Mleczaj dołkowany
Ilustracja
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

grzyby

Typ

podstawczaki

Klasa

pieczarniaki

Rząd

gołąbkowce

Rodzina

gołąbkowate

Rodzaj

mleczaj

Gatunek

mleczaj dołkowany

Nazwa systematyczna
Lactarius scrobiculatus (Scop.) Fr.
Epicr. syst. mycol. (Upsaliae): 334 (1838)
Zasięg
Mapa zasięgu
Charakterystyczne dołki na trzonie

Mleczaj dołkowany (Lactarius scrobiculatus (Scop.) Fr.) – gatunek grzybów z rodziny gołąbkowatych (Russulaceae)[1].

Systematyka i nazewnictwo

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Lactarius, Russulaceae, Russulales, Incertae sedis, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].

Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w 1772 r. Giovanni Antonio Scopoli jako Agaricus scrobiculatus. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu Elias Fries w 1838 r.

Synonimy naukowe[2]:

  • Agaricus intermedius Fr. 1815
  • Agaricus scrobiculatus Scop. 1772
  • Galorrheus scrobiculatus (Scop.) P. Kumm. 1871
  • Lactarius scrobiculatus var. montanus Methven 1985
  • Lactarius scrobiculatus (Scop.) Fr. 1838, var. scrobiculatus
  • Lactarius scrobiculatus var. violascens Lindblad 1855
  • Lactifluus scrobiculatus (Scop.) Kuntze 1891

Nazwę polską nadał Franciszek Błoński w 1890 r. W polskim piśmiennictwie mykologicznym gatunek ten opisywany był też jako bedłka rydzawa[3].

Morfologia

Kapelusz

Średnica 5–20 cm, za młodu jest niemal półkulisty, potem staje się spłaszczony, a na końcu zapadnięty. Brzegi kapelusza długo pozostają podwinięte. Skórka pilśniowa i z wyjątkiem środka pokryta łuskami. W czasie suchej pogody jest nieco błyszcząca, w czasie wilgotnej bardzo śliska. Kolor od słomkowożółtego poprzez złocisty do rdzawożółtego[4].

Blaszki

Gęste, wąskie, cienkie i szeroko przyrośnięte do trzonu. Kolor od kremowego poprzez żółty do blado-cynamonowego. Na młodych okazach z blaszek wydzielają się kropelki białego mleczka[4].

Trzon

Wysokość 3–8 cm, szerokość 2–3,5 cm. Jest gruby, walcowaty i bardzo twardy. U młodych osobników jest pełny, u starszych pusty. Kolor bladokremowy lub żółtawy. Bardzo charakterystyczną cechą jest występowanie na trzonie ciemniejszych wgłębień wyglądających jak tłuste plamy[4].

Miąższ

Jędrny, żółtawy, o ostrym smaku i słabym, jabłkowym zapachu[5]

Mleczko

Wydziela się oficie. Jest białe, ale natychmiast po wypłynięciu zmienia barwę na cytrynowo-żółtą. W smaku jest ostre i bardzo piekące[5].

Wysyp zarodników

Jasnoochrowy. Zarodniki niemal kuliste, o średnicy 8–9 × 7 µm[6].

Występowanie i siedlisko

Występuje w Ameryce Północnej i Środkowej, w Europie i w Azji, w której podano jego stanowiska tylko w Japonii i Korei[7]. w Ameryce Północnej jest rzadki, w Europie, gdzie jest szeroko rozprzestrzeniony[8]. W Polsce jest niezbyt częsty[6].

Rośnie tylko pod świerkami i jest jednym z bardziej charakterystycznych gatunków grzybów w górskich lasach świerkowych. Jest tutaj dość pospolity[9]. Na niżu natomiast jest rzadki, ale miejscami występuje w granicach zasięgu świerka[4].

Znaczenie

Grzyb mikoryzowy[3]. W Polsce uważany jest za grzyb niejadalny[6]. Niektóre atlasy grzybów podają nawet, że jest grzybem trującym[4], ale w Europie Północnej i Południowej jest uważany za grzyb jadalny i wykorzystywany jest do kwaszenia (po kilkukrotnym wygotowaniu i odlaniu wody, co pozbawia go gorzkiego smaku)[9]. Na opracowanej dla FAO liście gatunków grzybów jest wymieniony jako jadalny w Meksyku[10].

Gatunki podobne

Najbardziej podobny jest mleczaj żółtofioletowy (Lactarius repraesanteneus). Zewnętrznie wygląda niemal tak samo, ma tylko bardziej włochaty brzeg kapelusza. Odróżnić go można głównie po tym, że jego uszkodzone miejsca oraz mleczko zmieniają kolor na fioletowy. Podobny jest też mleczaj cytrynowy (Lactarius citriolens), ale ma żółknące mleczko[4].

Przypisy

  1. 1 2 Index Fungorum. [dostęp 2014-04-25]. (ang.).
  2. ↑ Species Fungorum. [dostęp 2013-11-12]. (ang.).
  3. 1 2 Władysław Wojewoda: Checklist of Polish Larger Basidiomycetes. Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski. Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003. ISBN 83-89648-09-1.
  4. 1 2 3 4 5 6 Pavol Škubla: Wielki atlas grzybów. Poznań: Elipsa, 2007. ISBN 978-83-245-9550-1.
  5. 1 2 Alina Skirgiełło: Mleczaj (Lactarius). Grzyby (Mycota), tom 25. Podstawczaki (Basidiomycetes), gołąbkowce (Russulales), gołąbkowate (Russulaceae), mleczaj (Lactarius). Kraków: PWN, 1998. ISBN 83-85444-65-3.
  6. 1 2 3 Barbara Gumińska, Władysław Wojewoda: Grzyby i ich oznaczanie. Warszawa: PWRiL, 1985. ISBN 83-09-00714-0.
  7. ↑ Discover Life Maps. [dostęp 2014-09-01].
  8. ↑ MushroomEXpert. [dostęp 2013-03-04].
  9. 1 2 Andreas Gminder: Atlas grzybów jak bezbłędnie oznaczać 340 gatunków grzybów Europy Środkowej. 2008. ISBN 978-83-258-0588-3.
  10. ↑ Eric Boa: Wild edible fungi : A global overview of their use and importance to people. FAO, 2004, seria: Non-wood Forest Products 17. ISBN 92-5-105157-7.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.