Pleśniak
Ilustracja
Plecha pleśniaka
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

grzyby

Typ

Mucoromycota

Klasa

Mucoromycetes

Rząd

pleśniakowce

Rodzina

pleśniakowate

Rodzaj

Mucor

Nazwa systematyczna
Mucor Fresen.
Beitr. Mykol. 1: 7 (1850)
Typ nomenklatoryczny

Mucor murorum Naumov 1915

Budowa pleśniaka
Powstawanie zygospory

Mucor Fresen. (pleśniak) – rodzaj grzybów z rzędu pleśniakowców (Mucorales)[1]. Należy do niego około 50 gatunków. Wiele z nich jest szeroko rozprzestrzenionych na świecie i ma duże znaczenie gospodarcze[2].

Morfologia

Pleśniaki tworzą szybko rosnące, watowate, kosmate plechy o barwie od białej do żółtej z ciemnoszarymi zarodniami. Z plechy wyrastają proste lub rozgałęzione sporangiofory z kulistymi lub o kształcie zbliżonym do kulistego zarodniami (sporangiami) o średnicy 60–300 μm i dobrze rozwiniętymi kolumellami. Powstające w nich zarodniki (sporangiospory) są bezbarwne, szare lub brązowawe, o kształcie od kulistego do elipsoidalnego i gładkich ścianach. Po oderwaniu się zarodników zazwyczaj pozostaje jaskrawo ubarwione dno zarodni (apofiza). Mogą występować chlamydospory i zygospory[2].

Grzyby głównie saprotroficzne, niektóre to grzyby nagrzybne[3].

Rozmnażanie

Pleśniaki są komórczakami, to znaczy, że zbudowane są z jednej, ale wielojądrowej komórki tworzącej plechę. Wyrastają z niej wysokie trzonki zarodnionośne zwane sporangioforami. Na ich szczycie powstają kuliste, brunatno-czarne zarodnie (sporangia), w których wytwarzane są bezpłciowo zarodniki (sporangiospory). Są one haploidalne i zróżnicowane płciowo na dwa typy, oznaczane zazwyczaj jako (+) i (-). Po pęknięciu zarodni zarodniki wysypują się. W sprzyjających warunkach kiełkują wytwarzając rozgałęzione, wielojądrowe strzępki o haploidalnej liczbie chromosomów. Strzępki te morfologicznie nie różnią się one od siebie, są jednak zróżnicowane płciowo. Zarówno strzępki (+), jak i strzępki i (-) mogą wytwarzać zarodnie[4].

Gdy zetkną się dwie odmienne płciowo strzępki (+) i (-), zachodzi między nimi rozmnażanie płciowe. Najpierw następuje oddzielenie poprzeczną ścianą końcowego odcinka strzępki. Powstaje w ten sposób wielojądrowe gametangium, morfologicznie nie różniące się od pozostałej części strzępki. Ściany dwóch stykających się z sobą gametangiów rozpuszczają się i ich zawartość zlewa się, co nazywa się plazmogamią. W jądrach komórkowych pochodzących od obydwu gametangiów następują podziały mitotyczne[4]. Charakterystyczna dla tego rodzaju jest długotrwałość tych podziałów – trwają one do ok. 2 godzin[5]. Teraz następuje zlewanie się jąder pochodzących od różnych gametangiów, czyli wielokrotna kariogamia. Powstaje wielojądrowa zygospora o diploidalnej liczbie chromosomów. Haploidalne jądra, które nie połączyły się z sobą wkrótce degenerują. Zygospora otacza się grubą ściana o ciemnej barwie i przechodzi w okres spoczynku trwający kilka miesięcy. W tym okresie pełni więc funkcję przetrwalnika. Gdy zaczyna kiełkować, zaraz w jej jądrach zachodzi mejoza i powstają jądra haploidalne. Z kiełkujących zygospor wyrastają rozgałęzione plechy[4].

Pleśniaki są zwykle heterotaliczne, to znaczy, że ich plecha jest zróżnicowana na dwa typy (+) i (-). Rozmnażanie płciowe zachodzi tylko między plechami różnymi płciowo. Odkryto także szczepy nie zróżnicowane płciowo, czyli homotaliczne[4].

Systematyka

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum

Mucoraceae, Mucorales, Incertae sedis, Mucoromycetes, Mucoromycotina, Mucoromycota, Fungi[1].

Synonimy: Ascophora Tode, Calyptromyces H. Karst., Chionyphe Thienem., Chlamydomucor Bref., Circinomucor Arx, Hydrophora Tode, Lactomyces Boulanger, Mucedo Pers., Mucor subgen. Mucor Fresen., Scitovszkya Schulzer, Thelactis Mart., Zygorhynchus Vuill[6].

Gatunki występujące w Polsce
  • Mucor abundans Povah 1917
  • Mucor adventitius Oudem. 1902
  • Mucor ambiguus Vuill. 1887
  • Mucor circinelloides Tiegh. 1875
  • Mucor flavus Bainier 1903
  • Mucor fragilis Bainier 1884
  • Mucor fuscus Bainier 1903
  • Mucor genevensis Lendn. 1908
  • Mucor heterosporus A. Fisch. 1892[7]
  • Mucor hiemalis Wehmer 1903
  • Mucor lausannensis Lendn. 1907
  • Mucor laxorrhizus Y. Ling 1930
  • Mucor microsporus Namysł. 1910[7]
  • Mucor mucedo Fresen. – pleśniak biały
  • Mucor odoratus Treschew 1940
  • Mucor piriformis A. Fisch. 1892
  • Mucor plumbeus Bonord. 1864
  • Mucor psychrophilus Milko 1971
  • Mucor racemosus Fresen. 1850 – pleśniak groniasty
  • Mucor ramosissimus Samouts. 1927
  • Mucor saturninus Hagem 1910
  • Mucor strictus Hagem 1908
  • Mucor subtilissimus Oudem. 1898
  • Mucor varians Povah 1917[7]

Nazwy naukowe na podstawie Index Fungorum. Wykaz gatunków według Mułenki i in.[8]

Znaczenie

Gatunki należące do rodzaju pleśniak to głównie saprotrofy odżywiające się martwą materią organiczną. Żyją w glebie, gdzie odgrywają rolę w procesie tworzenia się próchnicy. Pojawiają się często na żywności powodując pleśnienie owoców i nasion. Niektóre gatunki mogą być okolicznościowymi pasożytami występującymi na niektórych owocach[9]. Przedstawiciele tego rodzaju należą do najczęściej spotykanych grzybów rozwijających się także na psującym się mięsie i rybach[5].

Niektóre gatunki mają znaczenie medyczne, powodują bowiem zakażenia skórne (grzybice), zapalenie zatok nosa i septyczne zapalenie stawów u noworodka[10]. Niektóre gatunki są groźne dla owadów, które infekują zwłaszcza przez rany[11], niektóre gatunki atakują także ptaki wywołując u nich choroby, a nawet mogą je uśmiercić[12].

Najczęściej występujące gatunki to Mucor amphibiorum, Mucor circinelloides, Mucor hiemalis, Mucor indicus, Mucor racemosus i Mucor ramosissimus[13].

Przypisy

  1. 1 2 Index Fungorum [online] [dostęp 2020-09-08] (ang.).
  2. 1 2 Mycology Online [online] [dostęp 2016-10-18] [zarchiwizowane z adresu 2006-06-25].
  3. ↑ Krzysztof Bitner, Grzyby jako pasożyty grzybów kapeluszowych, 1953, s. 695–697 (pol.).
  4. 1 2 3 4 Edmund Malinowski,Anatomia roślin, Warszawa: PWN, 1966.
  5. 1 2 Emil Muller, Wolfgang Loeffler, Zarys mikologii dla przyrodników i lekarzy, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1987, s. 56, 201, ISBN 83-09-01137-7.
  6. ↑ Species Fungorum [online] [dostęp 2015-12-16] (ang.).
  7. 1 2 3 Takson niepewny.
  8. ↑ Wiesław Mułenko, Tomasz Majewski, Małgorzata Ruszkiewicz-Michalska, A preliminary checklist of micromycetes in Poland. Wstępna lista grzybów mikroskopijnych Polski, Kraków: W. Szafer. Institute of Botany, PAN, 2008, ISBN 978-83-89648-75-4.
  9. ↑ Red: Selim Kryczyński, Zbigniew Weber, Fitopatologia. Tom 1. Podstawy fitopatologii, Poznań: PWRiL, 2010, ISBN 978-83-09-01-063-0.
  10. ↑ Mucor ramosissimus [online], Mycobank [dostęp 2021-01-18] (ang.).
  11. ↑ Jerzy Piątkowski. ''Grzyby owadobójcze'' [online] [dostęp 2016-10-21].
  12. ↑ Mucor ramosissimus Associated with Feather Loss in Canaries (Serinus canarius) [online] [dostęp 2021-12-18] (ang.).
  13. ↑ Mucor species [online] [dostęp 2020-09-08] (ang.).
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.