Koronica ozdobna
Ilustracja
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

grzyby

Typ

workowce

Klasa

Pezizales

Rząd

kustrzebkowce

Rodzina

kustrzebkowate

Rodzaj

koronica

Gatunek

koronica ozdobna

Nazwa systematyczna
Sarcosphaera coronaria (Jacq.) J. Schröt.
Krypt.-Fl. Schlesien (Breslau) 3.2(1–2): 49 (1893)

Koronica ozdobna (Sarcosphaera coronaria (Jacq.) J. Schröt.) – gatunek grzybów z rodziny kustrzebkowatych (Pezizaceae)[1].

Systematyka i nazewnictwo

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Sarcosphaera, Pezizaceae, Pezizales, Pezizomycetidae, Pezizomycetes, Pezizomycotina, Ascomycota, Fungi[1].

Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w roku 1778 Nicolaus Joseph von Jacquin nadając mu nazwę Peziza coronaria. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu w roku 1893 Joseph Schröter, przenosząc go do rodzaju Sarcosphaera[1].

Synonimów nazwy naukowej ma ponad 20. Niektóre z nich[2]:

  • Peziza coronaria (Jacq.) Schroet. 1778
  • Peziza crassa Santi
  • Peziza eximia Durieu & Lév. 1848
  • Pustularia coronaria (Jacq.) Rehm
  • Sarcosphaera crassa (Santi) Pouzar,1972
  • Sarcosphaera eximia (Durieu & Lév.) Maire,1917
  • Sepultaria coronaria (Jacq.) Massee

Morfologia

Owocnik

Ma średnicę 5–20 cm i nie posiada trzonu. Młody owocnik ma kulisty kształt i znajduje się całkowicie lub częściowo pod ziemią. W miarę dojrzewania stopniowo wysuwa się z ziemi. Dojrzały owocnik pęka po bokach na 4–8 ramion, przyjmując miseczkowato-gwiaździsty kształt i znajduje się nad ziemią. Wewnątrz miseczki ma jasnofioletowy kolor, na zewnątrz jest początkowo fioletowawy, później brudnobiały, miejscami żółtawy[3]. Bardzo rzadko występują owocniki albinotyczne (var. nivea), czysto białe. Są to mutanty o genetycznie utrwalonych cechach[4].

Miąższ

Biały, kruchy, wilgotny, o grubości 2–5 mm. Smak i zapach niewyczuwalne. Starsze owocniki zapachem przypominają rabarbar[5].

Wysyp zarodników

Zarodniki bezbarwne, eliptyczne, gładkie, z 1–2 oleistymi kroplami. Mają rozmiar 12–20 × 6–9 μm[3].

Występowanie i siedlisko

Koronica ozdobna występuje w Ameryce Północnej, Europie i Azji. W Europie jest szeroko rozprzestrzeniona[6], ale rzadka. W niektórych jednak miejscach występuje gromadnie, rzadko jednak jest obserwowana, gdyż owocniki przez długi czas rozwijają się pod ziemią[4]. W polskim piśmiennictwie naukowym do 2020 r. podano 17 stanowisk historycznych i 43 współczesne. Tylko jednjuż historyczne stanowisko znajdowało się w północnej Polsce, wszystkie pozostałe są w południowej części kraju[7]. Aktualne stanowiska podaje także internetowy atlas grzybów[8]. W latach 1995–2004 koronica ozdobna podlegała w Polsce ochronie częściowej, a od 2004 roku – ścisłej[7]. Znajduje się na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski. Ma status V – gatunek zagrożony wyginięciem[9].

Owocniki pojawiają się wiosną i latem, zarówno w lasach liściastych, jak iglastych, na glebach wapiennych o pH 8 -11, z dużą ilością ściółki i próchnicy[5]. Na tym samym miejscu owocniki pojawiają się przez kilka lat[10].

Znaczenie

Saprotrof, grzyb trujący. Dawniej uchodził za grzyb jadalny, jednak stwierdzono, że uszkadza wątrobę i obecnie w większości atlasów grzybów uznawany jest za grzyb trujący. Zjedzenie surowego owocnika może spowodować zatrucie śmiertelne[5].

Owocniki bioakumulują toksyczny arsen z gleby w postaci kwasu metylarsonowego (CH3AsO3H2). Chociaż jest on mniej toksyczny niż trójtlenek arsenu (As2O3), nadal jest niebezpieczny[11]. Często osiągane są stężenia powyżej 1000 mg / kg suchej masy[12][13][14]. Jak stwierdzono w jednej z publikacji z 2004 roku, dojrzały okaz zebrany w pobliżu miasta Český Šternberk w Czechach miał zawartość arsenu 7090 mg / kg suchej masy – najwyższe stężenie, jakie kiedykolwiek odnotowano u grzyba[15]. Zazwyczaj zawartość arsenu w grzybach mikoryzowych zebranych z niezanieczyszczonych obszarów jest niższa niż 1 mg / kg. W tureckim badaniu z 2007 r. 23 dzikich gatunków grzybów (zebranych z obszarów, o których nie wiadomo, żeby były zanieczyszczone), S. coronaria miała najwyższe stężenie arsenu, w ilości 8,8 mg / kg suchej masy, podczas gdy stężenie tego pierwiastka w innych badanych grzybach wahało się od 0,003 mg / kg (u sarniaka jasnonogiego – Sarcodon leucopus) do 0,54 mg / kg (u mleczaja jodłowego – Lactarius salmonicolor)[16].

Przypisy

  1. 1 2 3 Index Fungorum [online] [dostęp 2013-11-12].
  2. ↑ Species Fungorum [online] [dostęp 2015-12-16].
  3. 1 2 Barbara Gumińska, Władysław Wojewoda, Grzyby i ich oznaczanie, Warszawa: PWRiL, 1985, ISBN 83-09-00714-0.
  4. 1 2 Andreas Gminder, Atlas grzybów. Jak bezbłędnie oznaczać 340 gatunków grzybów Europy Środkowej, 2008, ISBN 978-83-258-0588-3.
  5. 1 2 3 Ladislav Hagara, Ottova encyklopedie hub, wyd. 1. české vyd, Praha: Ottovo nakladatelství, 2015, s. 27–28, ISBN 978-80-7451-407-4, OCLC 903090511 [dostęp 2018-11-17].
  6. ↑ Mapa występowania koronicy ozdobnej na świecie [online] [dostęp 2021-11-21].
  7. 1 2 Anna Kujawa, Małgorzata Ruszkiewicz-Michalska, Izabela L. Kałucka (red.), Grzyby chronione Polski. Rozmieszczenie, zagrożenia, rekomendacje ochronne, Poznań: Instytut Środowiska Rolniczego i Leśnego Polskiej Akademii Nauk, 2020, ISBN 978-83-938379-8-4.
  8. ↑ Mapa występowania koronicy ozdobnej na świecie [online] [dostęp 2021-11-21].
  9. ↑ Zbigniew Mirek i inni, Czerwona lista roślin i grzybów Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, PAN, 2006, ISBN 83-89648-38-5.
  10. ↑ Pavol Škubla, Wielki atlas grzybów, Poznań: Elipsa, 2007, ISBN 978-83-245-9550-1.
  11. ↑ Ronald Eisle, Handbook of chemical risk assessment, Boca Raton, FL: Lewis Publishers, 2000, ISBN 1-56670-506-1, OCLC 66025401 [dostęp 2019-06-04].
  12. ↑ T. Stijve, E.C. Vellinga, A. Herrman, Arsenic accumulation in some higher fungi, „Persoonia”, 14 (2), 1990, s. 161–6.
  13. ↑ A.R. Byrne i inni, Arsenobetaine and other arsenic species in mushrooms, „Applied Organometallic Chemistry”, 9 (4), 1995, s. 305–13, DOI: 10.1002/aoc.590090403.
  14. ↑ Luigi Cocchi i inni, Heavy metals in edible mushrooms in Italy, „Food Chemistry”, 98 (2), 2006, s. 277–84, DOI: 10.1016/j.foodchem.2005.05.068.
  15. ↑ J. Borovicka, Nova lokalita banky velkokalisne [New location for ''Sarcosphaera coronaria'', „Mykologicky Sbornik”, 81 (3), 2004, s. 97–9.
  16. ↑ M. Konuk, A. Afyon, D. Yağız, Minor element and heavy metal contents of wild growing and edible mushrooms from western Black Sea region of Turkey, „Fresenius Environmental Bulletin”, 16 (11a), 2007, s. 1359–62.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.