12]:

  • liczne domy i wille z lat międzywojennych charakterystyczne dla dzielnicy,
  • dwór dzierżawcy z 4 ćw. XX w. przy ul. Czerwonych Kosynierów 11,
  • budynek szkoły z 1900 roku przy ul. Krotoszyńskiej 171,
  • młyn i domy z przełomu XIX i XX wieku przy ul. Młyńskiej,
  • domy z pocz. XX w. przy ul. Radłowskiej i Składowej,
  • grodzisko z późnego średniowiecza/nowożytności – wpisane do rejestru zabytków,
  • różne punkty osadnicze, osady i cmentarzyska prehistoryczne i średniowieczne.

Położenie

Zacharzew graniczą od północy ze Szczygliczką, od południa z Gorzycką Drogą i Odolanowską Drogą (Osiedlem nr 8 „Odolanowskim”), od wschodu ze Śródmieściem, od zachodu ze wsiami Radłów, Zacharzew, Lamki, Gorzyce Wielkie.

Przed 1932 rokiem miejscowość położona była w powiecie odolanowskim, W latach 1975–1998 w województwie kaliskim, w latach 1932-1975 i od 1999 w powiecie ostrowskim.

Transport

Przez Zacharzew przebiega jedyna (oprócz fragmentów obwodnicy – S11 i DK25) droga krajowa w mieście – DK36 ulicami Krotoszyńską i Poznańską[13] oraz droga powiatowa do Raszkowa[14]. Kompleksowo przebudowane w latach 2020-2022 ulice Chłapowskiego i Wybickiego są z kolei fragmentem ramy komunikacyjnej miasta[15][16].

Południową granicę tej części miasta wyznacza linia kolejowa nr 14, z towarową stacją kolejową Ostrów Wielkopolski Zachodni oraz przystankiem kolejowym Ostrów Wielkopolski Gorzyce.

Komunikacja miejska

Linie komunikacji miejskiej, których duża część trasy biegnie przez Zacharzew[17]:

Miejski Zakład Komunikacji
Nr linii Trasa
1 Topola Wielka – Dwernickiego
5 Janków Zaleśny – Raszków – Nowa Krępa piekarnia
5B Trzebowa – Raszków – Aleja Powstańców Wielkopolskich
6 Wielowieś – Bema cmentarz
9 Pruślin – Zacharzew
10 Dwernickiego – Komuny Paryskiej
13 Zacharzew – Janków Dworzec PKP
15 Chruszczyny – Przygodzice
22 Centrum Przesiadkowe – Zacharzew – Topola Mała – Centrum Przesiadkowe
25 Zacharzew – Komuny Paryskiej
K-1 Krotoszyn Dworzec PKP – Centrum Przesiadkowe
P Pleszew szpital – Centrum Przesiadkowe

Ponadto po trasie podobnej do K-1 kursuje MZK z Krotoszyna[18].

Na Zacharzewie znajdują się pętle autobusowe: Zacharzew przy ul. Krotoszyńskiej, przy Dwernickiego oraz przy Bema (Bema cmentarz). Przy ulicy Lotniczej znajduje się siedziba Miejskiego Zakładu Komunikacji oraz jedyna w mieście zajezdnia autobusowa z m.in. ładowarkami autobusów elektrycznych[19]. Przy urzędzie skarbowym przy ul. Chłapowskiego znajduje się stacja Ostrowskiego Roweru Miejskiego[20].

Edukacja

Szkoły podstawowe

Szkoła Podstawowa nr 7 (ul. Bema 30), Szkoła Podstawowa nr 11 (ul. Batorego 2), Szkoła Podstawowa nr 14 (ul. Krotoszyńska 171)

Szkoła ponadpodstawowa

Zespół Szkół Technicznych (ul. Poznańska 43)

Przypisy

  1. ↑ Jednostki pomocnicze – BIP Urzędu MIasta Ostrowa Wielkopolskiego [online] [dostęp 2022-11-19] [zarchiwizowane z adresu 2022-11-19].
  2. ↑ Wykaz ulic i mapa osiedla - Osiedle Nr 10 Ostrów Wielkopolski [online] [dostęp 2022-11-20] (pol.).
  3. ↑ Dane teleadresowe - Urząd Skarbowy w Ostrowie Wielkopolskim [online], www.wielkopolskie.kas.gov.pl [dostęp 2023-06-11].
  4. ↑ Dane kontaktowe - Prokuratura Okręgowa w Ostrowie Wielkopolskim - Portal Gov.pl [online], Prokuratura Okręgowa w Ostrowie Wielkopolskim [dostęp 2023-06-11] (pol.).
  5. 1 2 Stanisław Małyszko, Karta ewidencyjna (biała) zabytku "zespół dworsko-folwarczny Zacharzew" [online], 2000 [dostęp 2022-11-19].
  6. ↑ Plan Miasta Ostrowa Wielkopolskiego z 1936r. [online], stareplanymiast.pl [dostęp 2022-11-19].
  7. 1 2 3 Stanisław Małyszko, Majątki wielkopolskie. Powiat ostrowski, t. III, Szreniawa: Muzeum Narodowe Rolnictwa i Przemysłu Rolno-Spożywczego, 1996, s. 237-238, ISBN 83-86624-01-9, ISBN 83-86624-11-6, OCLC 34478959 [dostęp 2022-11-20].
  8. ↑ Józef Pietrzak, ROZWÓJ I DZIAŁALNOŚĆ SAMORZĄDU W OSTROWIE WIELKOPOLSKIM W LATACH 1919 - 1999, Poznań: Uniwersytet im. Adama Mickiewicza INSTYTUT HISTORII, 2016, s. 39, 216.
  9. 1 2 3 Witold Banach, Powiat ostrowski w dawnej ikonografii ze zbiorów Muzeum Miasta Ostrowa Wielkopolskiego, wyd. I, Ostrów Wielkopolski 2012, s. 123, ISBN 978-83-88480-70-6, OCLC 844357335 [dostęp 2022-11-19].
  10. ↑ Grodzisko - Zabytek.pl [online], zabytek.pl [dostęp 2022-11-20] (pol.).
  11. ↑ Stanisław Małyszko, Karta ewidencyjna (biała) zabytku "dwór dzierżawcy" [online], zabytek.pl, 2000 [dostęp 2022-11-20] (pol.).
  12. ↑ PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI MIASTA OSTRÓW WIELKOPOLSKI NA LATA 2019-2022 [pdf], Ostrów Wielkopolski: Urząd Miasta Ostrowa Wielkopolskiego, 2018, s. 83-128.
  13. ↑ Mapa informacji drogowej - Serwis Mapowy GDDKiA [online], drogi.gddkia.gov.pl [dostęp 2022-11-19].
  14. ↑ LP-Portal ® - Powiat Ostrów Wielkopolski [online], powiatostrowwielkopolski.lp-portal.pl [dostęp 2022-11-19].
  15. ↑ Przebudowa ulic Chłapowskiego i Wybickiego od ul. Rejtana do ul. Krotoszyńskiej w Ostrowie Wielkopolskim - umostrow.pl [online], umostrow.pl [dostęp 2022-11-20].
  16. ↑ Co z tą Ramą? [online], Tuba Ostrowa [dostęp 2022-11-20] (pol.).
  17. ↑ Ostrów Wlkp. MZK Rozkład [online], rozklad.com [dostęp 2022-11-19].
  18. ↑ Linie | MZK Krotoszyn [online], mzk.krotoszyn.pl [dostęp 2022-11-19] (pol.).
  19. ↑ Ekoautobusy w MZK [online], Radio Centrum [dostęp 2022-11-19] (pol.).
  20. ↑ Sebastian Matyszczak, Ostrowski Rower Miejski ma już 108 jednośladów [online], wlkp24.info, 5 października 2018 [dostęp 2023-06-11] (pol.).

Linki zewnętrzne

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.