Prehistoria

Lepenski Vir, kamienna rzeźba

Kolekcja zabytków z okresu paleolitu i mezolitu zawiera między innymi materiały pozyskane w trakcie wykopalisk prowadzonych na następujących stanowiskach: Velika Balanica, Mala Balanica, Pešturina, Jaskinia Hadži-Prodanova. Najwięcej zabytków pochodzi z wykopalisk prowadzonych w jaskini Shalitrena w pobliżu Mionicy (z okresu środkowego i górnego paleolitu). Do najcenniejszych eksponatów na skalę światową należy szczęka hominida z miejscowości Mala Balanica (przyjmuje się, że ma ona 397–525 000 lat)^[5]. Osobną kolekcję stanowią przedmioty pozyskane w trakcie wykopalisk na stanowisku Lepenski Vir z okresu mezolitu oraz neolitu. Stanowisko obejmuje dawną osadę. Wśród eksponatów są przedmioty z rogu i kości (igły, haczyki, biżuteria), kamienne figurki i amulety oraz ceramika. Najciekawsze w kolekcji są monumentalne kamienne rzeźby o kształtach inspirowanych rybami^[6]. Kolekcja znalezisk z okresu neolitu obejmuje przedmioty z okresu od końca VII do połowy VI tysiąclecia p.n.e. pozyskane w trakcie wykopalisk na stanowiskach: Starčevo koło Pančeva, Pavlovac (Čukar i Gumnište) koło miasta Vranje, Nosa-Biserna Obala koło Suboticy, Tečić w Szumadii, Ajmana, Mala Vrbica i Aria Babi w Żelaznej Bramie. Wśród przedmiotów są różnorodne wyroby ceramiczne, narzędzia z kamienia, kości i rogu, biżuteria, a także przedmioty rytualne^[7]. Kolejna kolekcja obejmuje przedmioty z okresu późnego neolitu i eneolitu, w tym przede wszystkim przedmioty związane z kulturą Vinča. Przedstawiciele kultury Vinča mieszkali na terenie Serbii. Zajmowali się rolnictwem i hodowlą zwierząt, ale również wytwórstwem przedmiotów z miedzi. W kolekcji wyróżniają się przedmioty związane z początkami hutnictwa – odlewy, miedziane narzędzia i biżuteria^[8]. Do najcenniejszych zabytków kolekcji z epoki brązu należy przypadkowo odkryty ceramiczny przedmiot kultu z Dupljai koło Vršaca, tzw. Rydwan z Dupljai^[9] Kolekcja zabytków epoki żelaza obejmuje narzędzia, broń, biżuterię, przedmioty codziennego użytku wykonane z żelaza, brązu, srebra, złota, a także wyroby ceramiczne. Do najcenniejszych należy broń celtycka, srebrne pasy typu Mramorac z połowy V w., ozdoby z metali szlachetnych, znalezione w grobowcach przywódców plemiennych (skarb z Čurugu)^[10].

Starożytność

Serbski dinar z XIV w.

Kolekcja sztuki starożytnej Grecji obejmuje między innymi rzeźby, naczynia ceramiczne, biżuterię, broń, przedmioty z metali. Do najciekawszych należą naczynia z Olbii, malowane w stylu czerwonofigurowym, w tym krater z przedstawieniem Dionozosa i Ariadny z V–IV w. p.n.e., złota biżuteria z Budvy czy naczynie z Trebeništy z wizerunkiem jeźdźca^[11]. Kolejna kolekcja obejmuje m.in. rzymskie stele grobowe, ołtarze, sarkofagi i kamienie milowe. Oprócz przedmiotów pozyskanych na stanowiskach archeologicznych w Serbii, są tu również zabytki przywiezione z Macedonii i Albanii^[12]. W skład kolekcji numizmatycznej wchodzą monety greckie, iliryjskie, rzymskie, a także plemion barbarzyńskich. Na uwagę zasługują rzadko spotykane monety miasta Damastion oraz pieniądze celtyckiego plemienia Scordysków, a także monety bite w połowie III wieku w mennicach w Viminacium (Kostolac), ważnym ówcześnie ośrodku menniczym Bałkanów^[13].

Średniowiecze

Ikona z XIV wieku

Zbiory średniowieczne zgrupowane są w czterech kolekcjach. W zbiorze zabytków archeologicznych późnego średniowiecza wyróżniają się przedmioty związane z życiem i działalnością Stefana Nemanii. Wśród eksponatów wyróżnia się również bogato haftowany epitrachelion z końca XIV wieku / początku XV wieku odnaleziony w kościele Świętych Apostołów Piotra i Pawła w miejscowości Novi Pazar^[14]. Kolekcja sztuki średniowiecznej i bizantyjskiej zawiera zabytki z okresu od VII do XVI wieku. Cennym elementem kolekcji jest zbiór ikon, w większości pochodzących z XIV wieku. Wśród eksponatów znajdują się również Ewangeliarz Mirosława z 1180 (najstarszy zabytek piśmiennictwa serbskiego) wpisany na listę Pamięć Świata, emaliowane talerze z klasztoru Chilandar (XI w.), pierścień księcia Radosława (1219–1220), pierścień królowej Teodory (z ok. 1322) oraz szata cesarza Iwana Aleksandra^[15]. Kolejna kolekcja obejmuje sztukę serbską od 1459 do 1804^{[uwaga 1]}. Jej podstawą jest zbiór ikon przedstawiających serbskich władców i świętych. Ponadto w kolekcji znajdują się naczynia, biżuteria, przedmioty liturgiczne i inne. Jednym z najciekawszych zabytków w kolekcji są drewniane carskie wrota z końca XV wieku, pochodzące z nieznanego kościoła w Ochrydzie w Macedonii^[16]. Czwarta kolekcja zawiera około 1300 kopii fresków z różnych kościołów i klasztorów, około 300 kopii rzeźb i detali architektonicznych, a także pojedyncze egzemplarze ikon i miniatur z okresu od XI do XV wieku^[17].

Nowożytność i czasy współczesne

Gauguin, Tahitańska kobieta II

W muzeum znajdują się kolekcje sztuki nowożytnej i współczesnej obejmujące: malarstwo serbskie XVIII i XIX wieku, malarstwo jugosłowiańskie XX wieku, rysunki i grafiki artystów jugosłowiańskich, sztukę zagraniczną, rysunki i grafiki artystów zagranicznych^[18].

Podstawą kolekcji sztuki zagranicznej było 70 dzieł włoskich artystów podarowanych muzeum przez słowackiego malarza Bertholda Lippaya w 1891. Obecnie kolekcja obejmuje około 1100 obrazów i rzeźb artystów włoskich, francuskich, flamandzkich, holenderskich, rosyjskich, austriackich i in. Wśród nich są dzieła Tintoretta, Bassana, Gambariniego, Canaletta, Van Gogha, Picassa, Kandinsky'ego, Chagalla. Wyjątkowo wartościową częścią kolekcji jest malarstwo francuskie^[19]. Zbiór sztuki francuskiej posiadany przez muzeum jest uważany za największy na Bałkanach^[4].