 Trąby | |
| Rodzina | |
|---|---|
| Data i miejsce urodzenia |
8 lutego 1870 |
| Data i miejsce śmierci |
6 października 1955 |
| Ojciec | |
| Matka |
Pelagia Sapieha |
| Żona |
(1.) Maria Nikołajewna de Bernardaky, |
| Dzieci |
z Marią de Bernardaky: |
 | |
Michał Radziwiłł zw. Rudym herbu Trąby (ur. 8 lutego 1870 w Berlinie, zm. 6 października 1955 w Santa Cruz de Tenerife) – książę, IV ordynat na Przygodzicach.
Życiorys
Syn Ferdynanda Radziwiłła i Pelagii z Sapiehów, brat Janusza Franciszka Radziwiłła. Na chrzcie otrzymał osiem imion – Władysław Karol Jan Alojzy Wilhelm Edmund Robert Michał. Były podejrzenia o występowanie u niego choroby psychicznej.
Spokrewniony z Hohenzollernami, mimo swego litewsko-polskiego pochodzenia zawsze uważał się za Niemca. Z wykształcenia doktor praw i absolwent filozofii. Za granicami Polski przebywał do 1926 pełniąc do 1917 rolę rosyjskiego dyplomaty (na początku XX wieku był attachém ambasady Imperium Rosyjskiego w Paryżu, znał ponoć 8 języków). Podpułkownik w armii niemieckiej i major w brytyjskiej, kawaler maltański[1].
Uchodził za człowieka wyjątkowo źle się prowadzącego. Jego liczne związki będące niekiedy wielkimi skandalami doprowadziły do wewnątrzrodowego ostracyzmu księcia. Jego głośny romans z pochodzącą z Drohobycza Judytą Suchestow i próba zawarcia z nią związku małżeńskiego, spowodował oskarżenie o zamiar popełnienia bigamii (co było w Polsce karalne)[2]. Szeroko opisywany w ówczesnej prasie związek zakończył się porzuceniem Judyty przez Michała, a brytyjski reżyser Alexander Korda miał nawet nosić się z zamiarem sfilmowania historii tego romansu[2].
Wydziedziczony z części majątku (ordynacji Ołyka, którą otrzymał młodszy brat Janusz) przez ojca Ferdynanda, zachowaną ordynację przygodzicką doprowadził na skraj upadku. Po ustanowieniu za sprawą brata Janusza kurateli sądowej w majątku książę Michał zamknął kaplicę rodową[3] w Antoninie k. Ostrowa, a przedtem polecił wyrzucić szczątki zmarłych krewnych z jej podziemi (część zmarłych wróciła do kaplicy po interwencji rodziny, pozostali spoczywają na sąsiednim cmentarzu).
Michał Radziwiłł i jego urzędnik Jan Polski z Antonina zostali oskarżeni o udaremnienie egzekucji urzędnikowi sądowemu i 24 marca 1938 skazani przez sąd apelacyjny w Poznaniu na karę trzech tygodni aresztu w zawieszeniu na dwa lata[4].
W 1939 spędził na Riwierze Francuskiej kilka miesięcy, które utwierdziły tylko jego złą reputację.
II wojna światowa zastała go w Antoninie. Po jej wybuchu postanowił darować tamtejszy pałac Adolfowi Hitlerowi, co jednak nie zaskarbiło mu sympatii okupanta – zmuszony został do opuszczenia rodowej siedziby i całą wojnę spędził u krewnych pod Berlinem oraz w Szwajcarii[2]. Przekazane dobrowolnie i skonfiskowane majątki i pałace Radziwiłła posłużyły za uposażenie dla utworzonej w 1941 w Poznaniu przez namiestnika Rzeszy w Kraju Warty Arthura Greisera Reichsstiftung für deutsche Ostforschung, placówki prowadzącej badania z zakresu Ostforschung na potrzeby niemieckiej kolonizacji na wschodzie[5].
Po wojnie Michał Radziwiłł osiadł na hiszpańskich Wyspach Kanaryjskich[2].
Żenił się trzy razy:
- w 1898 z Rosjanką Marią Nikołajewną de Bernardaky (ur. 1871 lub 1874, zm. 1949), małżeństwo unieważnione w 1915[2];
- w 1916 z hiszpańską arystokratką, grandem Hiszpanii Marią Henriettą Joaquiną Martinez de Mendivilla, markizą de Santa-Susana, markizą de la Esperanza, markizą Villafranquesa (1866–1947). Rozwód uzyskany we Francji w 1929, ale II Rzeczpospolita nie miała z Francją odpowiedniego porozumienia o wzajemnym uznawaniu rozwodów, co powodowało, że w kraju podważano legalność tego faktu[2].
- w 1938 z Harriet Dawson (1884–1945)[6], córką nieżyjącego kupca giełdowego Colina Gilliesa Mc Nab[2]. Legalność krótkotrwałego związku jest kwestionowana[2].
W pierwszym małżeństwie urodziło mu się dwoje dzieci:
- syn Fryderyk Wilhelm Aleksander Aleksy Expeditus Mikołaj Michał Ferdynand Alojzy Maria Antoni, ur. 28 września 1899 w Paryżu, zm. bezpotomnie w 21. roku życia 19 lipca 1920 w Krakowie;
- córka Fryderyka Wilhelmina Helena Luiza Maria Elżbieta Jadwiga Eliza Gabriela Leontyna, ur. 26 września 1904 w Petersburgu, zm. 10 stycznia 1995 w Cardoselle, zamężna za hr. Zygmuntem Skórzewskim.
Zobacz też
Przypisy
- ↑ Specjalna Bulla Papieska wyrzucała go z tego zakonu.
- 1 2 3 4 5 6 7 8 Jarosław Durka, Janusz Radziwiłł: 1880-1967 : biografia polityczna, wyd. 1, Warszawa: Rytm, 2011, s. 252–265, ISBN 978-83-7399-465-2, OCLC 776926290.
- ↑ Ponoć zamierzał przekształcić ją w salę kinową.
- ↑ Wyrok na ks. M. Radziwiłła. „Gazeta Lwowska”, s. 2, nr 69 z 26 marca 1938.
- ↑ Burleigh 1988 ↓, s. 258.
- ↑ West-Europese adel – Harriet Mac-Nab [online], genealogieonline.nl [dostęp 2018-02-06] [zarchiwizowane z adresu 2018-02-06].
Bibliografia
- Almanach de Gotha, Gotha 1901 i 1936
- Michael Burleigh, Germany Turns Eastwards: A Study of Ostforschung in the Third Reich, Cambridge: Cambridge University Press, 1988.
- Jarosław Durka, Janusz Radziwiłł 1880-1967: biografia polityczna. Warszawa: Oficyna Wydawnicza Rytm, 2011. ISBN 978-83-7399-465-2.
- Sławomir Koper, Wielkie Księstwo Litewskie i Inflanty. Warszawa: Wydawnictwo Bellona. ISBN 978-83-11-13403-4.
- Dariusz J. Peśla, Książę Michał Radziwiłł „Rudy” 1870–1955. Kobiety „antonińskiego maharadży”. Stowarzyszenie „Wielkopolskie Centrum Chopinowskie – Antonin” w Ostrowie Wielkopolskim