Marabut indyjski
Leptoptilos dubius[1]
(Gmelin, 1789)
Ilustracja
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

ptaki

Podgromada

Neornithes

Infragromada

ptaki neognatyczne

Rząd

bocianowe

Rodzina

bociany

Rodzaj

Leptoptilos

Gatunek

marabut indyjski

Synonimy
  • Ardea dubia Gmelin, 1789[2]
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[3]

Zasięg występowania
Mapa występowania

     Terytorium lęgowe

     Terytorium stałego występowania poza sezonem lęgowym

     Terytorium okresowego występowania poza sezonem lęgowym

Marabut indyjski (Leptoptilos dubius) – gatunek ptaka z rodziny bocianów (Ciconiidae). Należy do rodzaju obejmującego również marabuta jawajskiego (L. javanicus) oraz marabuta afrykańskiego (L. crumenifer). Niegdyś występował na dużym obszarze w południowej Azji, głównie w Indiach, choć jego zasięg ciągnął się na wschód po Borneo. Obecnie jest ograniczony do niewielkiego terenu z dwoma znanymi populacjami lęgowymi. Jedna występuje w Indiach, z największą kolonią w stanie Asam, druga w Kambodży. Po sezonie lęgowym u marabutów indyjskich zachodzi dyspersja polęgowa. Są to bociany o masywnych dziobach w kształcie klina, nagiej głowie oraz rzucającym się w oczy worku na gardle. Za dnia szybują w kominach termicznych wraz z sępami, z którymi dzielą zwyczaj poszukiwania padliny. Żywią się głównie truchłami i odpadkami; są jednak oportunistami i niekiedy także polują na kręgowce. Angielska nazwa Greater Adjutant (dosł. większy adiutant, w odróżnieniu od marabuta jawajskiego, po angielsku zwanego mniejszym) pochodzi od ich sposobu chodzenia, przywodzącego na myśl sztywny, wojskowy chód. Niegdyś były to ptaki bardzo pospolite, jednak ich liczebność spadła, prawdopodobnie ze względu na polepszenie warunków sanitarnych. Obecnie (2018) są zagrożone. W 2008 oszacowano całkowitą liczebność na blisko 1000 osobników. W XIX wieku szczególnie liczne były w Kalkucie. Lokalnie znane były jako hargila (co z bengalskiego oznacza „połykacz kości”) i uznawane za nieczyste ptaki, zwykle nie były niepokojone, jednak czasami zabijano je dla mięsa, które wykorzystywano w medycynie ludowej. Niegdyś marabuty znajdowały się w logo Kolkata Municipal Corporation, jako ptaki cenione za swoje „oczyszczanie” terenu.

Taksonomia

„Gigantic Crane” z General Synopsis of Birds (1781–1801) Lathama

John Latham w 1773 opisał pewne ptaki z Kalkuty, bazując na opisie Edwarda Ivesa z Voyage to India, w pierwszym suplemencie do General Synopsis of Birds; załączył również ilustrację. Oparł ją na rysunku z kolekcji Mary Impey i nazwał „gigantic crane”. Dołączył również informacje pozyskane podczas obserwacji afrykańskiego podróżnika Smeathmana, który opisał podobnego ptaka z zachodniej Afryki. Johann Friedrich Gmelin użył opisu Lathama, a indyjskiemu ptakowi nadał w 1789 nazwę Ardea dubia, następnie zaś Latham użył nazwy Ardea argala. Temminck w 1824 zastosował nazwę Ciconia marabou, którą oparł o lokalne określenie z Senegalu dla afrykańskich ptaków. Doprowadziło to do niejasności w systematyce[4][5]. Marabuty afrykańskie (Leptoptilos crumenifer) mają jednak inny zasięg występowania, różnią się budową dzioba, upierzeniem oraz zwyczajami godowymi – wszystko to sugeruje odrębność gatunkową[6].

Większość bocianów lata z wyciągniętą głową, jednak przedstawiciele trzech gatunków z rodzaju Leptoptilos składają głowę w locie podobnie do czaplowatych, prawdopodobnie ze względu na swój ciężki dziób[7]. Marabuty indyjskie mają sztywny krok, skąd wzięła się ich angielska nazwa oznaczająca adiutanta[8].

Morfologia

Marabut indyjski

Marabut indyjski stojąc osiąga 145–150 cm. Przeciętna długość ciała wynosi 136 cm, zaś rozpiętość skrzydeł 250 cm. Nie są znane informacje o masie ciała dzikich ptaków. Wiadomo jednak, że marabuty indyjskie są jednymi z najcięższych bocianowatych, znane wartości częściowo pokrywają się z tymi dotyczącymi żabiru amerykańskich (Jabiru mycteria), żabiru afrykańskich (Ephippiorhynchus senegalensis) oraz marabutów afrykańskich (Leptoptilos crumeniferus). Zbadane osobniki młodociane z niewoli ważyły 8–11 kg[9]. Najcięższym znanym bocianem mierzonym na wolności był pewien marabut afrykański, który ważył 8,9 kg[10]. Duży dziób o przeciętnej długości 322 mm ma kształt klina i barwę od jasnożółtej po zielonawą, czerwieńszą u nasady[11]. Przeciętna długość skrzydła wynosi 805 mm, ogona 318 mm, natomiast skoku 324 mm. Z wyjątkiem długości skoku przeciętne wymiary u ptaków tego gatunków przewyższają te u pozostałych bocianów[11]. U nasady nagiej szyi, koloru żółtego po czerwony, znajduje się biała obroża ze zmierzwionych piór. Worek gardłowy i szyja w okresie lęgowym stają się jaskrawopomarańczowe, zaś górna część nogawic czerwonawa. U dorosłych ptaków skrzydła są w większości ciemne, wyróżniają się jasnoszare pokrywy II rzędu. Spód ciała jest białawy. Płci ptaka nie da się ustalić w terenie. Osobniki młodociane przypominają dorosłe, lecz o bardziej matowym upierzeniu. Worki gardłowe nie są połączone z układem pokarmowym. Dokładna ich funkcja pozostaje nieznana, jednak z pewnością nie ma związku z gromadzeniem pokarmu, jak dawniej sądzono. Odkrył to John Adam, uczeń profesora Roberta Jamesona, w 1825. Podczas sekcji tego ptaka zauważył, że na przekroju worek ten przypomina dwie warstwy wypełnione powietrzem[12]. Tęczówka ma barwę od białej po jasnożółtą[11]. Jedynymi podobnymi ptakami w obrębie zasięgu są marabuty jawajskie (Leptoptilos javanicus), które nie mają jednak worków gardłowych, do tego preferują podmokłe tereny i wyróżniają się szarą czapeczką, prostszą górną szczęką i niekontrastowymi skrzydłami[8][13][7].

Występowanie

W XIX wieku i czasach późniejszych zasięg tych ptaków zmniejszył się o ponad połowę. Na początku XX wieku marabuty indyjskie występowały jeszcze, często w dużych liczbach, w większości południowej i południowo-wschodniej Azji – od Pakistanu poprzez północne Indie, Nepal i Bangladesz po Mjanmę, Tajlandię, Laos, Wietnam i Kambodżę. W latach 90. XX wieku znano jednak już tylko dwa miejsca lęgowe[14]. Niegdyś marabuty indyjskie były powszechnie spotykane zimą na rozlewiskach rzek w północnych Indiach, jednak nie znano ich miejsc gniazdowania. W końcu w 1877 odnaleziono kolonię lęgową ptaków na rzece Sittaung Myit w prowincji Pegu (Mjanmie), wierzono, że rozmnażały się tam właśnie marabuty[15][16]. Kolonia ta, w której lęgły się również pelikany indyjskie (Pelecanus philippensis), zanikła całkowicie do lat 30. XX wieku[17]. Następnie odkryto miejsce rozrodu w Parku Narodowym Kaziranga, kolejne w Asam, na jeziorze Tonle Sap oraz w Kulen Promtep Wildlife Sanctuary. W 1989 oszacowano liczebność populacji lęgowej w Asam na 115 osobników[17][18][19][20], natomiast między 1994 a 1996 oszacowano liczbę ptaków żyjących w dolinie Brahmaputry na około 600[21][22]. W 2006 nieopodal Bhagalpur odnaleziono niewielką kolonię lęgową z blisko 35 gniazdami. W 2014 ich liczba wynosiła już 75[3][23]. Szczątki kopalne wskazują na to, że być może ptaki te występowały w północnym Wietnamie już blisko 6 tys. lat temu[24].

Poza sezonem lęgowym marabuty indyjskie z okolic Indii ulegają dyspersji polęgowej, przenoszą się głównie na Nizinę Hindustańską, rzadkie są obserwacje z okolic wyżyny Dekan[25]. Obserwacje z południa, z okolic Mahabalipuram, były kwestionowane[17][14]. W XIX wieku marabuty indyjskie były bardzo pospolite w Kalkucie w lecie oraz w porze deszczowej. Te duże zbiorowiska ptaków, skupione wokół ghatów, zaczęły zanikać i zniknęły całkowicie na początku XX wieku. Prawdopodobnie odpowiada za to polepszenie warunków sanitarnych[13][7][26].

Ekologia i zachowanie

Przedstawienie chodu marabutów indyjskich autorstwa Eadwearda Muybridge[27] (ok. 1887)

Marabuty indyjskie przeważnie widywane są pojedynczo albo w parach, na płytkich lub wysychających jeziorach i wysypiskach śmieci. Często towarzyszą im kanie oraz sępy. Marabutom zdarza się siedzieć zgarbionym przez kilka godzin[7]. Niekiedy siedzą z rozłożonymi skrzydłami, prawdopodobnie celem kontrolowania temperatury ciała[28]. Używają również kominów termicznych do szybowania[29].

Podobnie do innych bocianów marabuty indyjskie nie mają mięśni odpowiedzialnych za wydawanie z siebie głosu; odzywają się jedynie klekotem, chrząkaniem, ryczącymi i huczącymi dźwiękami, szczególnie podczas sezonu lęgowego[29][7][30]. W trakcie zalotów klekoczą z uniesionym wysoko dziobem, co odróżnia je od spokrewnionych afrykańskich gatunków, które dziób kierują wówczas w dół[8][31].

Lęgi

Marabut indyjski w szacie godowej w pobliżu gniazda, Asam, Indie

Marabuty indyjskie gniazdują w koloniach, okres lęgowy przypada na zimę. W koloniach mogą lęgnąć się inne ptaki, jak pelikany indyjskie (Pelecanus philippensis). Gniazda marabutów są dużymi platformami z patyków, ulokowanymi na końcu gałęzi wysokiego drzewa[15], rzadko w ich rozwidleniach. W pewnej kolonii w Nagaon marabuty najchętniej na gniazdo wybierały alstonię szkolną (Alstonia scholaris) oraz kadambę (Anthocephalus cadamba)[32]. Na początku sezonu lęgowego kilka ptaków przylatuje na dany teren i próbuje zająć drzewo. Samce sygnalizują zajęcie danego terenu przez przepędzanie innych oraz klekotanie z dziobem wyciągniętym w górę. Niekiedy wyginają ciało w łuk, rozchylają lekko skrzydła i opuszczają je. Kiedy samica usiądzie obok, samiec oferuje jej świeżo wyrwane gałązki, kładąc je przed nią. Niekiedy łapią dziobem jej skok lub trzymają dziób w jej pobliżu, w pozycji przypominającej tę inicjującą wzajemne czyszczenie. Gdy samica zgadza się na zostanie parą dla samca, przyciska się głową i dziobem do jego piersi, zaś samiec „blokuje” jej szyję swoim dziobem. Do innych zachowań par należy równoczesne opuszczane i obniżanie dzioba przez obydwu partnerów. Przeważnie zniesienie liczy 2 lub 3, rzadko 4, jaja[15][11], składane są w odstępie jednego lub dwóch dni. Inkubacja trwa od złożenia pierwszego jaja. Wysiadują obydwa ptaki z pary[33]. Młode klują się po blisko 35 dniach od złożenia jaja (według innego źródła 28–30 dni[11]), w odstępie jednego lub dwóch dni od siebie[9]. Jaja początkowo mają białe skorupki, wraz z trwającą inkubacją pokrywają się brudem[11]. Dorosłe ptaki w gnieździe mają nogi pokryte odchodami; zachowanie to, zwane w języku angielskim urohydrosis, ma na celu ochładzanie się. Niekiedy rozkładają skrzydła, dając cień pisklętom. Młode są karmione przez blisko 5 miesięcy[34]. Po około tygodniu życia młode podwajają swoją masę. Gdy mają miesiąc, są już zdolne wstać i chodzić po gnieździe. Mając 5 tygodni mogą już obronić się i podskakiwać. Rodzice mogą wówczas zostawiać je na dłuższy czas same. W wieku mniej więcej czterech miesięcy opuszczają gniazdo i poruszają się po kolonii, jednak okazjonalnie nadal otrzymują pokarm od rodziców[9].

Pożywienie

Ilustracja z 1885 – marabut indyjski polujący na węża

Mimo że marabuty indyjskie są wszystkożerne i zjadają głównie padlinę oraz odpadki, niekiedy łapią płazy, duże owady oraz ptaki, gady i gryzonie. Zdarzały się ataki na dzikie kaczki, które następnie połykane były w całości[35]. Trzon diety stanowi jednak padlina i, podobnie jak u sępów, naga szyja jest tu adaptacją do jej spożywania. Często ptaki te widuje się na wysypiskach śmieci, zjadają również odchody ludzi i innych zwierząt[36]. W XIX wieku w Kalkucie żerowały także na częściowo spalonych ludzkich zwłokach leżących wzdłuż Gangesu[37]. W Radżastanie, gdzie są skrajnie rzadkie, miały pożywiać się na chmarach szarańczy pustynnej (Schistocerca gregaria)[38], jednak doniesienia te były kwestionowane[14].

Pasożyty i choroby

U marabutów indyjskich znaleziono dotychczas dwa gatunki ektopasożytów – wszoły Colpocephalum cooki[39] i Ciconiphilus temporalis[40]. Zdrowe i dorosłe marabuty nie mają naturalnych wrogów, a jedyne przedwczesne śmierci powodowane są przez ludzi, na przykład wskutek podtruwania, odstrzału lub kolizji z liniami wysokiego napięcia[21]. Ptaki żyjące w niewoli są podatne na ptasią grypę (szczep H5N1); w jednej z placówek w Kambodży odnotowano wysoką śmiertelność, padało bowiem ⅔ ptaków[41]. Najstarszy znany marabut indyjski przeżył w niewoli 43 lata[42].

Status i zagrożenia

IUCN od 2023 roku uznaje marabuta indyjskiego za gatunek bliski zagrożenia (NT, Near Threatened; stan w 2023). Wcześniej, od 1994 roku był uznawany jako gatunek zagrożony wyginięciem (EN, Endangered). Potężny spadek liczebności wywołało w przeszłości zbieranie jaj wraz z odłowem, a w czasach współczesnych osuszanie mokradeł, zanieczyszczenie środowiska i niepokojenie. W 2008 oszacowano liczebność na niecałe 1000 osobników. IUCN przedstawia więcej szacunków dotyczących liczebności z różnych lat. W stanie Asam w 2000 żyło przynajmniej 650–800 ptaków, w Bihar w 2016 ponad 360. W 2006 odkryto niewielką populację żyjącą na rozlewiskach Gangesu i Kosi (dopływu Gangesu). Zdaje się, że ma ona rosnącą liczebność – w 2007 oszacowana na 78 osobników, w 2008 wynosiła już 156 ptaków, zaś w 2011 ponad 300. Dystrykt Kamrup w Asam jest ostoją tego gatunku, w drugim dziesięcioleciu XIX wieku gniazdowało tam blisko 75% populacji[3].

Zdjęcie wykonane w Saigon Zoo and Botanical Gardens

Do działań ochronnych należały próby rozrodu w niewoli oraz zmniejszenie śmiertelności młodych[34][43]. Niemal 15% piskląt ginie z głodu po wypadnięciu z gniazda, stąd niektórzy działacze montowali pod gniazdami siatki wyłapujące pisklęta, później wychowywane w niewoli przez blisko 5 miesięcy. Następnie dołączały one do dzikiego rodzeństwa[9]. W dystrykcie Kamrup zachęcano ludzi do ochrony marabutów poprzez wykorzystywanie ich kultury i religii. Wcześniej mieszkańcy uważali te ptaki za szkodniki. Udało się zachęcić ich do zmiany myślenia tak, że postrzegają te ptaki jako specjalne zwierzęta, czerpią dumę z ich ochrony. Zaczęli również wplatać w swoje lokalne wyroby włókiennicze motywy marabutów. W innych regionach Indii przeprowadzano podobne programy[44].

W kulturze

Science is Measurement (1879), Henry Stacy Marks

Aelian w 250 roku n.e. w De Natura Animalium opisał marabuty indyjskie jako kilas (κηλας), dużego ptaka z Indii z wolem przypominającym skórzaną torbę[45]. Babur wspomniał o tym ptaku pod nazwą ding[46]. W epoce wiktoriańskiej marabuty indyjskie znane były jako „ogromne żurawie” i „azjatyckie marabuty”. W Kalkucie podczas pory deszczowej były pospolitymi ptakami, widywano je na wysypiskach śmieci i dachach budynków. Ich lokalna nazwa hargila pochodzi z języka bengalskiego od słów har („kość”) i nigalua („połykać”)[47], oznacza „połykacz kości”[48], Latham użył jej w swojej nazwie naukowej nadanej marabutowi[49]. W tamtych czasach istniało przekonanie, że ptaki te są chronione przez dusze zmarłych braminów. Młodzi brytyjscy żołnierze dręczyli je dla rozrywki, niekiedy nawet karmiąc je mięsem z kośćmi wypchanymi odpowiednim ładunkiem i spłonką, tak by po zjedzeniu takowych i połączeniu się materiałów wybuchły[50]. Ptaki były spokojne w otoczeniu rdzennych mieszkańców, niepokoiły się widząc ludzi w europejskiej odzieży i wydawały z siebie odgłos podobny do szczekania[51]. W Kalkucie uznawano te ptaki za pożyteczne i chroniono prawem; za zabicie marabuta groziła kara w wysokości 50 rupii[52][53][54]. Stare logo Kolkata Municipal Corporation przedstawiało dwa marabuty skierowane ku sobie[55]. Odłowione ptaki, prawdopodobnie z Kalkuty, docierały do Europy, gdzie trafiały do menażerii[56][57][58][59].

Widok na Kalkutę z 1819; R. Havell, Jr., na podstawie Frasera. Widoczne liczne marabuty na budynkach

Pokrywy podogonowe marabutów indyjskich były wysyłane do Londynu w szczytowym okresie handlu piórami. Przesyłano je pod nazwą Commercolly (od Kumarkhali, Bangladesz) lub Marabout[60]. Etole i szale zrobione z piór prezentowano na Wielkiej Wystawie w 1851[61].

Do indyjskich mitów, o którym wspomniał Babur, należał ten, wedle którego w czaszce ptaka miał znajdować się kamień wężowy[8][62]. Miał być niesamowicie rzadki i możliwy do wydobycia tylko przez wyjątkowo zręcznego myśliwego, gdyż ptak po śmierci nie mógł dotknąć dziobem ziemi. Osoby praktykujące medycynę ludową były przekonane, że kawałek mięsa marabuta żuty codziennie z betelem miał leczyć trąd[63].

Angielski artysta Henry Stacy Marks (1829–1888) był szczególnie zainteresowany ptakami i wiele z jego obrazów przedstawiało ptaki z London Zoo, w tym znaczną część stanowiły marabuty indyjskie. Są to między innymi Convocation (1878), Science is Measurement (1879), Half hours at the Zoo i An Episcopal Visitation[64].

Przypisy

  1. ↑ Leptoptilos dubius, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
  2. ↑ Elliott, A. & Kirwan, G.M.: Greater Adjutant (Leptoptilos dubius). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (eds.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. 12 marca 2018.
  3. 1 2 3 BirdLife International, Leptoptilos dubius, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2016, wersja 2023-1 [dostęp 2023-12-13] (ang.).
  4. ↑ Strickland, H. E.. Commentary on Mr. G R Gray's 'Genera of Birds', 1840. „Annals and Magazine of Natural History”. 7, s. 26–41, 1841. DOI: 10.1080/03745484109442660. (ang.).
  5. ↑ Bennett, E. T., Harvey, W.: The gardens and menagerie of the Zoological Society Delineated. Birds. Volume 2. Thomas Tegg and N. Hailes, 1835, s. 273–278. (ang.).
  6. ↑ Ciconiidae. W: Elliott, A.: Handbook of the Birds of the World. T. 1. Barcelona: Lynx Edicions, 1992, s. 436–465. ISBN 84-87334-10-5. (ang.).
  7. 1 2 3 4 5 Pamela C. Rasmussen, John C. Anderton: Birds of South Asia: The Ripley Guide. T. 2. Smithsonian Institution & Lynx Edicions, 2005, s. 64. (ang.).
  8. 1 2 3 4 Ali, S., S. D. Ripley: Handbook of the birds of India and Pakistan. Wyd. 2nd. T. 1. Oxford University Press, 1978, s. 105–107. ISBN 0-19-562063-1. (ang.).
  9. 1 2 3 4 Singha, H.. Ecology, population and conservation of greater adjutant Leptoptilos dubius in Assam, India. „Journal of the Bombay Natural History Society”. 103 (2&3), s. 264–269, 2006. (ang.).
  10. ↑ John B. Dunning Jr. (red.): CRC Handbook of Avian Body Masses. CRC Press, 1992. ISBN 978-0-8493-4258-5.
  11. 1 2 3 4 5 6 Hancock, Kushlan, Kahl: Storks, Ibises, and Spoonbills of the World. Academic Press, 1992, s. 129–133. ISBN 978-0-12-322730-0. (ang.).
  12. ↑ John Adam. A description of the Ciconia Argala or Adjutant bird of Bengal.. „Trans. Med. Phys. Soc. I., Calcutta”, s. 240–248, 1825. (ang.).
  13. 1 2 Baker, E. C. S.: The Fauna of British India, Including Ceylon and Burma. Birds. Volume 6. Wyd. 2nd. Taylor and Francis, London, s. 327–329. (ang.).
  14. 1 2 3 Threatened birds of Asia: the BirdLife International Red Data book. BirdLife International, Cambridge, 2001, s. 267–292. (ang.).
  15. 1 2 3 Hume, A. O.: The nests and eggs of Indian birds. Wyd. 2nd. T. 3. R. H. Porter, London, 1890, s. 260–276. (ang.).
  16. ↑ Bingham, C.T.. After the Adjutants. „Stray Feathers”. 7, s. 25–33, 1878. (ang.).
  17. 1 2 3 Rahmani, A. R., Rosalind, Lima. Status of the Greater Adjutant (Leptoptilos dubius) in the Indian Subcontinent. „Colonial Waterbirds”. 13 (2), s. 139–142, 1990. Waterbird Society. DOI: 10.2307/1521582. (ang.).
  18. ↑ Saikia, P.. Discovery of Greater Adjutant Stork nesting colonies outside the protected areas of Assam, India. „Newsletter for Birdwatchers”. 30 (7&8), s. 3, 1990. (ang.).
  19. ↑ Raj, M.. Adjutant Stork Leptoptilos dubius breeding in Nowgaon. „Newsletter for Birdwatchers”. 30 (5&6), s. 8–9, 1990. (ang.).
  20. ↑ Choudhury, A.. Nesting colonies of Greater Adjutant Storks in Nagaon and Sibsagar districts of Assam. „Newsletter for Birdwatchers”. 33 (3), s. 47–48, 1993. (ang.).
  21. 1 2 Singha, H., Coulter, M. C., Javed, S.. Surveys for Greater Adjutant Leptoptilos dubius in the Brahmaputra valley, Assam, India during 1994–1996. „Forktail”. 19, s. 146–148, 2003. (ang.).
  22. ↑ Oates, Eugene W.. Notes on the nidification of some Burmese birds, II. „Stray Feathers”. 7, s. 40–52, 1878. (ang.).
  23. ↑ Mishra A.. Discovery of a breeding ground of the Greater Adjutant Leptoptilos dubius and their conservation in the floodplains of Bihar, India. „Journal of the Bombay Natural History Society”. 106 (2), s. 190–197, 2009. (ang.).
  24. ↑ R. K. Jones, H. J. M. Meijer, P. J. Piper, T. H. Hiep i inni. The Identification and Modification of Greater Adjutant (Leptoptilos dubius) Bones in the Holocene Archaeological Record of Northern Vietnam. „International Journal of Osteoarchaeology”. 27 (3), s. 387–397, 2017-05-01. DOI: 10.1002/oa.2547. ISSN 1099-1212. (ang.).
  25. ↑ Burton, R. G.. The adjutant stork and other matters. „Journal of the Bombay Natural History Society”. 28 (1), s. 287–288, 1921. (ang.).
  26. ↑ Dover, C.. A note on the habits of the Common Pariah Kite (Milvus govinda) and the Adjutant Stork (Leptoptilus dubius). „Journal of the Bombay Natural History Society”. 27 (3), s. 633, 1921. (ang.).
  27. ↑ Luthin, C. S.. Status of and conservation priorities for the World's stork species. „Colonial Waterbirds”. 10 (2), s. 181–202, 1987. Waterbird Society. DOI: 10.2307/1521258. (ang.).
  28. ↑ Kahl, MP. Spread-wing postures and their possible functions in the Ciconiidae. „The Auk”. 88 (4), s. 715–722, 1971. DOI: 10.2307/4083833. (ang.).
  29. 1 2 Blanford, W. T.: The Fauna of British India, Including Ceylon and Burma. Birds. volume 4. Taylor and Francis, London, 1898, s. 373–374. (ang.).
  30. ↑ Barooah, D.. Greater Adjutant Stork nesting in upper Assam. „Newsletter for Birdwatchers”. 31 (1&2), s. 11, 1991. (ang.).
  31. ↑ Blyth, E.. Notes on the Calcutta 'Adjutant' (Leptoptilus argala). „Ibis”. 3 (3), s. 268–270, 1861. DOI: 10.1111/j.1474-919X.1861.tb07459.x. (ang.).
  32. ↑ Hillaljyoti Singha i inni, Nesting Ecology of the Greater Adjutant Stork in Assam, India, „Waterbirds”, 25 (2), 2002, s. 214–220, DOI: 10.1675/1524-4695(2002)025[0214:NEOTGA]2.0.CO;2, ISSN 1524-4695, JSTOR: 1522096 (ang.).
  33. ↑ Singha, H., Coulter, M. C., Javed, S.. Parental Investment In The Greater Adjutant Stork (Leptoptilos dubius) In The Brahmaputra Valley Of Assam, India. „Malayan Nature Journal”. 56 (3), s. 239–264, 2002. (ang.).
  34. 1 2 Singha, H., Coulter, M. C., Javed, S.. Breeding behaviour of the greater adjutant-stork Leptoptilos dubius in Assam, India. „Journal of the Bombay Natural History Society”. 100 (1), s. 9–26, 2003. (ang.).
  35. ↑ Panday, Jamshed D.. Storks preying on live birds. „Journal of the Bombay Natural History Society”. 71 (1), s. 141, 1974. (ang.).
  36. ↑ Irby, L. H.. Notes on birds observed in Oudh and Kumaon. „Ibis”. 3 (2), s. 217–251, 1861. DOI: 10.1111/j.1474-919X.1861.tb07456.x. (ang.).
  37. ↑ Strickland, H. E.. The birds of Calcutta, collected and described by Carl J. Sundevall (translated from Physiographiska sallskapets Tidskrift). „Annals and Magazine of Natural History”. 18, s. 87–94, 1846. (ang.).
  38. ↑ Singh, Gurdas. The Adjutant Stork, Leptoptilos dubius(Gmelin), a destroyer of locusts in Rajasthan. „Journal of the Bombay Natural History Society”. 57 (1), s. 221–222, 1960. (ang.).
  39. ↑ Price, R. D., Beer, J. R.. The Colpocephalum (Mallophaga: Menoponidae) of the Ciconiiformes. „Annals of the Entomological Society of America”. 58 (1), s. 111–131, 1965. (ang.).
  40. ↑ Price, R. D., Beer, J. R.. A Review of Ciconiphilus Bedford (Mallophaga: Menoponidae). „The Canadian Entomologist”. 97 (6), s. 657–666, 1965. DOI: 10.4039/Ent97657-6. (ang.).
  41. ↑ Desvaux, S., Ong, S., Gaidet, N. i inni. Highly pathogenic avian influenza virus (H5N1) outbreak in captive wild birds and cats, Cambodia. „Emerging Infectious Diseases”. 15 (3), s. 475–478, 2009. DOI: 10.3201/eid1503.071410. PMID: 19239769. (ang.).
  42. ↑ Brouwer, K., King, C. E., Schifter, H.. Longevity and breeding records of storks Ciconiidae in captivity. „International Zoo Yearbook”. 31 (1), s. 131–139, 1992. DOI: 10.1111/j.1748-1090.1991.tb02376.x. (ang.).
  43. ↑ Singha, H., Phukan, R., Talukdar, B. K.. Rehabilitation of captive-reared greater adjutants Leptoptilos dubius in Assam. „Journal of the Bombay Natural History Society”. 103 (2), s. 315–320, 2006. (ang.).
  44. ↑ From loathed to loved: Villagers rally to save Greater Adjutant storks. 6 grudnia 2016. (ang.).
  45. ↑ Yule, Henry: Hobson-Jobson. A glossary of colloquial Anglo-Indian words and phrases, and of kindred terms, etymological, historical, geographical and discursive. Wyd. 2nd. John Murray, 1903, s. 7. (ang.).
  46. ↑ Ball, Valentine. On the identification of the animals and plants of India which were known to early Greek authors. „The Indian Antiquary”. 14, s. 274–287, 303–311, 334–341, 1885. (ang.).
  47. ↑ Balfour, Edward: The Cyclopaedia of India. Wyd. 3rd. T. 2. Bernard Quaritch, 1885, s. 17. (ang.).
  48. ↑ Yule, Henry, Burnell, A. C.: Hobson-Jobson: A glossary of Anglo-India colloquial words and phrases, and of kindred terms. John Murray, London, 1886, s. 4–5. (ang.).
  49. ↑ Latham, John: A general history of birds. T. 9. Printed by Jacob and Johnson, for the author, 1824, s. 38–41. ISBN 0-665-18204-X. (ang.).
  50. ↑ Thomas W. Knox, The Boy travellers in the Far East. Part third. Adventures of two youths in a journey to Ceylon and India, Harper & Brothers, 1902, s. 343 (ang.).
  51. ↑ Thornton, James Howard: Memories of seven campaigns. Archibald Constable and Co., 1895, s. 4. (ang.).
  52. ↑ Thornton, J. H.: Memories of seven campaigns. Archibald Constable and Co, Westminster, 1895, s. 4. (ang.).
  53. ↑ Roberts, Lord: Forty-one years in India. Macmillan and Co.,London, 1901, s. 3. ISBN 1-4021-7742-9. (ang.).
  54. ↑ The Calcutta Adjutant. „Chambers's Journal of popular literature science and art”. 15, s. 40–41, 1861. (ang.).
  55. ↑ Chaudhuri, Sukanta: View from Calcutta. Orient Blackswan, 2002, s. 25. ISBN 81-8028-000-4. (ang.).
  56. ↑ Stevens, J. C.: A catalogue of the menagerie and aviary at Knowsley, formed by the late Earl of Derby, KG, which will be sold by auction. Joshua Walmsley, Liverpool, 1851, s. 41. (ang.).
  57. ↑ Bennett, E. T.: The gardens and menagerie of the zoological society delineated. Birds.. T. 2. Charles Tilt, London, 1831, s. 273–278. (ang.).
  58. ↑ Kipling, J. Lockwood: Beast and man in India. Macmillan and Co., London, 1904, s. 37–38. (ang.).
  59. ↑ Tayler, W.: Thirty-eight years in India. From Juganath to the Himalaya Mountains. T. 1. W. H. Allen, London, 1881, s. 58–64. (ang.).
  60. ↑ Roberts, Emma: Scenes and characteristics of Hindostan, with sketches of Anglo-Indian Society. Volume 2. W.H.Allen and Co., 1835, s. 252. (ang.).
  61. ↑ Owen, Richard: On the raw materials from the animal kingdom, displayed in the Great Exhibition of the Works of Industry of All Nations. Lecture 2- 10 grudnia, 1851. 1852, s. 54. (ang.).
  62. ↑ Leslie, J.. A bird bereaved: The Identity and Significance of Valmiki's Krauñca. „Journal of Indian Philosophy”. 26 (5), s. 455–487, 1998. DOI: 10.1023/A:1004335910775. (ang.).
  63. ↑ Ball, Valentine: Jungle life in India. Thomas de la Rue & Co. London, 1880, s. 82–83. (ang.).
  64. ↑ Marks, Henry Stacy (1829–1898). W: Pennie, A. R.: Oxford Dictionary of National Biography. Oxford University Press, 2004. DOI: 10.1093/ref:odnb/18075. (ang.).

Linki zewnętrzne

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.