Paluzy
wieś
Ilustracja
Państwo

 Polska

Województwo

 warmińsko-mazurskie

Powiat

bartoszycki

Gmina

Bisztynek

Liczba ludności (2022)

214[1]

Strefa numeracyjna

89

Kod pocztowy

11-230[2]

Tablice rejestracyjne

NBA

SIMC

0472130

Położenie na mapie gminy Bisztynek
Mapa konturowa gminy Bisztynek, u góry znajduje się punkt z opisem „Paluzy”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, u góry nieco na prawo znajduje się punkt z opisem „Paluzy”
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego
Mapa konturowa województwa warmińsko-mazurskiego, u góry znajduje się punkt z opisem „Paluzy”
Położenie na mapie powiatu bartoszyckiego
Mapa konturowa powiatu bartoszyckiego, na dole po prawej znajduje się punkt z opisem „Paluzy”
Ziemia54°07′50″N 20°56′54″E/54,130556 20,948333[3]
Warmińska zabudowa gospodarcza, Paluzy, przy głównej drodze
Kapliczka w Paluzach (jedna z kilku), w środku wsi przy głównej drodze

Paluzy (dawniej Paluzen (1355), Plaussen (1533), niem. Plausen) – wieś w Polsce położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie bartoszyckim, w gminie Bisztynek. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa olsztyńskiego. Wieś znajduje się w historycznym regionie Warmia.

We wsi znajduje się przystanek, sklep, świetlica wiejska, kościół, siedem zabytkowych kapliczek i kilka przydrożnych krzyży, zabytkowa zabudowa warmińska oraz duża chlewnia.

Historia

Akt lokacyjny wsi 10 marca 1345 wystawili prepozyt Jan z kapituły warmińskiej i warmiński wójt krajowy Henryk von Luter. Zasadźca miał do osadzenia 66 włók czynszowych na prawie chełmińskim, a na całość wsi składało się jeszcze 8 włók sołeckich i 6 włók na uposażenie parafii.

Druga karczma we wsi powstała w 1615 roku. Biskup warmiński Szymon Rudnicki nadał za wierną służbę swojemu mierniczemu Eustachowi Kreczmarowi, obywatelowi i patrycjuszowi reszelskiemu jedną morgę ziemi na postawienie karczmy. Miał on płacić roczny czynsz w wysokości dwóch grzywien.

Przy kościele funkcjonowała szkoła parafialna. Udokumentowane jej istnienie znane jest z drugiej połowy XVI wieku. Szkoła powszechna w Paluzach w 1935 roku miała dwóch nauczycieli i 80 uczniów.

Po 1945 wieś sołecka.

W roku 1783 we wsi było 66 domów. Mieszkańcy: w 1820 - 328 osób, 1848 - 522, 1939 - 561, 1998 - 324.

Kościół

Kościół w Paluzach z 1409[4] jest budowlą gotycką, orientowaną, murowaną z cegły o wątku polskim na podmurowaniu z kamieni polnych. Salowy na rzucie prostokąta, z zakrystią od północy zamieniną na kaplicę chrzcielną, kruchtą od południa oraz kwadratową wieżą od zachodu. W 1890 korpus budowli przedłużono ku wschodowi o jedną oś okienną oraz dobudowano prezbiterium z zakrystiami. W nawie i kruchtach stropy drewniane, przy czym strop w kruchcie ozdobiony jest polichromią zapewne z 1698 roku. W dawnej zakrystii (obecnie kaplica chrzcielna) sklepienie krzyżowo-żebrowe pokryte jest polichromią barokową. Na siodłowym dachu wieży choragiewka z datami 1400 i 1934. Ta ostatnia dotyczy daty odnowienia kościoła. Do zabytkowego wyposażenia kościoła należy zaliczyć: malowane sceny ze Starego Testamentu na barokowej emporze organowej, dwa konfesjonały, siedem świeczników ołtarzowych z XVIII wieku, cztery barokowe świeczniki procesyjne, osiem obrazów Apostołów z końca XVII i rzeźby z pierwszej połowy XVIII wieku.

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-06].
  2. ↑ Kod pocztowy Paluzy •• Wyszukiwarka, kody pocztowe, ulice, mapa [online], www.kodypocztowe.info [dostęp 2019-11-13].
  3. ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 96555
  4. ↑ Piotr Skurzyński "Warmia, Mazury, Suwalszczyzna" Wyd. Sport i Turystyka - Muza S.A. Warszawa 2004 ISBN 83-7200-631-8 s. 92

Bibliografia

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.