Księstwo Zbaraskie – dzielnica wydzielona na obszarze Wołynia w wieku XIV lub XV dla rodu książęcego (kniaziowskiego) ruskiego lub litewskiego pochodzenia, pieczętującego się herbem Korybut. Od nazwy swej głównej siedziby – Zbaraża – ród przyjął nazwisko Zbaraskich. Pod koniec XV wieku wyodrębnia się z niego Księstwo Wiśniowieckie. Zmediatyzowane w ramach woj. wołyńskiego (1566 r.), utrzymało – a nawet wzmocniło – swoje znaczenie polityczno-administracyjne, jako jedno z ważniejszych państw magnackich w ramach Rzeczypospolitej szlacheckiej. W wieku XVII Księstwo weszło w posiadanie książąt Wiśniowieckich, a następnie Potockich herbu Pilawa. Franciszek Stanisław Potocki sprzedał posiadłość ok. 1850 r. księżnej Jadwidze z Lubomirskich de Ligne.
Panowie na Zbarażu (przed upadkiem Rzeczypospolitej)
| I. | 1393–1442 | Teodor ks. Nieświcki, starosta podolski, starosta krzemieniecki |
| II. | 1442–1461 | Dionizy Mukosiejewicz |
| III. | 1461–1463 | Bazyli ks. Nieświcki-Zbaraski |
| IV. | 1463–1474 | Bazyli ks. Zbaraski |
| V. | 1474–1482 | Symeon ks. Zbaraski, starosta krzemieniecki |
| VI. | 1482–ok. 1540 | Andrzej ks. Zbaraski |
| VII. | ok. 1540–1574 | Mikołaj ks. Zbaraski, starosta krzemieniecki |
| VIII. | 1574–1608 | Janusz ks. Zbaraski, wojewoda bracławski |
| IX. | 1608–1631 | Jerzy ks. Zbaraski, kasztelan krakowski |
| X. | 1631–1636 | Janusz ks. Wiśniowiecki, koniuszy wielki koronny, starosta krzemieniecki |
| XI. | 1636–1682 | Dymitr ks. Wiśniowiecki, hetman wielki koronny, kasztelan krakowski |
| XII. | 1682–1688 | Wacław Leszczyński, wojewoda podlaski |
| XIII. | ok. 1696–1751 | Józef Potocki, hetman wielki koronny, kasztelan krakowski |
| XIV. | 1751–1760 | Stanisław Potocki, wojewoda poznański |
| XV. | 1760–1825 | Wincenty Potocki, podkomorzy wielki koronny |
Zobacz też
Bibliografia
- Kossakowski S., K., 1860, Monografie historyczno-genealogiczne niektórych rodzin polskich, tom 2, w księgarni Gazety Codziennej, Warszawa.
- Kowalski M., 2007, Księstwa w przestrzeni politycznej I Rzeczpospolitej, [w:] I. Kiniorska, S. Sala (red.), Rola geografii społeczno-ekonomicznej w badaniach regionalnych, Instytut Geografii AŚ, PTG, Kielce, 2007, s. 177–186.
- Rąkowski G., 2006, Przewodnik po Ukrainie Zachodniej, część I, Podole, Oficyna Wydawnicza „Rewasz”, Pruszków.