Kurzyślad polny
Ilustracja
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

astropodobne

Rząd

wrzosowce

Rodzina

pierwiosnkowate

Rodzaj

tojeść / kurzyślad

Gatunek

kurzyślad polny

Nazwa systematyczna
Anagallis arvensis L.
Sp. pl. 1:148. 1753
Pokrój
Anagallis arvensis f. azurea

Kurzyślad polny (Anagallis arvensis L., właśc. Lysimachia arvensis (L.) U. Manns & Anderb[3].) – gatunek rośliny należący do rodziny pierwiosnkowatych. Występuje w całej Europie, w dużej części Azji oraz w Afryce Północnej i Makaronezji[4]. W polskiej florze archeofit, gatunek pospolity, zarówno na niżu, jak i w niższych położeniach górskich.

Morfologia

Pokrój
Drobna roślina zielna, rozesłana.
Korzeń
Rozgałęziony.
Łodyga
Płożąca, czterokanciasta, długości około 10–20 cm, prawie naga, dołem rozgałęziająca się. Płożące się po ziemi pędy dość łatwo ukorzeniają się.
Liście
Ulistnienie przeważnie naprzeciwległe, czasami w okółkach po 3–4 liście. Liście o długości do 3 cm, jajowate, tępe lub nieco tylko zaostrzone, siedzące. Od spodu usiane czarnymi kropkami gruczołków.
Kwiaty
Kwiaty o średnicy około 8 mm, ceglastoczerwone lub błękitne, na dość długich szypułkach wyrastających w kątach liści. Płatki korony rozpostarte, na brzegu gruczołowato owłosione, na wierzchołku słabo karbowane. Wąskolancetowate działki kielicha całobrzegie, niewiele krótsze od płatków korony. Pręciki przyrośnięte do gardzieli, o nitkach równej długości, w górnej części owłosionych fioletowymi (czasem białymi) włoskami. Pylniki 3–5 razy krótsze od nitek.
Owoc
Torebka otwierająca się wieczkiem.
Gatunki podobne
Kurzyślad błękitny (Anagallis foemina), dużo rzadszy w Polsce. Różni się zawsze błękitnymi i węższymi płatkami (do 3,5 mm szerokości – prawie o połowę węższe niżeli długie), podczas gdy płatki kurzyśladu polnego mają szerokość zbliżoną do długości (6 × 7 mm). Płatki u kurzyśladu błękitnego nie zachodzą na siebie, na brzegu są nieregularnie ząbkowane z nielicznymi włoskami niegruczołowymi. Szypułki kwiatowe nie są dłuższe od ostro zakończonych, ciemnozielonych liści je wspierających[5].

Biologia i ekologia

Roślina jednoroczna. Kwitnie od maja do października. Słupek i pręciki dojrzewają równocześnie, kwiaty bez miodników, samopylne. Nasiona rozsiewane przez wiatr. Liczba chromosomów 2n = 22, 28, 40[6].

Na noc i podczas pochmurnej pogody kwiaty zamykają się. Otwarte rano kwiaty kurzyśladu uznaje się w związku z tym za zwiastun dobrej pogody.

Siedlisko tego gatunku to pola, ogrody, przydroża, wysypiska i winnice. Chwast występujący w większości rodzajów upraw, jednak o niewielkiej szkodliwości. Preferuje gleby gliniaste, bogate w składniki pokarmowe.

Roślina częsta na niżu oraz niższych położeniach górskich. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla Cl. Stellarietea mediae[7].

Roślina trująca – ziele zawiera saponiny i glikozydy (cyklaminę), flawonoidy (kemferol, kwercetynę), garbniki, kwasy organiczne (kwas kawowy, ferulowy, sinapowy i kumarowy) oraz gorycz glikozydową[8][9]. Powoduje zatrucia u zwierząt, których objawami są m.in.: brak apetytu, biegunki i przyspieszony oddech[9].

Zmienność

Tworzy mieszańce z kurzyśladem błękitnym. Kurzyślad polny też może mieć kwiaty niebieskie, jednak od kurzyśladu błękitnego odróżnia go brak ząbkowania płatków[10].

Zastosowanie

Roślina lecznicza – znana i stosowana już w starożytności. Obecnie bywa stosowana w medycynie ludowej i homeopatii. Niegdyś usiłowano leczyć kurzyśladem choroby psychiczne.

Nazewnictwo

Na oglądanym pod światło liściu układ nerwów przypomina kurzą łapę i stąd pochodzi nazwa rodzajowa rośliny.

Filatelistyka

Poczta Polska wyemitowała 5 września 1967 r. znaczek pocztowy przedstawiający kurzyślad polny o nominale 4,50 zł, w serii Kwiaty polne. Autorem projektu znaczka był Tadeusz Michaluk. Znaczek pozostawał w obiegu do 31 grudnia 1994 r.[11]

Przypisy

  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-03-12] (ang.).
  3. ↑ Kadereit J. W., Albach D. C., Ehrendorfer F., Galbany-Casals M. i inni. Which changes are needed to render all genera of the German flora monophyletic?. „Willdenowia”. 46, s. 39–91, 2016. DOI: 10.3372/wi.46.46105.
  4. ↑ Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-08-15].
  5. ↑ Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2006, s. 355. ISBN 83-01-14342-8.
  6. ↑ Anagallis arvensis na Flora of China [dostęp 2014-01-17].
  7. ↑ Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.
  8. ↑ Jakub Mowszowicz: Flora jesienna. Przewodnik do oznaczania dziko rosnących jesiennych pospolitych roślin zielnych. Warszawa: WSiP, 1986. ISBN 83-02-00607-6.
  9. 1 2 Jakub Mowszowicz: Przewodnik do oznaczania krajowych roślin trujących i szkodliwych. Warszawa: Państ. Wyd. Rolnicze i Leśne, 1982, s. 221. ISBN 83-09-00660-8.
  10. ↑ Dietmar Aichele: Jaki to kwiat?. Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 1997. ISBN 83-7073-109-0.
  11. ↑ Marek Jedziniak: Kwiaty polne. www.kzp.pl. [dostęp 2018-05-31]. (pol.).
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.