Martin Weiss
SS-Hauptscharführer SS-Hauptscharführer[1]
Data i miejsce urodzenia

23 lutego 1903
Karlsruhe, Niemcy

Data i miejsce śmierci

1984[2]
Karlsruhe, Niemcy

Przebieg służby
Lata służby

1934–1945

Formacja

Schutzstaffel
Sicherheitsdienst

Jednostki

SS-Reiterei, Einsatzkommando 3

Stanowiska

de iure oficer łącznikowy,
de facto dowódca Ypatingasis būrys i zarządca getta w Wilnie

Główne wojny i bitwy

II wojna światowa

Martin Weiss (ur. 23 lutego 1903 w Karlsruhe, zm. 1984 tamże) – SS-Hauptscharführer, zbrodniarz nazistowski, de facto zarządca wileńskiego getta, dowódca kolaboracyjnej litewskiej formacji Ypatingasis būrys, jeden z głównych wykonawców zbrodni w Ponarach.

Młodość

Urodził się w Karlsruhe w rodzinie miejscowego hydraulika. Ukończył ośmioklasową szkołę powszechną, następnie zdał egzamin czeladniczy w specjalności instalacje grzewcze oraz dołączył do organizacji młodzieżowej Wandervogel. W latach 1923–1927 przebywał w Ameryce Południowej, gdzie pomagał bratu założyć farmę. Po powrocie do ojczyzny zdał egzamin mistrzowski i w związku ze śmiercią ojca przejął rodzinny interes. W 1930 r. ożenił się i spłodził trójkę dzieci[3].

Kariera wojskowa

Do SS-Reiterei początkowo dołączył z powodu pasji jeździectwa, uzyskując w nim stopień SS-Rottenführera. 6 września 1939, w związku z trwającą kampanią wrześniową został przeniesiony do zmotoryzowanej jednostki kwatermistrzowskiej SS-VT z którą trafił na front we Francji. Zdemobilizowany w sierpniu 1940, wrócił do poprzedniej pracy[4].

Działalność na okupowanej Wileńszczyźnie

Wiosną 1941 otrzymał przydział do Einsatzkommando 3, następnie w okresie między październikiem 1941 r. a lipcem 1944 r. pełnił funkcję oficera łącznikowego w referacie żydowskim urzędu komendanta policji bezpieczeństwa i SD w Wilnie oraz pełnił rolę koordynatora działań wobec miejscowej ludności żydowskiej i osadzonych w więzieniu na Łukiszkach[5].

Mimo niskiego stopnia (SS-Hauptscharführer) miał nieograniczoną przez zwierzchników władzę, przez co stał się de facto zarządcą wileńskiego getta. Wyróżniał się wyjątkowym okrucieństwem zarówno podczas egzekucji, jak i inspekcji posterunków przy bramie getta, które często kończyły się śmiercią kontrolowanych przechodniów[6].

W latach 1941–1943 dowodził złożonym z litewskich kolaborantów oddziałem specjalnym SD i policji bezpieczeństwa w Wilnie (Sonderkommando der Sipo und SD), znanym także pod litewską nazwą Ypatingasis būrys[7]. Jednostka ta wymordowała około 80 tys. osób, w większości Żydów, podczas masowych egzekucji w podwileńskich Ponarach[8]. Weiss bezpośrednio nadzorował przebieg tej zbrodni. Każdorazowo uczestniczył w większych egzekucjach, a ponadto zdarzało się, że osobiście kierował plutonem egzekucyjnym i własnoręcznie dobijał rannych[9].

W 1941 r. dowodzony przez Weissa oddział specjalny wymordował także kilkadziesiąt tysięcy Żydów w innych miejscowościach Wileńszczyzny: Niemenczynie, Nowej Wilejce, Oranach, Jaszunach, Ejszyszkach, Trokach, Siemieliszkach, Święcianach i Nowych Święcianach[10].

Powojenne losy

Martin Weiss został po wojnie zatrzymany w Niemczech Zachodnich. Jego proces rozpoczął się 25 stycznia 1950 roku przed sądem krajowym w Würzburgu. Weiss został uznany winnym zamordowania siedmiu osób i pomocnictwa zabiciu 30 tys. osób w Ponarach. Wyrokiem z 3 lutego 1950 roku skazano go na karę dożywotniego pozbawienia wolności. W 1977 roku został w drodze łaski zwolniony z więzienia[11][2].

Przypisy

  1. ↑ Langerbein 2017 ↓, s. 132.
  2. 1 2 Gedenkorte Europa: Martin Weiß (1903 – 1984). Studienkreises Deutscher Widerstand 1933-1945. (niem.).
  3. ↑ Langerbein 2017 ↓, s. 130.
  4. ↑ Langerbein 2017 ↓, s. 130–131.
  5. ↑ Langerbein 2017 ↓, s. 131.
  6. ↑ Langerbein 2017 ↓, s. 132–136.
  7. ↑ Tomkiewicz 2008 ↓, s. 66.
  8. ↑ Tomkiewicz 2008 ↓, s. 215–216.
  9. ↑ Tomkiewicz 2008 ↓, s. 199.
  10. ↑ Tomkiewicz 2008 ↓, s. 294.
  11. ↑ Tomkiewicz 2008 ↓, s. 286.

Bibliografia

  • Monika Tomkiewicz: Zbrodnia w Ponarach 1941–1944. Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej, 2008. ISBN 978-83-60464-91-5.
  • Helmut Langerbein: Szwadrony Śmierci Hitlera: Einsatzgruppen i logika masowej zbrodni. Wydawnictwo Replika, 2017. ISBN 978-83-7674-570-1.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.