Rzęsa drobna
Ilustracja
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

liliopodobne (≡ jednoliścienne)

Rząd

żabieńcowce

Rodzina

obrazkowate

Podrodzina

rzęsowe

Rodzaj

rzęsa

Gatunek

rzęsa drobna

Nazwa systematyczna
Lemna minor L.
Sp. pl. 2:970. 1753[3]
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[4]

Rzęsa drobna, rzęsa mniejsza (Lemna minor L.) – gatunek byliny należący do rodziny obrazkowatych (według systemu Reveala) lub odrębnej rodziny rzęsowatych. Jest jedną z najmniejszych roślin naczyniowych.

Rozmieszczenie geograficzne

Pierwotnie ten kosmopolityczny gatunek występował tylko w Europie i Azji, obecnie występuje na wszystkich kontynentach z wyjątkiem Antarktydy. W Polsce jest rośliną pospolitą.

Morfologia

Pęd
Małe okrągłe człony pędowe (średnica do 3 mm), pojedynczy korzeń. Pędy są spłaszczone i kształtem przypominają liście. Skórzaste człony pływają po powierzchni wody. Od góry i z dołu są zielone, dolna ich strona może przybierać fioletową barwę dzięki zawartości antocyjanów, co da się zaobserwować jedynie po wyschnięciu. Rozmnaża się głównie wegetatywnie przez członkowanie pędów.
Kwiaty
Bardzo zredukowane, bez okwiatu, jednopłciowe. Kwiaty żeńskie składają się tylko z jednego słupka, kwiaty męskie z dwóch pręcików. Powstają z pojedynczego, rzadko dwóch, woreczkowatych zagłębień u nasady i z boku członu[5]. Tworzą się jednak bardzo rzadko i przeważnie są płonne. Kwitną w kwietniu, zapylanie głównie przez aerogamię i hydrogamię.
Owoc
Suchy, niepękający. Owoce wraz z całymi roślinami rozsiewane są przez ptaki wodne (zoochoria).

Ekologia

Rzęsa drobna i spirodela wielokorzeniowa w zbiorowisku pleustonowym

Hydrofit. Występuje w wodach stojących, przeważnie w niedużych zbiornikach wodnych (starorzecza, stawy, sadzawki, doły potorfowe). W wodach płynących tylko przy brzegu, wśród roślinności. Roślina nitrofilna, dobrze znosząca zanieczyszczenia ściekami komunalnymi. Najczęściej występuje w wodach o dużej zawartości substancji organicznych (eutroficznych). Uczestniczy w procesie zarastania zbiorników wodnych już od początkowych stadiów. Wytwarza dużą ilość szybko rozkładającej się biomasy, wpływając na eutrofizację. Pod wpływem prądów wody i wiatru przemieszcza się, zajmując sąsiednie zbiorniki. Po wyschnięciu zbiornika wytrzymuje przez jakiś czas, wegetując na mokrym dnie. Znosi zacienienie. Zimuje na dnie zbiornika wodnego, albo wmarznięta w lód. Często tworzy jednogatunkowe skupiska, zarastając powierzchnię wody tak gęstym kożuchem, że nie dopuszcza w ogóle do rozwoju roślinności podwodnej. Rośnie też w zbiorowiskach szuwarowych, zbiorowiskach drobnego pleustonu i innych. Rzadko występuje w zbiorowiskach trzciny pospolitej. Jest gatunkiem charakterystycznym dla zbiorowisk pleustonowych (klasa Lemnetea minoris).

W jeziorach środkowej i zachodniej Europy występuje w wodach o różnym stanie ekologicznym, ale jest jednym z gatunków najczęściej spotykanych w wodach o słabszym stanie[6].

Zastosowanie

Roślina jadalna

Rzęsa drobna spożywana jest w niektórych krajach Azji i Ameryki Północnej, stosowana jest jako dodatek do sałatek i zup[7].

Roślina pastewna

Do niedawna była wykorzystywana w Polsce jako naturalny pokarm dla kaczek i gęsi, a także dla świń[8].

Ponieważ z rzęsy pozyskuje się więcej białka z metra kwadratowego niż z soi, bywa uprawiana na skalę masową, przede wszystkim na paszę dla ryb hodowlanych, bydła, owiec, świń, drobiu i królików[9]. W uprawie przemysłowej uzyskuje się rocznie przeciętnie około 10–20 ton suchej masy rzęsy z hektara, jednak w odpowiednich warunkach klimatycznych i przy dużym nawożeniu plony sięgają nawet 44 ton[9].

Prowadzone są badania nad szerszym wykorzystaniem rzęsy do produkcji pasz o dużej zawartości białka[10][11].

Akwarystyka

Bywa wykorzystywana jako pokarm dla ryb roślinożernych (np. z rodziny żyworódkowatych)[12] i roślina ocieniająca wnętrze zbiornika[13]. Zwykle jednak uznawana jest w akwarystyce za chwast, z powodu bardzo szybkiego rozmnażania wegetatywnego – wprowadzona w niewielkiej ilości potrafi zarosnąć powierzchnię przeciętnego akwarium w ciągu tygodnia[14]. Pokrycie zbiornika gęstym kożuchem odciąć może światło na tyle znacząco, że prowadzić może do obumierania roślin zanurzonych, ubożenia wody w tlen, w tym powstawania przyduchy groźnej dla ryb i innych zwierząt[15]. Rzęsa w zbiornikach wymaga w efekcie regularnego usuwania[14].

Przypisy

  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-06-23] (ang.).
  3. 1 2 Lemna minor L.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2021-03-01].
  4. ↑ Lemna minor, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
  5. ↑ Slavomil Hejný, Bohumil Slavík (red.), Květena České socialistické republiky, wyd. Vyd. 1, Praha: Academia, 1988, s. 286, ISBN 978-80-200-1824-3, OCLC 19258862.
  6. ↑ Sandra Poikane i inni, Macrophyte assessment in European lakes: Diverse approaches but convergent views of ‘good’ ecological status, „Ecological Indicators”, 94, 2018, s. 185–197, DOI: 10.1016/j.ecolind.2018.06.056 (ang.).
  7. ↑ B. Grabowska, T. Kubala: Encyklopedia bylin, tom II, K–Z. Poznań: Zysk i S-ka, 2012, s. 530. ISBN 978-83-7506-846-7. (pol.).
  8. ↑ Sławomir Głuszek, Nowa roślina wysokobiałkowa. Dlaczego zyskuje na rynku europejskim? [online], AgroFakt.pl, 7 maja 2023 [dostęp 2023-11-05].
  9. 1 2 John W. Cross: The Charms of Duckweed. The Missouri Botanical Garden, 2002. [dostęp 2011-01-10].
  10. ↑ Białkowa pasza z rzęsy wodnej? [online], eko-uprawy.pl, 9 września 2019 [dostęp 2023-11-05].
  11. ↑ Anna Czasak, Niderlandzki pomysł na białko [online], Agronomist, 29 marca 2021 [dostęp 2023-11-05].
  12. ↑ Rzęsa wodna jako pokarm [online], akwarysta.eu [dostęp 2023-11-05].
  13. ↑ Darek Firlej, Rośliny w akwarium. Cz. 2, t. 1, Warszawa: Magazyn Akwarium, 2007, s. 141-142, ISBN 978-83-60984-00-0.
  14. 1 2 Peter Hiscock, Encyclopedia of aquarium plants, New York: Barron's Educational Seriec, Inc., 2003, s. 167, ISBN 978-0-7641-5521-5.
  15. ↑ Hubert Zientek, Rośliny w oczkach wodnych, Warszawa: Medical Tribune Polska, 2008, s. 53, ISBN 978-83-60135-40-2.

Bibliografia

  • František Činčura, Viera Feráková, Jozef Májovský, Ladislav Šomšák, Ján Záborský: Pospolite rośliny środkowej Europy. Jindřich Krejča, Magdaléna Záborská (ilustracje). Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1990. ISBN 83-09-01473-2.
  • Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.
  • Zbigniew Podbielkowski, Henryk Tomaszewicz: Zarys hydrobotaniki. Warszawa: PWN, 1996. ISBN 83-01-00566-1.
  • Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.