Melaleuka

Melaleuca leucadendra
Systematyka[1][2]
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	różopodobne
Rząd	mirtowce
Rodzina	mirtowate
Rodzaj	melaleuka
Nazwa systematyczna
Melaleuca L. Mant. Pl. 1: 14 (1767)[3]
Typ nomenklatoryczny
M. leucadendra (Linnaeus) Linnaeus[4]
Synonimy Baudinia Lesch. ex DC. Beaufortia R.Br. Billottia Colla Cajuputi Adans. ex A.Lyons Callistemon R.Br. Calothamnus Labill. Conothamnus Lindl. Eremaea Lindl. Eremaeopsis Kuntze Gymnagathis S.Schauer Kajuputi Adans. Lamarchea Gaudich. Lamarkea Rchb. Manglesia Lindl. Meladendron St.-Lag. Melaleucon St.-Lag. Melanoleuce St.-Lag. Myrtoleucodendron Burm. ex Kuntze Ozandra Raf. Petraeomyrtus Craven Phymatocarpus F.Muell. Regelia S.Schauer Schizopleura Endl. Trichobasis Turcz.[3]

Melaleuca acacioides

Melaleuca camptoclada

Melaleuca cucullata

Melaleuka (Melaleuca) – rodzaj roślin z rodziny mirtowatych. Jego ujęcie jest problematyczne i niejednoznaczne. Tradycyjnie ujmowany jako jeden z wielu rodzajów plemienia Melaleuceae obejmuje ok. 200 gatunków^[5]. W szerokim ujęciu są tu zaliczane wszystkie taksony z plemienia i wówczas rodzaj liczy 382 gatunki^[3]. Niezależnie od ujęcia zaliczane tu rośliny występują na obszarze od Półwyspu Indochińskiego po Nową Kaledonię, Australię i Tasmanię, z centrum zróżnicowania w Australii, gdzie występuje ich zdecydowana większość^[6][5]. Gatunki introdukowane z tego rodzaju rosną w różnych obszarach strefy międzyzwrotnikowej^[3], czasem jako bardzo inwazyjne, uciążliwe w zwalczaniu i tworzące jednogatunkowe zbiorowiska w miejscu pierwotnie rodzimej roślinności np. Melaleuca quinquenervia na Florydzie, w Brazylii i na Nowej Kaledonii^[6]. Rośliny te zasiedlają tereny skaliste i piaszczyste, zarówno suche jak i bagienne, także zasolone. Kwiaty zapylane są głównie przez ptaki, a nasiona uwalniane są z twardych, zdrewniałych torebek zwykle po działaniu ognia^[5].

Liczne gatunki uprawiane są jako rośliny ozdobne dla efektownych kwiatostanów. Uprawiane są dla pozyskania olejków eterycznych, jako rośliny biotechniczne do obniżania poziomu wód na terenach bagiennych, jako źródło biomasy i drewna. Niektóre gatunki wykorzystywane są jako lecznicze^[6].

Morfologia

Melaleuca diosmifolia

Melaleuca elliptica

Melaleuca fulgens

Owoce Melaleuca parvistaminea

Pokrój

Krzewy i drzewa do kilkunastu m wysokości, często z korą papierzastą^[5].

Liście

Zimozielone, skrętoległe, naprzeciwległe i czasem okółkowe, pojedyncze, zwykle niewielkie i wąskie (wrzosopodobne), lancetowate, często aromatyczne^[5].

Kwiaty

Najczęściej skupione na pędach tuż pod tegorocznymi przyrostami (oś kłoso- lub główkopodobnego kwiatostanu kontynuuje wzrost wegetatywny)^[6][5], czasem kwiatostany są jednostronne (Calothamnus)^[6]. Kielich u dołu kubeczkowaty lub dzwonkowaty, powstaje ze zrośniętych pięciu działek, o końcach wolnych, równej długości. Płatki korony w liczbie 5, są drobne i zaokrąglone. Pręciki są najbardziej widocznym elementem kwiatu – są liczne, okazałe (znacznie dłuższe od okwiatu) i barwne – czerwone, różowe, fioletowe, białe i zielone, zebrane są w 5 wiązek (tylko u Callistemon wolne^[6]). Dolna zalążnia tworzona jest przez trzy lub cztery owocolistki zawierające liczne zalążki, zwieńczona pojedynczą, długą szyjką słupka, nierzadko dłuższą od pręcików^[5].

Owoce

Drewniejące, twarde torebki, często uwalniające nasiona dopiero pod wpływem działania ognia^[5].

Systematyka

Melaleuca glomerata

Melaleuca lanceolata

Melaleuca lasiandra

Pozycja systematyczna

Rodzaj z plemienia Melaleuceae, podrodziny Myrtoideae, rodziny mirtowatych (Myrtaceae)^[7]. Ujęcie systematyczne rodzaju jest problematyczne. Tradycyjnie wyróżniany był jako najbardziej zróżnicowany, liczący ok. 200 gatunków rodzaj w plemieniu Melaleuceae. Filogenetyczne analizy molekularne ujawniły jednak istotnie odmienne relacje między taksonami zaliczanymi do plemienia. Plemię okazało się obejmować trzy główne klady, przy czym w każdym z nich znalazły się gatunki z rodzaju Melaleuca. Pierwszy klad obejmuje kilka gatunków i grup gatunków z tego rodzaju (włącznie z typowym M. leucadendra), nowokaledońskie gatunki tradycyjnie zaliczane do rodzaju kuflik Callistemon oraz wszystkie pozostałe rodzaje tradycyjnie wyróżniane w obrębie plemienia (Beaufortia, Calothamnus, Conothamnus, Eremaea, Lamarchea, Petraeomyrtus, Phymatocarpus, Regelia). Drugi klad obejmuje australijskich przedstawicieli rodzaju Callistemon z licznymi gatunkami z rodzaju Melaleuca. Trzeci klad obejmuje także liczne gatunki z rodzaju Melaleuca. Wobec problemów z ustaleniem morfologicznych cech diagnostycznych dla kladów zaproponowano scalenie wszystkich gatunków z plemienia w obrębie szeroko ujmowanego rodzaju Melaleuca^[8]. Takie rozwiązanie zostało przyjęte w różnych bazach danych taksonomicznych i przez wielu autorów^[3][2][6]. Pogląd nie jest jednak akceptowany powszechnie, wskazywany jest m.in. problem z morfologicznym zdefiniowaniem tak ujmowanego rodzaju^[9]. Proponowane jest m.in. utrzymanie potwierdzonego jako takson monofiletyczny rodzaju kuflik Callistemon w odniesieniu do grupy gatunków australijskich^[9].

Melaleuca lateritia

Melaleuca linariifolia

Melaleuca megacephala

Melaleuca microphylla

Wykaz gatunków^[3]

Przypisy