Light Tank M3/M5 Stuart
(Dane M3A1 Stuart III / M3A1 DIESEL Stuart IV)

Stuart M5A1
Dane podstawowe
Państwo	Stany Zjednoczone
Typ pojazdu	czołg lekki
Trakcja	gąsienicowa
Załoga	4
Historia
Prototypy	1940
Produkcja	1941–1944
Egzemplarze	22 743 w tym 4526 M3, 4410 M3A1 i 211 M3A1 DIESEL
Dane techniczne
Silnik	7-cylindrowy gwiazdowy silnik gaźnikowy chłodzony powietrzem Continental W-670-91 / 9-cylindrowy gwiazdowy silnik wysokoprężny chłodzony powietrzem Guiberson T-1020-4 o mocy 250 KM / 220 KM
Transmisja	mechaniczna
Pancerz	kadłub 16 - 44 mm wieża 32 - 51 mm
Długość	4520 mm
Szerokość	2240 mm
Wysokość	2390 mm
Masa	bojowa: 12 900 kg
Moc jedn.	19,4 KM/t / 17 KM/t
Osiągi
Prędkość	58 km/h w terenie: 30-40 km/h
Zasięg pojazdu	100 - 217 km / 145
Pokonywanie przeszkód
Brody (głęb.)	bez przygotowania: 90 cm
Rowy (szer.)	180 cm
Ściany (wys.)	60 cm
Dane operacyjne
Uzbrojenie
1 x armata M6 kal. 37 mm z zapasem 106-116 pocisków 3 x karabiny maszynowe M1919A4 kal. 7,62 mm z zapasem 6400-7220 naboi,
Wyposażenie
wyrzutnia granatów dymnych 50,8 mm (tylko w brytyjskich)
Użytkownicy
Stany Zjednoczone, Wielka Brytania, Kanada, Australia, Polska, Chiny, ZSRR

M3/M5 – amerykański czołg lekki z okresu II wojny światowej.

Nadana mu przez Brytyjczyków potoczna nazwa Stuart pochodzi od nazwiska amerykańskiego generała z okresu wojny secesyjnej – Jeba Stuarta.

Historia

Przez długie lata Amerykanie nie przykładali zbyt wielkiej wagi do rozwoju swojej broni pancernej. W latach 20. XX wieku zbudowali kilka lekkich czołgów wsparcia piechoty, ale nie rozwinęli ich produkcji na dużą skalę. Na początku lat trzydziestych na bazie tych konstrukcji powstał nowy typ czołgu lekkiego M2. Pod wpływem wojennych doświadczeń z Europy, wiosną 1940, Departament Zaopatrzenia opracował projekt gruntownie ulepszonej odmiany czołgu M2A4. W wyniku tych prac powstał czołg lekki M3. Otrzymał on grubszy pancerz (38-51 mm), a także poprawione zawieszenie. W czerwcu 1940 r. projekt ten został zatwierdzony i przyjęty do produkcji, którą rozpoczęto w marcu następnego roku. Wóz był kilkakrotnie modernizowany, między innymi zmieniono nitowaną wieżę na spawaną. Na początku 1942 r. wprowadzono spawany kadłub. Część pojazdów dostała nowe silniki Diesla. Powstały wersje M3, M3 (diesel), M3A1, M3A1 (diesel), M3A3, M5, M5A1. Ogółem w latach 1941-1944 wyprodukowano 22743 czołgi wszystkich wersji^[1].

Służba

Czołgi M3/M5 „Stuart”, oprócz USA, były używane przez wojska brytyjskie, kraje Wspólnoty Brytyjskiej, Chiny oraz Związek Radziecki. Czołgów M3A1 Stuart na froncie wschodnim używał 45 Samodzielny Pułk Pancerny z 48 Armii, albowiem Armia Czerwona Stuarty otrzymała w ramach programu Lend-Lease^[2]. W armii brytyjskiej nosiły oznaczenia:

• M3 – brytyjska nazwa „Stuart I”
• M3A1 – brytyjska nazwa „Stuart III”
• M3A1 Diesel – brytyjska nazwa „Stuart IV”
• M3A3 – brytyjska nazwa „Stuart V”
• M5 – brytyjska nazwa „Stuart VI”
• M5A1 – brytyjska nazwa „Stuart VI” (tak samo jak modelu M5)

Czołgi lekkie „Stuart” znajdowały się również w jednostkach Polskich Sił Zbrojnych. Czołgi M5A1 znajdowały się w 24 Pułku Ułanów 1 Dywizji Pancernej. Brały udział w bojach we Francji, Belgii, Holandii i Niemczech. „Stuarty” były też w uzbrojeniu II Korpusu Polskiego walczącego we Włoszech.

Po wojnie „Stuarty” były sprzedawane do wielu krajów świata. Miały je w swoim uzbrojeniu armie m.in. Dominikany, Haiti, Meksyku, Kolumbii, Hondurasu, Brazylii. W niektórych krajach czołgi te służyły jeszcze w latach 80. XX wieku.

Pojazdy pochodne

• M3 Command Tank – czołg dowódcy, bez wieży.
• M3 with Maxson Turret – z wieżą z poczwórnie sprzężonymi karabinami maszynowymi, nie wszedł do produkcji.
• T2 Light Mine Exploder – wersja do niszczenia min, nie wszedł do produkcji.
• M3A1 with Satan Flame-gun – model z miotaczem ognia używany przez Korpus Piechoty Morskiej Stanów Zjednoczonych. Duży miotacz ognia wyprodukowany przez kanadyjską firmę Ronson z zapasem paliwa 170 litrów został zamontowany zamiast armaty, zasięg do 45 metrów, w 1943 zbudowano 20 takich pojazdów.
• M3A1 with ESR-M3 Flame-gun – model z małym miotaczem ognia zamontowanym na miejscu karabinu maszynowego.
• T18 75 mm Howitzer Motor Carriage – prototyp działa samobieżnego z haubicą 75 mm, nie wszedł do produkcji.
• T56 3" Gun Motor Carriage – prototyp działa samobieżnego na podwoziu M3A3 z armatą trzycalową (76,2 mm), nie wszedł do produkcji.
• T57 3" Gun Motor Carriage – jak wyżej, ale z silnikiem czołgu M3 Lee, nie wszedł do produkcji.
• Stuart Kangaroo – bez wieży, z dodatkowymi fotelami, używany jako transporter opancerzony.
• Stuart Recce – zwiadowcza wersja „Kangura” uzbrojona w karabiny maszynowe.
• Stuart Command – pojazd dowódcy, wersja „Kangura” z dodatkowymi radiami.
• Stuart 18 pdr. SP – polowa modyfikacja polegająca na zastąpieniu wieży działem 18 funtowym (kaliber 3,3 cala – 83,82 mm)

Pojazdy bazowane na M5

M3 Stuart w 1942 Fort Knox

M3A1 Stuart

• M5 Command Tank – bez wieży, z dodatkowym sprzętem radiowym.
• M5A1 with Psy-war equipment – model do prowadzenia wojny psychologicznej z zewnętrznymi głośnikami.
• M5A1 with E7-7 Flame-gun – z miotaczem ognia zamontowanym na miejscu głównego działa.
• M5A1 with E9-9 Flame-gun – prototyp bazowany na brytyjskim „Krokodylu”.
• M5A1 with E8 Flame-gun – prototyp tylko, bez wieży.
• M5 with T-39 Rocket Launcher – prototyp uzbrojony w wyrzutnię rakiet T39.
• M5 Dozer – czołg-buldożer, bez wieży.
• T27, T27E1 81 mm Mortar Motor Carriage – 2 prototypy samobieżnego moździerza.
• T29 4.2" Mortar Motor Carriage – prototyp moździerza samobieżnego 4,2 cala (106,68 mm).

Dane taktyczno-techniczne pozostałych wersji czołgu

Zobacz też

• Bernardini X1A
• Uszkodzone czołgi opuszczane są do ładowni statku handlowego

Przypisy

Bibliografia

• David Porter: Pojazdy pancerne Armii Czerwonej 1939-1945.. Warszawa: Bellona, 2015. ISBN 978-83-11136731.

Linki zewnętrzne

• Light Tank M3 Stuart
• Stuart (global) [online], LemaireSoft [zarchiwizowane z adresu 2005-02-09]  (ang.).
• OnWar: M3 Stuart M3A1 Stuart M3A3 Stuart M5A1 Stuart
• United States' M3 light tank, „General Stuart” [online], wwiivehicles.com [zarchiwizowane z adresu 2013-05-09]  (ang.).