Modernistyczne osiedle
Ilustracja
Widok na osiedle od strony zachodniej
Państwo

 Polska

Województwo

 zachodniopomorskie

Miasto

Szczecin

Dzielnica

Śródmieście, osiedle adm. Niebuszewo-Bolinko

Data budowy

1928–1936

Architekt

Gustav Gauss

Położenie na mapie Szczecina
Mapa konturowa Szczecina, blisko centrum na lewo znajduje się punkt z opisem „Modernistyczne osiedle”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, blisko lewej krawiędzi u góry znajduje się punkt z opisem „Modernistyczne osiedle”
Położenie na mapie województwa zachodniopomorskiego
Mapa konturowa województwa zachodniopomorskiego, po lewej znajduje się punkt z opisem „Modernistyczne osiedle”
Ziemia53°26′52,4″N 14°32′51,0″E/53,447900 14,547500

Modernistyczne osiedle na Niebuszewie-Bolinku – osiedle mieszkaniowe o powierzchni ok. 10 ha, wybudowane w latach 1926–1936 na obszarze dzisiejszego osiedla administracyjnego Niebuszewo-Bolinko w Szczecinie.

Historia

W 1911 r. szczeciński magistrat nabył drogą kupna grunty położone w granicach dzisiejszych ulic: Niemcewicza, Krasińskiego, Orzeszkowej i Kołłątaja. W 1917 r. założono przedsiębiorstwo Stettiner Gemeinnützige Baugesellschaft[uwaga 1], któremu powierzono zadanie wzniesienia na zakupionych terenach osiedla spółdzielczego dla średniozamożnych rodzin. W 1921 r. do prac nad projektowaniem układu urbanistycznego i bloków mieszkalnych przystąpili szczecińscy przedstawiciele modernizmu – architekci Adolph Thesmacher i Gustav Gauss. Zaprojektowali oni kwartały z podwórzami wypełnionymi zielenią. Pierwsze kwartały wzniesiono w latach 1926–1927 wraz z dworcem kolejowym Szczecin Niebuszewo. Kolejnych dziewięć (I–IX) kwartałów zbudowano w latach 1928–1930, a ostatni (X) w latach 1935–1936[1].

W czasie II wojny światowej częściowemu zniszczeniu uległy bloki przy dzisiejszych ul. Boguchwały 15-16[2][3], przy ul. Asnyka 9 i Kołłątaja 10[4][5] oraz przy ul. Kadłubka 21-23[6]. Bloki przy ul. Asnyka 9 i Kołłątaja 10 odbudowano w uproszczonej formie: usunięto balkony, zamurowano wnęki balkonowe i wstawiono w nich okna[7][8][5][9].

Podział na kwartały

W klasyfikacji Archiwum MKZ Szczecin uwzględniono 10 kwartałów oznaczonych cyframi rzymskimi z zakresu I-X[1]. Z nieznanych powodów nie uwzględniono najstarszych kwartałów, w tym kwartału przy dworcu Szczecin Niebuszewo zbudowanego w latach 1926–1927[10].

Kwartały przy dworcu Niebuszewo

3- i 4-kondygnacyjne bloki ze stromymi dachami, opaskami wokół otworów okiennych i gzymsami dzielącymi elewacje. Wskutek termomodernizacji fasad niektóre bloki utraciły oryginalny detal architektoniczny na rzecz styropianowych imitacji lub wręcz symbolicznego zaznaczenia miejsca po nim innym kolorem farby[11][12]. Bloki przy ul. Orzeszkowej i Kołłątaja wyróżniają się parterami obłożonymi w całości klinkierem i łukowatymi otworami okiennymi.

Kwartał I

Granice: ul. Niemcewicza, Naruszewicza i Długosza[1]. Wzdłuż ulicy Długosza zbudowano blok o fasadzie równoległej do ulicy. Wzdłuż ulicy Naruszewicza fasadę bloku przełamano charakterystyczną trójkątną wnęką z ogródkiem. Od strony ulicy Niemcewicza blok odsunięto od ulicy, tworząc przed nim rozległy ogródek. Narożnik Niemcewicza i Długosza tworzą starsze kamienice. Bloki 5-piętrowe, ostatnia kondygnacja ukryta w spadzistym dachu krytym dachówką ceramiczną. Największy z bloków, na narożniku Długosza i Naruszewicza, z przestrzeniami międzyokiennymi wykończonymi ryflowanym tynkiem i fasadą zróżnicowaną ryzalitami z wąskimi oknami klatki schodowej[13]. Po remoncie elewacji otrzymał barwy jasnożółto-szare.

Kwartał II

Granice: ul. Naruszewicza, Krasińskiego, Karpińskiego i Heleny[1]. Kwartał zabudowany dwuczęściowym blokiem. Część południowa, zbudowana na planie litery U, przylega do ulic Naruszewicza, Krasińskiego i Heleny. Część północna, zbudowana na planie litery T, znajduje się między ulicami Krasińskiego, Karpińskiego i Heleny. Od strony ulic Krasińskiego i Heleny do bloku przylegają ogródki. Modernistyczne bloki zbudowano w tym kwartale jako uzupełnienie pierzei kamienic przy narożniku Krasińskiego i Niemcewicza. Bloki 5-piętrowe, ostatnia kondygnacja ukryta w spadzistym dachu krytym dachówką ceramiczną. Przestrzenie międzyokienne wykończone ryflowanym tynkiem i fasadą zróżnicowaną ryzalitami z wąskimi oknami klatki schodowej. Po remoncie elewacji otrzymały barwy jasnożółto-szare[14].

Kwartały III i IV

Granice: ul. Naruszewicza, Heleny, podwórko między ulicami Heleny i Reja[1]. Kwartał III to monolityczny blok przypisany do ul. Heleny 1-5. Kwartał IV to właściwie zespół 5 mniejszych bloków różniących się wystrojem elewacji. Blok przy ul. Reja 21 czteroosiowy z klinkierowym portalem. Blok przy ul. Reja 22 siedmioosiowy, ze środkowym ryzalitem udekorowanym klinkierowymi wzorami[15]. Blok przy ul. Reja 23 8-osiowy, ze środkowym dwuosiowym ryzalitem obłożonym w całości klinkierem[16]. Blok przy ul. Reja 24 nie odróżnia się od bloku nr 22[15][17]. Podobnie blok nr 25 jest powtórzeniem (lustrzanym odbiciem) projektu bloku nr 22.

Kwartały V i VI

Granice: ul. Karpińskiego, Heleny, podwórko między ulicami Heleny i Reja[1]. Kwartał V to monolityczny blok przypisany do ul. Heleny 6-11. Kwartał VI to właściwie zespół 5 mniejszych bloków różniących się wystrojem elewacji. Blok Reja 15 o dwóch czteroosiowych elewacjach. Bloki Reja 16, 17, 18 i 19 wyróżniają się 5-osiową elewacją, przy czym środkowa oś z oknami klatki schodowej umieszczona została w klinkierowym ryzalicie[18]. W skrajnych osiach przestrzenie między oknami ozdobione cegłą klinkierową (w blokach nr 16 i 17 cegłę w czasie remontów zastąpiono płytkami klinkierowymi)[19].

Kwartał VII

Granice: ul. Krasińskiego, Orzeszkowej i Karpińskiego[1]. Od strony ulic Krasińskiego i Karpińskiego blok zabudowy zbudowany w przybliżeniu na planie litery V. Od strony ulicy Orzeszkowej krótki, wolnostojący, 2-klatkowy blok[20].

Kwartał VIII

Granice: ul. Reja, Orzeszkowej, Rodziewiczówny, Ejsmonda, Naruszewicza i Kołłątaja[1]. Największy zespół bloków na całym osiedlu. Od strony ulicy Reja zabudowa równoległa do ulicy z charakterystycznym, cofniętym segmentem bloku z przejazdem bramnym ulicy Rodziewiczówny[21]. Wzdłuż ulicy Rodziewiczówny blok równoległy do ulicy, cechujący się przestrzeniami międzyokiennymi ozdobionymi ryflowanym tynkiem i ryzalitami wykończonymi klinkierem. Od strony ulicy Orzeszkowej krótki, 3-klatkowy blok wolnostojący o klinkierowych ryzalitach klatek schodowych.

Kwartał IX

Granice: ul. Rodziewiczówny, Ejsmonda, Naruszewicza, Kołłątaja[1]. Kwartał tworzą bloki o fasadach równoległych do ulic. Od strony ulicy Rodziewiczówny kwartał otwiera się na dziedziniec. Bloki w tym kwartale wyróżniają się klinkierowymi ryzalitami klatek schodowych i klinkierową dekoracją niektórych przestrzeni między oknami poszczególnych pięter.

Kwartał X

Powstał jako ostatni w latach 1935–1936; granice: Długosza, Naruszewicza, Kołłątaja i Niemcewicza[1]. Modernistyczne bloki od ulic Długosza i Naruszewicza mają tu charakter obiektów dopełniających starszą zabudowę kamieniczną. Od strony ulicy Długosza 3-klatkowy blok z fasadą ozdobioną między oknami ryflowanym tynkiem. Od strony ulicy Naruszewicza trzy podobne do siebie, czteroosiowe bloki o prostych elewacjach.

Uwagi

  1. ↑ Dosł. Szczecińskie Społeczne Przedsiębiorstwo Budowlane.

Przypisy

  1. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Małgorzata Gwiazdowska, Rozwój modernizmu w Szczecinie w latach 1907–1939 oraz jego ochrona konserwatorska [online] (pol.).
  2. ↑ Niebuszewo – ul. Wincentego Kadłubka, widok na kamienice przy ul. Boguchwały – sedina.pl [online], sedina.pl [dostęp 2023-03-13].
  3. ↑ Niebuszewo – ul. Boguchwały 16, od podwórza – sedina.pl [online], sedina.pl [dostęp 2023-03-13].
  4. ↑ Niebuszewo – ul. Adama Asnyka 9 – sedina.pl [online], sedina.pl [dostęp 2023-03-13].
  5. 1 2 Niebuszewo – widok z ul. Kołłątaja na ul. Kadłubka 1951 r. – sedina.pl [online], sedina.pl [dostęp 2023-03-13].
  6. ↑ Niebuszewo – ul. Wincentego Kadłubka, w głębi kamienice przy ul. Boguchwały – sedina.pl [online], sedina.pl [dostęp 2023-03-13].
  7. ↑ Niebuszewo – ul. Adama Asnyka 9 – sedina.pl [online], sedina.pl [dostęp 2023-03-13].
  8. ↑ Asnyka 9 [online], Google Maps [dostęp 2023-03-13] (pol.).
  9. ↑ Kołłątaja 10 [online], Google Maps [dostęp 2023-03-13] (pol.).
  10. ↑ Encyklopedia: Pętla tramwajowo-autobusowa Dworzec Niebuszewo [online], Serwis KOMIS [dostęp 2023-04-21] (pol.).
  11. ↑ Boguchwały 7 (2011) [online], Google Maps [dostęp 2023-03-18] (pol.).
  12. ↑ Boguchwały 7 (2019) [online], Google Maps [dostęp 2023-03-18] (pol.).
  13. ↑ Naruszewicza 6 [online], Google Maps [dostęp 2023-03-18] (pol.).
  14. ↑ Szczecin – Heleny 12-24 – zdjęcia, mapa [online], fotopolska.eu [dostęp 2023-03-18].
  15. 1 2 Szczecin – Reja 22 – zdjęcia, mapa [online], fotopolska.eu [dostęp 2023-03-18].
  16. ↑ Szczecin – Reja 23 – zdjęcia, mapa [online], fotopolska.eu [dostęp 2023-03-18].
  17. ↑ Szczecin – Reja 24 – zdjęcia, mapa [online], fotopolska.eu [dostęp 2023-03-18].
  18. ↑ Szczecin – Ulica Reja Mikołaja – stare zdjęcia, mapa [online], fotopolska.eu [dostęp 2023-03-18].
  19. ↑ Szczecin – Reja 16 – zdjęcia, mapa [online], fotopolska.eu [dostęp 2023-03-18] (pol.).
  20. ↑ Szczecin – Orzeszkowej 2-3 – zdjęcia, mapa [online], fotopolska.eu [dostęp 2023-03-18].
  21. ↑ Szczecin – Ulica Rodziewiczówny Marii – zdjęcia, mapa [online], fotopolska.eu [dostęp 2023-03-18].
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.