Elżbieta Barszczewska jako Justyna Orzelska | |
Gatunek |
dramat |
---|---|
Rok produkcji | |
Data premiery |
5 września 1939 (odwołana) |
Kraj produkcji | |
Reżyseria | |
Scenariusz |
Jarosław Iwaszkiewicz na podstawie powieści Elizy Orzeszkowej |
Główne role |
Elżbieta Barszczewska |
Muzyka | |
Zdjęcia | |
Scenografia | |
Kostiumy | |
Produkcja | |
Dystrybucja |
Baltic Film |
Nad Niemnem – polski film fabularny z 1939 roku w reżyserii Wandy Jakubowskiej ze scenariuszem Jarosława Iwaszkiewicza na podstawie powieści Elizy Orzeszkowej o tym samym tytule[1][2]. Film zaginął w czasie II wojny światowej.
Historia
Zdjęcia do filmu powstały od marca do lipca 1939 roku. Plenery kręcono m.in. w Bohatyrowiczach na Grodzieńszczyźnie, gdzie rozgrywała się akcja powieści Orzeszkowej. Przywiązano dużą wagę do wiernego zachowania szczegółów historycznych. Operatorem filmu był Stanisław Wohl, a za projekty kostiumów odpowiadał znany rysownik Jan Marcin Szancer. Film powstawał z rozmachem. Do obsady zaangażowano najlepszych polskich aktorów, m.in. Elżbietę Barszczewską i Jerzego Pichelskiego oraz Mieczysławę Ćwiklińską, Ludwika Sempolińskiego i innych[3].
Produkcja filmu została ukończona przed wybuchem II wojny światowej. Premiera została zaplanowana na 5 września 1939 w największym w Warszawie kinie Colosseum, które miało pomieścić 3 tys. osób. Została jednak odwołana z uwagi na bombardowanie miasta i umieszczenie w uszkodzonym kinie miejsca dla rannych i zabitych.
Ekipa miała możliwość zobaczyć fragmenty filmu, które zrobiły duże wrażenie. Film w całości obejrzał scenarzysta Jarosław Iwaszkiewicz, który miał uznać go za najlepszą polską produkcję[1].
Po klęsce wrześniowej Stefan Dękierowski, właściciel atelier filmowego „Falanga”, dowiedział się, że film spodobał się Niemcom, którzy zamierzali go przemontować na antypolską fabułę o niemieckich kolonistach gnębionych przez Polaków w Prusach Wschodnich. Do planów nie doszło, Dękierowski przechwycił taśmy i zimą 1939 roku w porozumieniu z Jakubowską polecił ukryć film. Negatyw filmu podzielono na dwie (lub według innych źródeł trzy) części i zamurowano gdzieś w piwnicach budynków WSM na Żoliborzu. Podobnie uczyniono z kopiami eksploatacyjnymi, których miało być pięć. Jednak osoby znające miejsce ukrycia zginęły w powstaniu warszawskim, wobec czego taśmy z filmem nie zostały do dziś odnalezione[1][4]. Według słów Jerzego Zarzyckiego przekazanych przez Jakubowską, kopia robocza (musterkopia) filmu miała po wojnie znajdować się w Katowicach[3].
Kolejny raz powieść została zekranizowana w 1986 r. przez Zbigniewa Kuźmińskiego.
Obsada
- Elżbieta Barszczewska – Justyna Orzelska[3]
- Jerzy Pichelski – Jan Bohatyrowicz[3]
- Bogusław Samborski – Anzelm Bohatyrowicz[3]
- Stanisława Wysocka – Marta Korczyńska[3]
- Stanisław Grolicki – Benedykt Korczyński[5]
- Mieczysława Ćwiklińska – Emilia Korczyńska[5]
- Jan Kreczmar – Zygmunt Korczyński[5]
- Karin Tiche – Klotylda, żona Zygmunta[5]
- Ludwik Sempoliński – Bolesław Kirło[5]
- Wanda Jakubińska – Teresa Plińska[5]
- Wiktor Biegański
- Włodzisław Ziembiński
- Zygmunt Chmielewski
- Jerzy Kaliszewski
Galeria
Zdjęcia promocyjne w prasie z 1939 roku:
Przypisy
- 1 2 3 Polskie kino kontra II wojna światowa: przerwane ujęcia [online], film.onet.pl, 28 sierpnia 2009 [zarchiwizowane z adresu 2014-04-16] (pol.).
- ↑ "Nad Niemnem". Film muśnięty ręką malarza (1939) [online], stare-kino.pl, 24 marca 2020 [dostęp 2021-10-18] (pol.).
- 1 2 3 4 5 6 Barbara Mruklik , ''Wierność sobie'' Rozmowa z Wandą Jakubowską, „Kino” 1985, nr 5, s. 4-9, 20-21 [online], akademiapolskiegofilmu.pl [dostęp 2021-10-19] .
- ↑ "START" i co dalej? Historia jednego środowiska | Polska 1939: Przerwane historie [online], Culture.pl [dostęp 2021-10-18] (pol.).
- 1 2 3 4 5 6 Rola niepewna. Przypuszczenie na podstawie zachowanych fotosów.
- ↑ "Kino. Tygodnik ilustrowany" nr 25 z 18 czerwca 1939, s. 5
- ↑ Jan Marcin Szancer Jak powstaje film "Nad Niemnem", "AS. Ilustrowany magazyn" z 14.05.1939, nr 20, s. 5
- ↑ Nad Niemnem. „Światowid”. Nr 27, s. 21, 2 lipca 1939.
- ↑ Nad Niemnem. „Światowid”. Nr 29, s. 25, 16 lipca 1939.
Linki zewnętrzne
- "Nad Niemnem". Film muśnięty ręką malarza (1939). na stronie stare-kino.pl
- Fotosy z filmu w serwisie Fototeka