Maślanka ceglasta
Ilustracja
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

grzyby

Typ

podstawczaki

Klasa

pieczarniaki

Rząd

pieczarkowce

Rodzina

pierścieniakowate

Rodzaj

maślanka

Gatunek

maślanka ceglasta

Nazwa systematyczna
Hypholoma lateritium (Schaeff.) P. Kumm
Führ. Pilzk. (Zerbst): 72 (1871)
Blaszki młodego owocnika
Blaszki starszego owocnika

Maślanka ceglasta (Hypholoma lateritium (Schaeff.) P. Kumm) – gatunek grzybów z rodziny pierścieniakowatych (Strophariaceae). We wcześniejszych klasyfikacjach zaliczany był do rodzaju Psilocybe jako łysiczka ceglasta (Psilocybe lateritia)[1].

Systematyka i nazewnictwo

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Hypholoma, Strophariaceae, Agaricales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].

Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w 1774 r. Jacob Christian Schaeffer nadając mu nazwę Agaricus lateritius. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu w 1871 r. Paul Kummer[1].

Niektóre synonimy naukowe[2]:

  • Agaricus carneolus Batsch
  • Agaricus lateritius Schaeff.
  • Agaricus lateritius var. pomposus (Bolton) Pers.
  • Agaricus pomposus Schumach.
  • Agaricus pomposus Bolton
  • Agaricus sublateritius Schaeff.
  • Agaricus sublateritius var. schaefferi Berk. & Broome
  • Agaricus sublateritius var. squamosus Cooke
  • Cortinarius schaefferi (Berk. & Broome) Rob. Henry
  • Deconica squamosa Cooke
  • Dryophila sublateritia (Schaeff.) Quél.
  • Geophila sublateritia (Schaeff.) Quél.
  • Hypholoma lateritium (Schaeff.) P. Kumm. var. lateritium
  • Hypholoma lateritium var. pomposum (Bolton) P. Roux & Guy Garcia
  • Hypholoma sublateritium (Schaeff.) Quél.
  • Hypholoma sublateritium f. pomposum (Bolton) Massee
  • Hypholoma sublateritium f. vulgaris Massee
  • Hypholoma sublateritium var. pomposum (Bolton) Rea
  • Hypholoma sublateritium var. schaefferi (Berk. & Broome) Sacc.
  • Hypholoma sublateritium var. squamosum (Cooke) Sacc.
  • Naematoloma sublateritium (Schaeff.) P. Karst.
  • Pratella lateritia (Schaeff.) Gray
  • Psilocybe lateritia (Schaeff.) Noordel.

Nazwę polską nadał Stanisław Chełchowski w 1898 r. Pozycja taksonomiczna tego gatunku nie jest jasna. W Index Fungorum rodzaj Hypholoma jest opisany jako synonim rodzaju Psilocybe, jednak dla niektórych gatunków (w tym dla maślanki ceglastej) zachowana została nazwa rodzajowa Hypholoma. W polskim piśmiennictwie mykologicznym gatunek ten opisywany był też jako bedłki ceglaste, opieńki olszowe gorzkie, bedłka ceglasta, ostrzępka ceglastawa, płomiennica rozpostarta, a Władysław Wojewoda w 2003 zaproponował nazwę łysiczka ceglasta[3].

Morfologia

Kapelusz

Średnica 3–9 cm, za młodu półkulisty, potem łukowaty, na koniec płaski. Jest mięsisty, gładki i nagi. Podczas wilgotnej pogody lepki. Środek kapelusza ma kolor ceglastoczerwony, brzegi żółtopomarańczowy. Przy brzegach występują włóknisto-łuseczkowate, białożółtawe resztki osłony[4].

Blaszki

Gęste, początkowo koloru żółtego, potem oliwkowobrązowego, czekoladowego lub oliwkowoczarnego[4].

Trzon

Wysokość 2–4 cm, grubość 1,5–3 mm, walcowaty, z zanikającym wcześnie pierścieniem[4]. Jest włóknisty, górą bladożółty, na dole brunatny[5].

Miąższ

Żółtawy, lekko gorzki, bez zapachu[5].

Cechy mikroskopowe

Wysyp zarodników fioletowo-brązowe. Zarodniki gładkie, elipsoidalne, cienkościenne o rozmiarach 6–7 × 3–4 μm. Pod wpływem KOH barwią się na żółtawo. Licznie występują wrzecionowate, ostro zakończone pleurocystydy o rozmiarach 40 × 10 μm. Wrzecionowato wybrzuszone lub cylindryczne, szkliste i cienkościenne cheilocystydy o półokrągłych szczytach mają rozmiar 35 × 8 μm[6].

Występowanie i siedlisko

Opisano występowanie tego gatunku w Europie, wschodnich regionach Ameryki Północnej oraz w Japonii[7]. W Europie Środkowej jest pospolity[8], w Polsce bardzo pospolity[3].

Rośnie zazwyczaj kępkami na próchniejących pniakach lub pniach drzew liściastych, rzadziej iglastych[8]. Czasami występuje także na ściółce drzew liściastych[4].

Znaczenie

Saprotrof[3]. Jest niejadalny z powodu gorzkiego smaku[9]. W medycynie ludowej był stosowany przy dolegliwościach reumatycznych, jednak jego działanie lecznicze nie zostało naukowo potwierdzone[8].

Gatunki podobne

  • maślanka łagodna (Hypholoma capnoides). Jest jadalna, ma blaszki koloru makowoniebieskiego i występuje na drewnie drzew iglastych[4].
  • maślanka wiązkowa (Hypholoma fasciculare) nie ma ceglastowybarwionego kapelusza, blaszki ma brudnozielonkawe, jest drobniejsza i bardziej gorzka[4].

Przypisy

  1. 1 2 3 Index Fungorum. [dostęp 2013-09-15]. (ang.).
  2. ↑ Species Fungorum. [dostęp 2013-09-20]. (ang.).
  3. 1 2 3 Władysław Wojewoda: Checklist of Polish Larger Basidiomycetes. Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski. Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003. ISBN 83-89648-09-1.
  4. 1 2 3 4 5 6 Pavol Škubla: Wielki atlas grzybów. Poznań: Elipsa, 2007. ISBN 978-83-245-9550-1.
  5. 1 2 Barbara Gumińska, Władysław Wojewoda: Grzyby i ich oznaczanie. Warszawa: PWRiL, 1985. ISBN 83-09-00714-0.
  6. ↑ Mushroom Expert. [dostęp 201601-18].
  7. ↑ Discover Life Maps. [dostęp 2016-01-10].
  8. 1 2 3 Andreas Gminder: Atlas grzybów jak bezbłędnie oznaczać 340 gatunków grzybów Europy Środkowej. 2008. ISBN 978-83-258-0588-3.
  9. ↑ Marek Snowarski: Grzyby. Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2010. ISBN 978-83-7073-776-4.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.