Nazwa

Nazwa jest patronimiczną nazwą wywodzącą się od polskiej formy męskiego pochodzenia biblijnego - Michała^[2] i pochodziła od założyciela wsi lub jej patrona. Heinrich Adamy w swoim dziele o nazwach miejscowych na Śląsku wydanym w 1888 roku we Wrocławiu jako starszą od niemieckiej wymienia obecną polską formę nazwy - Michałkowice podając jej znaczenie "Dorf des St. Michael" - "Wieś św. Michała"^[2] co zostało uwidocznione w herbie. Według legendy Michał był kiedyś właścicielem tej osady. Głosi ona, że Michał wraz z dwoma swoimi braćmi, Siemionem i Maciejem, był rybakiem. W czasie, gdy Górny Śląsk należał do Królestwa Prus i Rzeszy Niemieckiej Michałkowice nosiły nazwę Michalkowitz.

Kalendarium

• 1274 – pierwsza niepotwierdzona w innych źródłach wzmianka o parafii w Michałkowicach
• 1290-1310 – przypuszczalne założenie parafii i zbudowanie pierwszego kościoła w Michałkowicach
• 1326 – w dokumencie kolektora papieskiego Andrzeja z Verolo mowa jest o opuszczonym kościele we wsi Michałkowice, co wskazuje, że istniał już znacznie wcześniej, a Michałkowice już wtedy były wsią parafialną, jedną z najstarszych w kasztelanii bytomskiej
• 1402 – Maciej Wrochlik z Bytkowa funduje drugi kościół parafialny w Michałkowicach
• 1421 – powstanie pierwszej w Siemianowicach szkoły przy kościele i parafii w Michałkowicach
• 1520 – w ciągu XVI wieku, aż do wyczerpania złóż, górnictwo kruszcowe na terenie dominalnym Michałkowic
• 1651 – podział terenów Michałkowic na trzech braci Mieroszewskich i późniejsza częściowa wyprzedaż ziemi przez Rheinbabenów powoduje odłączenie części Michałkowic w rejonie dzisiejszych Sadzawek. Odcięta ziemia nazwana później została Michałkowice II
• 1786 – zbudowanie murowanego kościoła w Michałkowicach, konsekrowanego 21 października 1787 r.

Przedwojenna pieczęć dawnej gminy Michałkowice

• 1803 – założenie przez Rheinbabenów na polach "Michałkowic II" kopalni "Fanny"
• 1845 – budowa cynkowni, huty "Teresa" na gruntach "Michałkowice II"
• 1853 – początek budowy wąskotorowej kolei przemysłowej biegnącej z Bytomia-Karbia przez Michałkowice do Katowic-Bogucic
• 1856 – powiększenie przez ks. Antoniego Stabika fary św. Michała Archanioła (dostawienie trzech kaplic) oraz założenie obecnego cmentarza
• 1870 – powstanie kopalni "Chassee" na terenie dóbr "Michałkowice II"
• 1882 – powstanie biblioteki Towarzystwa Czytelni Ludowych w Michałkowicach
• 1887 – na terenie Michałkowic uruchomienie kopalni "Max"
• 1902-1904 – na miejscu XVIII-wiecznej, barokowej świątyni pw. Św. Michała Archanioła wzniesienie w Michałkowicach neoromańskiego kościoła pod tym samym wezwaniem
• 1910 – Konsekracja kościoła pw. Św. Michała Archanioła przez kardynała Georga Koppa
• 1920 – utworzono Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół” w Michałkowicach regionalne gniazdo najstarszej polskiej organizacji sportowej Polskiego Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”. Działalność rozpoczęło 22 lutego i pod koniec roku liczyło 111 członków w tym 46 kobiet i 30 młodzieży. Prezesem organizacji był Józef Białas, naczelnikiem Wojciech Kocot, a potem Franciszek Sobota^[3].

Park Tradycji w miejscu byłej kopalni Michał przy ul. Elizy Orzeszkowej

• 1936 – przemianowanie kopalni "Max" na "Michał"
• 1939 – w nocy z 31 sierpnia na 1 września na kopalni "Michał" początek II wojny światowej. Dywersyjny oddział Freikorps Ebbinghaus zajmuje teren kopalni i zostaje wyparty dopiero po ciężkich walkach przez pododdział Wojska Polskiego oraz miejscowych dawnych powstańców śląskich i harcerzy.
• 1951 – włączenie gminy Michałkowice (z dzielnicą Bytków) do powstającego powiatu miejskiego Siemianowice Śląskie
• 1961 - powstanie pierwszego Zakładu Przeróbczego Haldex przy KWK "Michał"
• 1970 - założenie grupy muzycznej SBB
• 1972 – połączenie KWK "Michał" i KWK "Siemianowice"
• 1994 – uroczyste pożegnanie KWK "Michał"
• 1998 – likwidacja KWK "Michał"
• 2012 – Otwarcie "Parku Tradycji" w miejscu byłej kopalni "Michał"

Osiedla

Osiedle przy ul. Bohaterów Września

• Osiedle Przyjaźni
• Osiedle Fabud
• Osiedle Bohaterów Września (pot. "Pegeery")
• Osiedle Robotnicze (pot. "osiedle za kościołem", daw. "osiedle im. A. Zawadzkiego")
• Maroko (zachodnia część Osiedla Robotniczego składająca się z kilkudziesięciu dwurodzinnych domków mieszkaniowych, z począktów XX w.)
• Osiedle im. Witolda Budryka (pot. Falklandy, Faki)
• Osiedle przy ul. Bytomskiej
• Osiedle Basztowe

Zabytki

Pałac Rheinbabenów w parku Górnik (widok od strony Plant)

• Kościół pw. św. Michała Archanioła – wybudowany w latach 1902-1904,
• Zabytkowy zespół zabudowań i terenów parafialnych
• Pałac Rheinbabenów zwany Zameczkiem w Parku Górnik
• Dom leśniczego i ogrodnika w Michałkowicach z 1906 roku w Parku Górnik
• Dom Pomocy Społecznej (dawne Maximilianeum) z początków XX wieku (dzisiejszy CARITAS)
• Stary cmentarz przy ul. Maciejkowickiej
• Zabudowania dawnej kopalni "Michał" - szyb Krystyn
• Budynek dawnego magistratu przy ul. Krakowskiej (obecnie kamienica mieszkalna)
• Niektóre zabudowania ul. Kościelnej

Krzyże i kapliczki

Kaplica przy ul. Kościelnej

• krzyż przy ul. Żeromskiego
• krzyż przy ul. Tarnogórskiej
• krzyż przy ul. Harcerskiej (dawniej ul. Jana Hadamika)
• Grupa Ukrzyżowania przy kościele św. Michała Archanioła
• kaplica przy ul. E. Orzeszkowej
• kaplica przy ul. Kościelnej
• kaplica przy ul. S. Żeromskiego
• kaplica Rheinbabenów na cmentarzu michałkowickim (ulica Michałkowicka)
• kaplica "Jezus w ogrójcu" przy drodze na cmentarz

Pomniki

• obelisk przy ul. E. Orzeszkowej
• tablica pamiątkowa na os. Obrońców Kopalni "Michał"
• tablica upamiętniająca ofiary II wojny światowej w kościele św. Michała Archanioła
• tablice pamiątkowe upamiętniające ważne rocznice w kościele św. Michała Archanioła

Obiekty przyrodnicze

Użytek ekologiczny Michałkowicka Kępa

• Park Górnik
• Michałkowicka Kępa
• Park Ludowy w Michałkowicach
• Lasek na hałdzie przy torach kolejowych

Transport kolejowy

Przez Michałkowice przebiegają bądź przebiegały następujące linie kolejowe:

• Linia kolejowa nr 161 Katowice Szopienice Płn. – Chorzów Stary (na granicy z Bytkowem, czynna); obecnie na istniejącej linii prowadzony jest wyłącznie ruch towarowy,
• Linia nr 201 (należąca do Kopalni Piasku Szczakowa) (w pobliżu granicy z Piekarami Śląskimi, zlikwidowana),
• Łącznica kolejowa nr 871: Wanda – KWK Michał (łączyła zakłady Haldex i Fabud z powyższymi liniami, zlikwidowana).

W latach 1854-1857 zakończono budowę linii kolei wąskotorowej o prześwicie toru 785 mm z Bytomia Karbia przez Rozbark, Maciejkowice, Siemianowice do Szopienic i Bogucic. Linia przebiegała przez Michałkowice od strony Maciejkowic nasypem kolejowym wzdłuż ogródków działkowych "Malwa", gdzie zlokalizowana była stacja węzłowa Bytków (4 tory stacyjne, 3 tory bocznicowe). Od stacji Bytków w stronę Siemianowic odgałęziały się dwa tory szlakowe, które przecinały ul. Oświęcimską w miejscu lokalizacji przejazdu kolejowo-drogowego kat. A. Lewy tor przebiegał między Zakładami Kotłomontaż a Parkiem Górnik w kierunku bocznic KWK "Michał" (czynna w latach 1901-1998) i "HALDEX" (czynna w latach 1963-1994). Prawy tor prowadził nasypem kolejowym wzdłuż ogródków działkowych "Szarotka" w stronę Siemianowic i dalej do Szopienic.

Od roku 1998 rozpoczyna się okres kursowania wąskotorowych pociągów turystycznych z Siemianowic Śląskich do Zabytkowej Kopalni Srebra i Skansenu Maszyn Parowych w Tarnowskich Górach oraz nad Zalew Nakło-Chechło w Miasteczku Śląskim. W tym celu zbudowano dwa perony dla pasażerów "Bytków" i "Siemianowice Śląskie Wąskotorowe". Pierwszy zlokalizowany był przy przejeździe kolejowo-drogowym przy ul. R. Traugutta i ul. Oświęcimskiej w Michałkowicach, drugi zaś przed bocznicą KWK Siemianowice Szyb Richter przy ul. Wieczorka. W roku 2000 GKW zakupiły wagon motorowy MBd1-281, który obsługiwał planowe kursy pasażerskie pod nazwą Bytomka w relacji Siemianowice Śl. Wąsk.-Bytków-Maciejkowice-Bytom. Rok 2000 zapisał się w historii Michałkowic jako data uruchomienia pierwszego planowego pasażerskiego połączenia kolejowego z Michałkowic do Bytomia i Siemianowic Śląskich.

Wykaz bocznic Górnośląskich Kolei Wąskotorowych na terenie Michałkowic w latach 1854-1990:

• Kopalnia Węgla Kamiennego "Siemianowice" Ruch III (KWK "Michał") (od 1901),
• Polsko-Węgierska Górnicza Spółka Akcyjna "HALDEX" Zakład Michał (od 1963),
• Okręgowe Przedsiębiorstwo Energetyki Cieplnej Kotłownia "Bytków" (od 1960 do 1983),
• Kamieniołom Michałkowice (od 1890 do 1945).

Miejski transport zbiorowy

Obecnie w Michałkowicach znajduje się 14 przystanków ZTM, przez które przebiega 22 linii: 5, 22, 30 30N, 43, 72, 74, 91, 96, 98, 110, 119, 133, 168, 170, 196, 222, 663, 664, 665 i 974, łączących dzielnicę z wszystkimi dzielnicami Siemianowic Śląskich, jak również z innymi głównymi miastami Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii.

Obiekty sportowe

Hala kompleksu Sportowego Michał

• Kompleks Sportowy „Michał” – Hala Zborna wraz z wyremontowanym basenem który posiada 83 metrową zjeżdżalnię, saunę i jacuzzi

Kluby sportowe

• Klub sportowy MKS Siemianowice Trampkarze rocznik 95 i inne.
• Klub futsalowy Futsal Club Siemianowice Śląskie.
• Klub UKS Mustangi Michałkowickie (hokej na trawie)
• Klub Sportowy MUKS Michałkowice (siatkówka)
• Klub Sportowy MKS "Start Michałkowice (Piłka ręczna)