Napień wypłowiały
Ilustracja
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

grzyby

Typ

podstawczaki

Klasa

pieczarniaki

Rząd

szczeciniakowce

Rodzina

Oxyporaceae

Rodzaj

napień

Gatunek

napień wypłowiały

Nazwa systematyczna
Oxyporus corticola (Fr.) Ryvarden
Persoonia 7(1): 19 (1972)

Napień wypłowiały (Oxyporus corticola (Fr.) Ryvarden) – gatunek grzybów należący do rzędu szczeciniakowców (Hymenochaetales)[1].

Systematyka i nazewnictwo

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Oxyporus, Oxyporaceae, Hymenochaetales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].

Po raz pierwszy opisał go w 1821 r. Elias Fries, nadając mu nazwę Polyporus corticola. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu Leif Ryvarden w 1972 r.[1] Ma około 20 synonimów. Niektóre z nich:

  • Chaetoporus corticola (Fr.) Bondartsev & Singer 1941
  • Poria vicina Bres. 1925
  • Rigidoporus corticola (Fr.) Pouzar 1966[2].

W 1965 r. Stanisław Domański nadał mu polską nazwę napień wypłowiały, w 2003 r. Władysław Wojewoda akceptował ją. Inne polskie nazwy: włosak korowy (S. Domański 1965), porak korowy (K. Zaleski i Golenia 1964), napień szczeciniasty (S. Domański i inni 1967)[3].

Morfologia

Owocnik

Grzyb kortycjoidalny. Owocnik jednoroczny, czasami wieloletni, rozpostarty, rzadko rozpostarto-odgięty. Górna powierzchnia owłosiona lub włókienkowata, początkowo biała do kremowej, później bladosłomkowa, bezstrefowa do lekko strefowanej, często nieco promieniście pomarszczona. Owocniki rozpostarte osiągają do 12 cm w najdłuższym wymiarze, w stanie świeżym są miękkie i skórzaste, po wyschnięciu kruche. U owocników rozpostarto-odgiętych kapelusiki mają szerokość do 2 cm i grubość 1 cm u nasady. Brzeg płodny lub sterylny, białawy do kremowego, miękki, strzępiasty, o szerokości do 7 mm. Powierzchnia porów kremowa do bladobrązowej, pory okrągłe do kanciastych, 2–4 na mm, z rozstępami, które szybko stają się cienkie i głęboko poszarpane. Kontekst o barwie kości słoniowej, nie strefowany, miękkowłóknisty, o grubości do 3 mm. Subikulum tej samej barwy, o grubości do 5 mm. Smak łagodny[4].

Cechy mikroskopowe

System strzępkowy monomityczny, strzępki szkliste, z prostą przegrodą, o cienkich lub bardzo grubych ściankach, często inkrustowane, o średnicy 2–5 µm; strzępki tramy podobne. Cystydy dwóch typów:

  • cylindryczne, cienkościenne, o inkrustowanych główkach, 17–30 × 3–6 µm, z prostą przegrodą u podstawy, nie wystające lub ledwo wystające z hymenium;
  • cylindryczne lub wrzecionowate, cienkościenne gleocystydy z zawartością załamującą światło, powstające pod hymenium i często wystające ponad nim, 33–45 × 6–10 µm[4].

Podstawki maczugowate, 4-sterygmowe, 15–18 × 5–7 µm, z prostą przegrodą u podstawy. Bazydiospory jajowate do szeroko elipsoidalnych, szkliste, gładkie, w odczynniku Melzera nieamyloidalne (4,5)5–6 × 3,5–4,5 µm[4].

Gatunki podobne

Od Oxyporus philadelphi odróżnia się większymi zarodnikami i porami. Podobny jest także napień kruchy (Oxyporus latemarginatus), ale ma węższe, elipsoidalne zarodniki, szersze strzępki i nie ma gleocystyd. Oxyporus ravidus od zwykłych okazów napienia wypłowiałego odróżnia się jedynie rozpostarto-odgiętymi owocnikami[4].

Występowanie i siedlisko

Podano liczne stanowiska napienia wypłowiałego w Ameryce Północnej, Europie i Azji i pojedyncze w Afryce i Ameryce Południowej[5]. W Polsce W. Wojewoda w 2003 r. przytoczył 8 stanowisk[3], wiele stanowisk podano w latach późniejszych[6]. Najbardziej aktualne stanowiska podaje internetowy atlas grzybów[7]. Na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski ma status gatunku rzadkiego – potencjalnie zagrożonego z powodu ograniczonego zasięgu geograficznego i małych obszarów siedliskowych[8].

Grzyb nadrzewny, saprotrof. Występuje w lasach liściastych i parkach na drewnie i korze leżących na ziemi pni i gałęzi, głównie wierzby, olszy szarej, brzozy brodawkowatej, leszczyny, buka, dębu, jarzębiny[3], kasztanowca, grabu, jesionu, lipy i wiązu. Dużo rzadziej występuje na drzewach iglastych, notowano go na świerkach i jodłach. Powoduje białą zgniliznę drewna[4].

Przypisy

  1. 1 2 3 Index Fungorum [online] [dostęp 2023-09-30] (ang.).
  2. ↑ Species Fungorum [online] [dostęp 2023-09-30] (ang.).
  3. 1 2 3 Władysław Wojewoda, Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, s. 484, ISBN 83-89648-09-1.
  4. 1 2 3 4 5 L. Ryvarden, R.L. Gilbertson, European polypores. Part 2, „Synopsis Fungorum”, 7, Mycobank, 1994, s. 394–743 [dostęp 2023-09-30] (ang.).
  5. ↑ Występowanie Oxyporus corticola na świecie (mapa) [online], gbif.org [dostęp 2023-09-30].
  6. ↑ Grzyby makroskopijne Polski w literaturze mikologicznej [online], grzyby.pl [dostęp 2023-09-30] (pol.).
  7. ↑ Aktualne stanowiska napienia wypłowiałego w Polsce [online], grzyby.pl [dostęp 2023-09-30] (pol.).
  8. ↑ Zbigniew Mirek i inni, Czerwona lista roślin i grzybów Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, PAN, 2006, s. 67, ISBN 83-89648-38-5.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.