 Prototyp PWS-21 bis | |
| Dane podstawowe | |
| Państwo | |
|---|---|
| Producent | |
| Konstruktor | |
| Typ | |
| Konstrukcja |
górnopłat o konstrukcji mieszanej |
| Załoga |
2 |
| Historia | |
| Data oblotu |
kwiecień 1930 |
| Wycofanie ze służby |
1931 |
| Liczba egz. |
1 |
| Liczba wypadków • w tym katastrof |
|
| Dane techniczne | |
| Napęd |
1 silnik gwiazdowy Wright Whirlwind J-5 |
| Moc | |
| Wymiary | |
| Rozpiętość |
15 m |
| Długość |
9,44 m |
| Wysokość |
2,9 m |
| Powierzchnia nośna |
31,75 m² |
| Masa | |
| Własna |
1317 kg |
| Użyteczna |
683 kg |
| Startowa |
2000 kg |
| Zapas paliwa |
250 l |
| Osiągi | |
| Prędkość maks. |
167 km/h |
| Prędkość przelotowa |
140 km/h |
| Prędkość minimalna |
93 km/h |
| Prędkość wznoszenia |
1,3 m/s |
| Pułap |
1300 m |
| Zasięg |
600 km |
| Współczynnik obciążenia konstrukcji |
7,5 |
| Dane operacyjne | |
| Liczba miejsc | |
| 4 | |
| Użytkownicy | |
| PLL LOT | |
.svg.png.webp){kind=small}
PWS-21 – polski sześciomiejscowy samolot pasażerski w układzie górnopłatu z końca lat 20. XX wieku konstrukcji inżynierów: Stanisława Cywińskiego i Jarosława Naleszkiewicza, zbudowany w Podlaskiej Wytwórni Samolotów w Białej Podlaskiej. Oblatana wiosną 1930 roku maszyna była testowana w PLL LOT, jednak z powodu niskich osiągów model nie został skierowany do produkcji seryjnej. Jedyny egzemplarz samolotu został rozbity na terenie wytwórni we wrześniu 1931 roku.
Historia
Na przełomie 1928 i 1929 roku Ministerstwo Komunikacji ogłosiło konkurs na projekt lekkiego samolotu pasażerskiego w celu zastąpienia używanych na krajowych liniach lotniczych maszyn Junkers F.13[1][2]. Do konkursu przystąpiły m.in. Zakłady Mechaniczne E. Plage i T. Laśkiewicz z Lublinem R.XI oraz Podlaska Wytwórnia Samolotów, z zaprojektowanym przez inżynierów Stanisława Cywińskiego i Jarosława Naleszkiewicza samolotem oznaczonym PWS-21[1][2]. Według pierwotnego projektu samolot miał być zastrzałowym górnopłatem z drewnianym prostokątno-trapezowym skrzydłem krytym płótnem[1][2]. Masa własna płatowca miała wynosić 950 kg, zaś masa startowa 1700 kg; samolot miał osiągać prędkość maksymalną 190 km/h i pułap 3000 metrów[3]. Do projektu szereg uwag wniosły linie lotnicze PLL LOT, żądając m.in. zwiększenia wysokości kabiny pasażerskiej i wysunięcia kokpitu przed płat[1][4]. W rezultacie projekt pierwotny został zarzucony na rzecz nowego, opracowanego na początku 1929 roku i oznaczonego PWS-21 bis[1][3]. Samolot dostosowany został do wymagań przyszłego użytkownika: wysokość kabiny pasażerskiej zwiększono do 1,8 metra i przesunięto kabinę pilotów do przodu; zmieniono też obrys płata na eliptyczny i zmodyfikowano podwozie na wzór Fokkera F.VII[1][3]. Budowę płatowca, zamówionego przez Ministerstwo Komunikacji, rozpoczęto w 2. połowie 1929 roku; 20 grudnia tego roku przeprowadzono na nim próby statyczne[1]. Prototyp został oblatany w kwietniu 1930 roku na lotnisku w Białej Podlaskiej przez pilota fabrycznego Franciszka Rutkowskiego[1][3].
PWS-21 bis otrzymał znaki rejestracyjne SP-AEC, po czym został skierowany na badania do Instytutu Badań Technicznych Lotnictwa[1][5]. Próby wykazały niskie osiągi maszyny (długi rozbieg, niewielką prędkość wznoszenia, niski pułap, słaby zasięg oraz niewielką prędkość przelotową) ze względu na przekroczoną o prawie 40% masę, co wynikało po części z wygórowanych wymagań PLL LOT[1][3].
Mimo złych wyników testów w 1931 roku samolot został przekazany PLL LOT do próbnej eksploatacji, jednak po wykonaniu zaledwie jednego lotu linie zwróciły samolot do wytwórni, która w tym czasie pracowała już nad następną konstrukcją samolotu pasażerskiego – PWS-24[1][5]. Jedyny zbudowany egzemplarz PWS-21 bis został rozbity 21 września 1931 roku na lotnisku fabrycznym w wyniku omyłkowego skrzyżowania linek sterowych[1][4][uwaga 1].
Opis konstrukcji i dane techniczne
PWS-21 był jednosilnikowym, sześciomiejscowym (czterech pasażerów i dwie osoby załogi) górnopłatem pasażerskim o konstrukcji mieszanej[1][6]. Kadłub tworzyła kratownica z rur i kątowników stalowych (nitowanych w części przedniej i spawanych w części tylnej), wykrzyżowana cięgnami stalowymi, kryta płótnem na listwach drewnianych[6][7]. Przód kadłuba do ściany ogniowej był pokryty blachą aluminiową[8]. Kabina załogi dwumiejscowa, zakryta, umieszczona przed płatem i powyżej kabiny pasażerskiej, z drzwiami z obu stron kadłuba; miejsce pilota znajdowało się z lewej strony, wyposażone w wolant[6][8]. Samolot miał zdublowane sterowanie (drążek sterowy przed fotelem mechanika wyjmowany)[6][8]. Kabina pasażerska wyposażona była w cztery miejsca, z drzwiami z lewej strony kadłuba; za kabiną znajdowała się toaleta i bagażnik z drzwiami z prawej strony kadłuba[6][8].
Płaty prostokątno-eliptyczne, dwudźwigarowe, niedzielone, wielopodłużnicowe, wolnonośne, konstrukcji drewnianej, kryte sklejką, mocowane do kadłuba za pomocą czterech okuć[8]. Rozpiętość skrzydeł wynosiła 15 metrów, a ich masa 300 kg[8]. Powierzchnia nośna wynosiła 31,75 m²[4][8]. Napęd lotek za pomocą linek[8]. Obciążenie powierzchni wynosiło 63,2 kg/m², zaś współczynnik obciążenia niszczącego miał wartość 7,5[8][9].
Długość samolotu wynosiła 9,44 metra, a wysokość 2,9 metra[4][8][uwaga 2]. Masa własna płatowca wynosiła 1317 kg, masa użyteczna 683 kg, zaś masa całkowita (startowa) 2000 kg[4][8]. Usterzenie klasyczne, drewniane, stery kryte płótnem, a stateczniki sklejką[8]. Statecznik pionowy przestawialny w locie; ster kierunku poruszany był linkami, a stery wysokości popychaczami[6][8]. Podwozie główne trójgoleniowe, z rur stalowych, mocowane do płatów, z amortyzatorami olejowo-powietrznymi Vickers[6][8][uwaga 3]. Z tyłu płoza ogonowa, wykonana ze rur stalowych, także z amortyzatorem olejowo-powietrznym[8].
Napęd stanowił chłodzony powietrzem 9-cylindrowy silnik gwiazdowy Wright Whirlwind J-5 produkcji Polskich Zakładów Škody o mocy nominalnej 162 kW (220 KM) przy 1800 obr./min, mocy startowej 240 KM i masie 240 kg, napędzający stałe, metalowe, dwułopatowe śmigło ciągnące AWK-C o średnicy 2,75 metra, z kołpakiem z blachy aluminiowej[6][8]. Łoże silnika spawane z rur stalowych, który osłonięty był pierścieniem Townenda[8]. Obciążenie mocy wynosiło 9,1 kg/KM[6][8]. Umieszczone w centropłacie zbiorniki paliwa miały pojemność 250 litrów[8]. Prędkość maksymalna wynosiła 167 km/h, prędkość przelotowa 140 km/h, zaś prędkość minimalna 93 km/h[4][8][uwaga 4]. Przelotowe zużycie paliwa wynosiło 50-58 litrów/h[8]. Maszyna osiągała pułap 1300 metrów z prędkością wznoszenia wynoszącą 1,3 m/s[4][8]. Zasięg samolotu wynosił 600 km[4][8].
Malowanie
Samolot PWS-21 bis pomalowany był na biało-granatowo, ze skrzydłami w naturalnym kolorze drewna, pokrytymi bezbarwnym lakierem; przód kadłuba w kolorze blachy aluminiowej[4][8]. Znaki rejestracyjne namalowane były w kolorze czarnym[5].
Uwagi
- ↑ Glass 2004 ↓, s. 319 i Chwałczyk 1985 ↓, s. 108 przedstawiają też wersję, że samolot mógł ulec wypadkowi celowo, by wytwórnia otrzymała odszkodowanie pokrywające koszt budowy nieprzyjętego do eksploatacji samolotu.
- ↑ Cynk 1971 ↓, s. 442 podaje, że długość samolotu wynosiła 9,65 metra, zaś wysokość 3,2 metra.
- ↑ Podwozie samolotu zostało tak skonstruowane, by po demontażu skrzydeł można je było zamocować do okuć na górze kadłuba i dzięki temu umożliwić przetaczanie kadłuba maszyny[6][8].
- ↑ Podczas prób w IBTL ze śmigłem przestawialnym osiągnięto 183 km/h[1], zaś na wysokości 1000 metrów samolot rozwijał 136 km/h[6].
Przypisy
- 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 Glass 2004 ↓, s. 319.
- 1 2 3 Cynk 1971 ↓, s. 440.
- 1 2 3 4 5 Cynk 1971 ↓, s. 441.
- 1 2 3 4 5 6 7 8 9 Chwałczyk i Glass 1990 ↓, s. 170.
- 1 2 3 Jońca 1985 ↓, s. 2.
- 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 Cynk 1971 ↓, s. 442.
- ↑ Glass 2004 ↓, s. 319-320.
- 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 Glass 2004 ↓, s. 320.
- ↑ Cynk 1971 ↓, s. 441-442.
Bibliografia
- Tadeusz Chwałczyk: Podlaskie skrzydła. Rzeszów: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1985. ISBN 83-03-00900-1.
- Tadeusz Chwałczyk, Andrzej Glass: Samoloty PWS. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 1990, seria: Biblioteczka Skrzydlatej Polski. ISBN 83-206-0899-6.
- Jerzy B. Cynk: Polish aircraft 1893-1939. London: Putman & Company Limited, 1971. ISBN 0-370-00085-4.
- Andrzej Glass: Polskie konstrukcje lotnicze do 1939 r. T. 1. Sandomierz: Stratus, 2004. ISBN 83-916327-8-4.
- Adam Jońca: Samoloty linii lotniczych 1931-1939. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 1985, seria: Barwa w lotnictwie polskim. Tom 3. ISBN 83-206-0504-0.
Linki zewnętrzne
- Sylwetka samolotu PWS-21 w serwisie samolotypolskie.pl. samolotypolskie.pl. [dostęp 2023-06-26]. (pol.).
- Sylwetka samolotu PWS-21 w serwisie «Уголок неба». airwar.ru. [dostęp 2023-06-26]. (ros.).