Literarisze Bleter

‏ליטערארישע בלעטער‎

Okładka Literarisze Bleter
Częstotliwość	tygodnik
Państwo	Polska
Adres	Warszawa
Tematyka	literatura
Język	jidysz
Pierwszy numer	9 kwietnia 1924
Ostatni numer	30 czerwca 1939
Średni nakład	4 tys.

Literarisze Bleter (jidysz: ליטערארישע בלעטער) – warszawski tygodnik literacko-kulturalny mniejszości żydowskiej wydawany w latach 1924–1939 w jidysz. Czołowy magazyn literacki w tym języku w międzywojennej Polsce.

Historia

„Literarisze Bleter” nr 22 (629), 1936 rok

Magazyn „Literarisze Bleter” („Karty Literackie”)^[1] z początku redagowali i wydawali razem Melech Rawicz, Perec Markisz, Izrael Jehoszua Singer i Nachman Majzel, publikując numery własnym kosztem^[2][3]. Pierwszy numer ukazał się 9 kwietnia 1924 roku i nosił podtytuł „Wochnszrift far Literatur, Teater un Kunstfragen” („tygodnik poświęcony zagadnieniom literackim, teatralnym i sztuce”)^[1]. Z początku nakład wynosił 2 tys. sztuk, jednak podwojono go po roku działalności^[2], choć faktyczny zasięg czasopisma był znacznie szerszy ze względu na jego dostępność w bibliotekach w Polsce i za granicą^[3], licząc około 20 tys. regularnych odbiorców^[2]. W marcu 1925 roku wydawcą został Borys Kleckin, a Majzel został redaktorem naczelnym^[2]. Tego samego roku zmieniono podtytuł na „Ilustrirte Wochnszrift far Literatur Teater un Kunst” („tygodnik ilustrowany, poświęcony literaturze, teatrowi i sztuce”)^[1]. Majzel prowadził czasopismo do 1937 roku, gdy wyjechał z Polski^[3]. W początkowym okresie krótko współpracował na stanowisku z Alterem Kacyzne, a następnie z Mojsze Zylburgiem^[3].

„Literarisze Bleter” stał się czołowym magazynem literacko-kulturalnym w międzywojennej Polsce^[2][3], mając także znaczny wpływ w zagranicznych ośrodkach kultury jidysz^[3]. Na jego łamach regularnie pojawiały się teksty dotyczące literatury, sztuki, teatru, filmu i edukacji^[2]. Tygodnik wpisywał się w ruch jidyszyzmu^[3]. Dzięki staraniom Majzela wiele miejsca poświęcano historii literatury i kultury jidysz, analizowano rynek wydawniczy^[3]. Specjalne numery poświęcano najważniejszym twórcom, a także lokalnym ośrodkom literatury jidysz, opisując m.in. kręgi w Niemczech, Galicji, Wilnie czy Argentynie^[3]. Pojawiały się jednak także artykuły na temat współczesnej literatury europejskiej oraz wywiady z pisarzami odwiedzającymi Warszawę^[2].

Na łamach „Literarisze Bleter” publikowali literaci z Polski i zagranicy^[2], tacy jak Józef Opatoszu, Dawid Pinski, Noach Pryłucki, Hilel Cajtlin^[1], H. Lejwik, Chaim Grade, Icyk Manger, Abraham Suckewer, Jehoszua Perle, Aron Cajtlin, Rachela Korn, czy Izrael Sztern^[3]. W tygodniku ukazało się debiutanckie opowiadanie Isaaka Bashevisa Singera, który do czasu wyjazdu do Stanów Zjednoczonych często publikował na jego łamach kolejne teksty^[3]. W „Literarisze Bleter” ukazywały się również teksty innych literatów na początku kariery, takich jak Chaim Siemiatycki czy Izrael Rabon^[3], a także teksty krytyczne na temat sztuki żydowskiej autorstwa Henryka Berlewi, Feliksa Frydmana, czy Marka Szwarca^[4].

Magazyn miał dodatki w formie dwutygodników: w latach 1925–1932 był to „Jedijes fun Jidiszn Wisnszaftłechn Institut”^[1] (biuletyn informacyjny YIVO^[2][3]), z kolei od 1936 roku ukazywał się „Teater Jedijes”^[1].

Gdy w 1935 roku wydawnictwo Borysa Kleckina zbankrutowało, redakcja została zmuszona do kontynuacji działalności w okresie pogarszającej się sytuacji ekonomicznej^[3]. W tym okresie powstało wydawnictwo „Literarisze Bleter”, które po części zastąpiło lukę na rynku pozostawioną przez działalność Kleckina^[3]. Ostatni numer tygodnika ukazał się 30 czerwca 1939 roku^[3][1]. W historii magazynu wydano razem 782 numery^[1].

Przypisy