Pampuchy
Dwie pyzy drożdżowe, które gotują się na parze albo właśnie zostały ugotowane. Kluski ułożone są na gazie rozciągniętej nad garnkiem. Garnek jest emaliowany, postawiony na kuchni gazowej.
Pampuchy w trakcie gotowania na parze
Inne nazwy

pyzy drożdżowe, pączki/bułki/kluski na parze, kluski parowe/parowane, parzaki, parowańce, parowce, paruchy, ruchańce, ruchane kluski, kluchy na łachu, buchty

Rodzaj

kluski

Kuchnia

polska

Miejsce powstania

Polska

Składniki

mąka pszenna, drożdże, mleko, masło, jaja

Wartość odżywcza
Pampuchy
(100 g)
Wartość energetyczna 1043 kJ (249 kcal)
Białka 7,8 g
Węglowodany 46,9 g
Tłuszcze 3,3 g
Dane liczbowe na podstawie: Ile waży.pl[1]
Wartości RDA i AI wyznaczone na podstawie danych Institute of Health[2]
Zdjęcie pyzy drożdżowej z nadzieniem truskawkowym. Kluska polana jest różowym sosem jogurtowym, jest w połowie zjedzona, z jej wnętrza wypada rozgotowana truskawka. Nadzienie ma intensywny czerwony kolor. W tle inne pyzy polane sosem.
Pyza drożdżowa z nadzieniem z truskawek, polana jogurtem owocowym.
Głęboki talerz z porcją zupy owocowej. Lekko gęsta zupa o intensywnym, ciemnoczerwonym kolorze, z widocznymi rozgotowanymi śliwkami. W zupie odznacza się zanurzona w niej duża, okrągła, jasna kluska drożdżowa. Talerz jest biały, niezanurzona część kluski jest nieco ubrudzona zupą.
Zupa śliwkowa podana z pyzą drożdżową

Pampuchy[3][4][5][6][7] (pyzy[8][9], pyzy drożdżowe[4], pączki[10]/bułki[7]/kluski na parze, kluski parowe[3]/parowane, parzaki[10], parowańce[3][11][12][13], parowce[3][14], paruchy[3], ruchańce[3][15], ruchane kluski[3], śl. buchty[16]) – w kuchni polskiej, rodzaj dużych klusek[6][8] (pączków[5], pyz) wyrabianych z ciasta drożdżowego i gotowanych na parze. Ugotowana kluska ma kształt kulisty, płaski od spodu, a konsystencję sprężystą, pulchną i miękką[7][16].

Pyzy z ciasta drożdżowego podaje się na ciepło[9]. Na słodko, jako legumina: serwowane z twarogiem, owocami, dżemem lub cukrem, polane śmietaną lub roztopionym masłem[9][17]. Na słono: jako dodatek do mięs duszonych z sosami[9] lub jako indywidualne danie gdy okraszone są np. stopionym masłem, skwarkami ze stopionej słoniny lub wędzonym boczkiem[4][17].

Mogą być przygotowywane z nadzieniem[9][17][12][18][19][11][13]. Regionalnie nazywane również pierogami lub warenikami[12][17].

Pyzy w postaci półproduktu do przygotowania w kuchennej łaźni parowej można kupić w sklepach spożywczych.

Kujawy

Wyrób z Kujaw, nazwany „Bułki na parze / Pampuchy z Kujaw”, znajduje się od 1 lutego 2017 na „Liście produktów tradycyjnych” Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi[7].

Potrawa ta należała dawniej do codziennego menu kuchni kujawsko-pomorskiej jako danie obiadowe lub przekąska[7]. Podawane z sosami, na słono także z mięsem oraz na słodko z kwaśną śmietaną i cukrem lub z owocami[7].

Lubelszczyzna

Na „Liście produktów tradycyjnych” Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi znajdują się:

  • „Parowańce / wareniki – kluski gotowane na parze z Bubel Granny” – pyzy z okolic wsi Bubel-Granna w gminie Janów Podlaski[17]
  • „Parowańce z kaszą jaglaną” – pochodzące z okolic wsi Kąkolewnica pyzy z mało słodkim nadzieniem z kaszy jaglanej[13];
  • „Parowańce brzozowickie z kapustą i grzybami” – pochodzące z okolic wsi Brzozowica Mała w gminie Kąkolewnica pyzy z lekko słonym nadzieniem z leśnych grzybów i kapusty[11].
  • „Parowańce z serem” – pochodzące z okolic wsi Kąkolewnica pyzy ze słodkawym lub słonym nadzieniem z białego sera, o aromacie wanilii lub mięty[12].
  • „Parowańce skromowskie z serem” – pochodzące z okolic wsi Wola Skromowska w gminie Firlej pyzy z nadzieniem z białego sera, żółtek i cukru waniliowego[18].
  • „Parowańce żakowolskie z soczewicą” – pochodzące z okolic wsi Żakowola Poprzeczna w gminie Kąkolewnica pyzy z lekko słonym nadzieniem z ugotowanej, zmielonej soczewicy z dodatkiem smażonej cebuli[19].

Wielkopolska

W Poznańskiem (gw. kluchy na łachu[20], parowce[14], parowańce, kluchy z łacha, kluchy na lumpie) ciasto przyrządza się z zaczynu drożdżowego (drożdże z dodatkiem niewielkich ilości mleka, mąki, cukru i soli), który następnie mieszany jest z właściwymi składnikami ciasta (mąka, jaja, mleko). Do wyrobionego ciasta dodaje się roztopioną margarynę[20]. Garnek z wrzącą wodą obwiązywany jest lnianą ściereczką, na którą układane są kulki z przygotowanego ciasta drożdżowego – po przykryciu są gotowane przez ok. 20 minut[20]. Tradycyjnie polegało to na obwiązaniu garnka z wodą fragmentem niezbyt napiętego kawałka płótna, na który układało się pyzy (stąd nazwa "z łacha"), całość zaś przykrywało się pokrywką.

Typowy dla Wielkopolski uroczysty obiad to kaczka domowa pieczona z jabłkami i majerankiem, podawana wraz z pyzami drożdżowymi i modrą kapustą[21].

W Kaliskiem (pyzy, parówki, pampuchy) ciasto na pyzy przygotowuje się z zaczynu drożdżowego z dodatkiem mleka, cukru i mąki wyrabianego z mąką, jajami, masłem i dodatkiem soli. Tradycyjnie podaje się je do pieczonego schabu i słodko-kwaśnej zasmażanej białej kapusty lub nadziewane owocami z topionym masłem, cukrem i cynamonem.

Górny Śląsk

Na Górnym Śląsku (buchty[16], porównaj ciasto „buchty”) podawane są zazwyczaj z kompotem z jagód (czarnych borówek), powidłami, wieprzowiną, kapustą kiszoną lub polane topionym masłem i posypane cukrem.

Wyrób ze Śląska Opolskiego, nazwany „Buchty śląskie, czyli kluski drożdżowe gotowane na parze”, znajduje się od 6 marca 2007 na „Liście produktów tradycyjnych” Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi[16].

Zobacz też

  • pyzy
  • pampuszki – potrawa kuchni ukraińskiej
  • knedliki – potrawa kuchni czeskiej i słowackiej
  • baozi – potrawa kuchni chińskich
  • idli – potrawa kuchni południowoindyjskiej

Przypisy

  1. ↑ Izabela Soja-Raczkowska, Ile waży Pyza drożdżowa - sprawdź kalorie i wagę, obejrzyj zdjęcia [online], www.ilewazy.pl [dostęp 2017-11-25].
  2. ↑ Dietary Reference Intakes Tables and Application. Institute of Health. The National Academies of Sciences, Engineering, and Medicine. (ang.).
  3. 1 2 3 4 5 6 7 Stanisław Cygan. Gwara regionu (wersja rozszerzona). „Dialekty i gwary polskie. Kompendium internetowe.”. Zakład Historii Języka Polskiego i Dialektologii UW, Towarzystwo Kultury Języka. ISBN 978-83-62844-10-4. [dostęp 2021-10-13].
  4. 1 2 3 Maciej E. Halbański: Leksykon sztuki kulinarnej. Warszawa: Wydawnictwo „Watra”, 1987, s. 129,150. ISBN 83-225-0106-4.
  5. 1 2 hasło „pampuch”. [w:] Słownik języka polskiego [on-line]. Wydawnictwo Naukowe PWN SA. [dostęp 2014-08-30].
  6. 1 2 publikacja w otwartym dostępie – możesz ją przeczytać pampuch [w:] Wielki słownik języka polskiego [online], Instytut Języka Polskiego PAN [dostęp 2021-10-13].
  7. 1 2 3 4 5 6 Bułki na parze / Pampuchy z Kujaw. [w:] Lista produktów tradycyjnych (woj. kujawsko-pomorskie) [on-line]. Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi. [zarchiwizowane z [brak tego adresu] (2017-03-03)].
  8. 1 2 publikacja w otwartym dostępie – możesz ją przeczytać pyza [w:] Wielki słownik języka polskiego [online], Instytut Języka Polskiego PAN [dostęp 2021-10-12].
  9. 1 2 3 4 5 V.9. „Ciasta drożdżowe”, podrozdział „Wyroby z ciasta drożdżowego”. W: Krystyna Flis, Aleksandra Procner: Technologia gastronomiczna z towaroznawstwem: podręcznik dla technikum. Część 2. Wyd. osiemnaste. Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, 2009, s. 170. ISBN 978-83-02-02862-5 (część 2), ISBN 978-83-02-03170-0 (całość).
  10. 1 2 Mariola Tymochowicz. Kusaki, czyli świat na opak. Mazowiecki przegląd zespołów obrzędowych. „Twórczość ludowa”. R. XVII, NR 3 (52) 2002, s. 26. Zarząd Główny Stowarzyszenia Twórców Ludowych (ZG STL). ISSN 0860-4126. Cytat: „(…) tradycyjne potrawy ostatkowe, takie jak (…) parzaki, czyli pączki na parze, (…)”.
  11. 1 2 3 Parowańce brzozowickie z kapustą i grzybami. [w:] Lista produktów tradycyjnych (woj. lubelskie) [on-line]. Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi. [zarchiwizowane z [brak tego adresu] (2015-08-29)].
  12. 1 2 3 4 Parowańce z serem. [w:] Lista produktów tradycyjnych (woj. lubelskie) [on-line]. Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi. [zarchiwizowane z [brak tego adresu] (2015-08-29)].
  13. 1 2 3 Parowańce z kaszą jaglaną. [w:] Lista produktów tradycyjnych (woj. lubelskie) [on-line]. Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi. [zarchiwizowane z [brak tego adresu] (2015-08-29)].
  14. 1 2 Wstęp. [w:] Kuchnia wielkopolska [on-line]. Poznań — Miejski Informator Multimedialny. [dostęp 2013-04-29].
  15. ↑ hasło „ruchańce”. W: Łódzkie Towarzystwo Naukowe. Komisja Językowa: Rozprawy Komisji Językowej, Tom 27. Wrocław: Zakład im. Ossolińskich we Wrocławiu, 1981, s. 268?. ISSN 0076-0390.
  16. 1 2 3 4 Buchty śląskie, czyli kluski drożdżowe gotowane na parze. [w:] Lista produktów tradycyjnych (woj. opolskie) [on-line]. Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi. [zarchiwizowane z [brak tego adresu] (2017-03-03)].
  17. 1 2 3 4 5 Parowańce / wareniki – kluski gotowane na parze z Bubel Granny. [w:] Lista produktów tradycyjnych (woj. lubelskie) [on-line]. Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi. [dostęp 2021-12-04].
  18. 1 2 Parowańce skromowskie z serem. [w:] Lista produktów tradycyjnych (woj. lubelskie) [on-line]. Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi. [dostęp 2021-12-04].
  19. 1 2 Parowańce żakowolskie z soczewicą. [w:] Lista produktów tradycyjnych (woj. lubelskie) [on-line]. Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi. [zarchiwizowane z [brak tego adresu] (2015-08-29)].
  20. 1 2 3 Pyzy poznańskie (kluchy na łachu). [w:] Kuchnia wielkopolska [on-line]. Poznań — Miejski Informator Multimedialny. [dostęp 2013-04-29].
  21. ↑ Kaczka pieczona po wielkopolsku. [w:] Lista produktów tradycyjnych (woj. wielkopolskie) [on-line]. Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi. [dostęp 2021-12-04].
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.