Krzysztof Mikołaj Dorohostajski
Ilustracja
Herb
Herb Leliwa
Rodzina

Dorohostajscy herbu Leliwa

Data urodzenia

2 marca 1562

Data i miejsce śmierci

2 sierpnia 1615
Wrocław

Ojciec

Mikołaj Dorohostajski

Matka

Anna Woynianka

Żona

Zofia Chodkiewiczówna
Zofia Radziwiłłówna
Aleksandra Wereszczakówna

Dzieci

Władysław Dorohostajski

Krzysztof Mikołaj Dorohostajski herbu Leliwa (ur. 2 marca 1562, zm. 3 sierpnia 1615 we Wrocławiu) – marszałek wielki litewski w 1597 roku, marszałek dworski litewski w 1596 roku, podczaszy litewski w 1592 roku, krajczy litewski w 1590 roku, stolnik litewski w 1588 roku, starosta wołkowyski w 1582 roku[1], poeta, pisarz hippologiczny i ekonomiczny.

Właściciel m.in. Błotkowa (k. Terespola), m. Taboryszki, zwane niegdyś Merecz, pow. wileński.

Działalność polityczna

Pochodził z rodziny litewskiej, wywodzącej się od Moniwida (dlatego używali przydomka Moniwid, Monwid). Jego ojcem był Mikołaj Dorohostajski (wojewoda połocki od 1576, zm. 1597), matką Anna Wojnianka. Wychowany w duchu kalwińskim przez ojca, po latach nauki w domu, udał się na studia do gimnazjum Jana Sturma w Strasbourgu i do katolickiego Fryburga, gdzie 16 grudnia roku 1575 wpisał się na tamtejszy uniwersytet. Wkrótce potem wojował w hiszpańskich Niderlandach po stronie cesarskiej, za co uhonorowano go tytułem barona. Z Niderlandów podążył do Włoch: przebywał w Wenecji, Ferrarze, Bolonii i najdłużej w Neapolu, gdzie zetknął się ze znakomitymi hodowcami koni i nauczycielami jazdy konnej. Po powrocie do kraju brał udział w walkach Stefana Batorego z Moskwą. 29 września 1580 r. w ramach odzyskiwania Inflant, zdobył on fortecę Newel. W roku 1588 został stolnikiem litewskim, w 1590 krojczym litewskim, a w 1592 podczaszym. W 1589 roku był sygnatariuszem ratyfikacji traktatu bytomsko-będzińskiego na sejmie pacyfikacyjnym[2]. Deputat na Trybunał Główny Koronny z województwa wołyńskiego w 1593 roku[3].

Popierał habsburską politykę Zygmunta III i na sejmie inkwizycyjnym znalazł się w nielicznym stronnictwie króla. W roku 1596 był marszałkiem izby poselskiej, a w 1597 otrzymał godność marszałka wielkiego litewskiego. Był wybrany prowizorem przez protestancko-prawosławną konfederację wileńską w 1599 roku[4]. W 1600 za udział w wojnie w Niderlandach otrzymał od cesarza tytuł barona Świętego Cesarstwa Rzymskiego. Odznaczył się w wojnie polsko-szwedzkiej 1600-1611, obwarowując szereg miast inflanckich i osobiście biorąc udział w walce. W bitwie po Kokenhuzą w 1601 roku dowodził prawym skrzydłem i w znacznym stopniu przyczynił się do zwycięstwa. Walczył także w wojnie polsko-rosyjskiej 1609-1618. W 1603 roku wydał w Krakowie dzieło Hippica, to jest o koniach księgi, które zawierało podstawy polskiej szkoły jazdy konnej.

W Oszmianie Murowanej istniał obszerny dwór murowany, w którym Krzysztof Dorohostajski, założył w XVII wieku drukarnię i wytłoczył w niej dzieło swoje o koniach pt. Hippika.

Działalność kościelna

Był gorliwym kalwinistą i ufundował zbory tego wyznania w Głębokiem, Pietuchowie na Litwie oraz Dorohostajach na Wołyniu. Ponadto w Głębokiem znajdował się murowany zbór kalwiński fundacji jego rodziców, gdzie znajdowało się mauzoleum rodzinne i gdzie został sam pochowany razem z pierwszą żoną.

Twórczość literacka

  • Hippica, to jest o koniach księgi, Kraków 1603, drukarnia A. Piotrkowczyk, wyd. następne: Poznań 1620, Kraków 1647, Kraków 1700, Kraków ok. 1730; wyd. K.J. Turowski, Kraków 1861, Biblioteka Polska, zeszyt 38-41 (dzieło opracowane częściowo na podstawie prac autorów włoskich)
  • Porządek, według którego aby się małżonka moja i czeladź przy niej będąca sprawowała, fragment wyd. W.A. Maciejowski Piśmiennictwo polskie, t. 3, dodatek, Warszawa 1852, s. 277-283 (rękopis znajdował się prawdopodobnie w Bibliotece w Sieniawie)
«Hippika...» (1603)
Ilustracja tytułowa
Ilustracja Tomasza Makowskiego do III księgi "Hippiki"
Ilustracja Tomasza Makowskiego
Ze zbiorów Biblioteki Uniwersytetu Wileńskiego, 1647

Stosunki rodzinne

Był synem Mikołaja Dorohostajskiego (zm. 1597) wojewody połockiego i jego żony Anny Woynianki. Piotr Dorohostajski kasztelan miński i wojewoda mścisławski był jego bratem.

Dwukrotnie żonaty z kalwinistkami. Jego pierwszą żoną była poślubiona w 1590 roku Zofia Chodkiewiczówna (zm. 1596), siostra hetmana Jana Karola Chodkiewicza, kasztelanka wileńska. Znana była ze swojej piękności i pomimo namów ks. Piotra Skargi nie przeszła na katolicyzm.

Jego drugą żoną była poślubiona w 1597 roku Zofia Radziwiłłówna (zm. 1614), również wielka piękność. Drugie małżeństwo było wyraźnie nieudane i mąż przyłapał żonę na zdradzie, co odbiło się szerokim echem w ówczesnej Rzeczypospolitej.

Z tego drugiego związku urodził się jedyny syn Krzysztofa, Władysław Dorohostajski (1611-1638) cześnik wielki koronny, dziedzic majętności ojca i opiekun zborów kalwińskich na Litwie i Wołyniu.

Zaraz po śmierci drugiej żony poślubił Aleksandrę Wereszczakównę.

Bibliografia

Przypisy

  1. Urzędnicy centralni i dygnitarze Wielkiego Księstwa Litewskiego XIV-XVIII wieku. Spisy". Oprac. Henryk Lulewicz i Andrzej Rachuba. Kórnik 1994, s. 205.
  2. Codex diplomaticus Regni Poloniae et Magni Ducatus Lituaniae, wydał Maciej Dogiel, t. I, Wilno 1758, s. 238.
  3. Henryk Gmiterek, Deputaci województwa wołyńskiego do Trybunału Koronnego z czasów panowania Zygmunta III Wazy, w: Inter Regnum et Ducatum : studia ofiarowane Profesorowi Janowi Tęgowskiemu w siedemdziesiątą rocznicę urodzin, Białystok 2018, s. 144.
  4. 1599 г. — Акт конфедерации, заключенной в Вильно, шляхетством Речи Посполитой православного и протестантского исповеданий для взаимной защиты от гонений со стороны католического духовенства, s. 4

Linki zewnętrzne

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.