Cerkiew św. Mikołaja
w Dobrej Szlacheckiej
obecnie kościół
Podwyższenia Krzyża Świętego
A-195 z dnia 27.03.1990
kościół filialny
Ilustracja
Państwo

 Polska

Województwo

 podkarpackie

Miejscowość

Dobra

Wyznanie

katolickie

Kościół

rzymskokatolicki

Parafia

Rozesłania Apostołów w Mrzygłodzie

Wezwanie

Podwyższenia Krzyża Świętego (obecnie)
św. Mikołaja (poprzednio)

Położenie na mapie gminy wiejskiej Sanok
Mapa konturowa gminy wiejskiej Sanok, u góry po prawej znajduje się punkt z opisem „Dobra Szlachecka, cerkiew”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole po prawej znajduje się punkt z opisem „Dobra Szlachecka, cerkiew”
Położenie na mapie województwa podkarpackiego
Mapa konturowa województwa podkarpackiego, blisko centrum na dole znajduje się punkt z opisem „Dobra Szlachecka, cerkiew”
Położenie na mapie powiatu sanockiego
Mapa konturowa powiatu sanockiego, u góry po prawej znajduje się punkt z opisem „Dobra Szlachecka, cerkiew”
Ziemia49°38′42,3″N 22°18′00,8″E/49,645083 22,300222

Zespół cerkiewny w Dobrej Szlacheckiej – składa się z dwóch obiektów:

Cerkiew pw. Podwyższenia Krzyża Świętego

Jest to cerkiew drewniana, zbudowana w 1879, orientowana, konstrukcji zrębowej osadzona na kamiennej podmurówce. Podmurówka osłonięta gontowym okapem. Trójdzielna: prezbiterium zamknięte trójbocznie, nawa i babiniec na planach kwadratów. Przy prezbiterium od północy zakrystia. Całość szalowana pionowym deskowaniem z listewkami. Dachy dwuspadowe, kryte blachą. Nad wszystkimi częściami ośmioboczne cebulaste kopuły na tamburach, w zwieńczeniu pseudolatarnie z żelaznymi krzyżami.

We wnętrzu stropy płaskie. Polichromia figuralna wykonana w latach 1899-1904 przez Antoniego i Michała Bogdańskich (patrz: Józef Bogdański) z udziałem Mikołaja Demkowicza. Klasycystyczny ikonostas z tego samego okresu, wykonany również przez wymienionych Bogdańskich. Jest to ikonostas czterorzędowy, w klasycznym układzie spotykanym w cerkwiach karpackich na terenie Polski.

Podczas II wojny światowej uszkodzona została w 1944 centralna kopuła, którą w 1947 rozebrano, łatając prowizorycznie dach. Pierwotny wygląd kopuły odtworzony został podczas remontu w 2003 r. Pierwotnie była cerkwią greckokatolicką, obecnie budynek służy jako kościół pw. Podwyższenia św. Krzyża, filia parafii rzymskokatolickiej w Mrzygłodzie. Teren przy cerkwi otoczony murem z dzikiego kamienia. W linię muru wbudowana jest opisana niżej dzwonnica bramna. W pobliżu opuszczony budynek starej plebanii.

Wieża-dzwonnica bramna

Oddzielnym obiektem jest wieża-dzwonnica bramna, usytuowana na osi świątyni. Pochodzi z XVII w., przebudowana w XVIII. Składa się z trzech kondygnacji. Pierwsza jest murowana z kamienia, na rzucie kwadratu, otynkowana i pobielona, sklepiona kolebkowo. Wyższe kondygnacje są drewniane. Druga ma konstrukcję zrębową ze stropem belkowym i z nadwieszonym gankiem, opartym na czterech słupach z zastrzałami. Tutaj znajdował się ikonostas w typie archaicznym, po którym zachowała się przegroda ikonostasowa z królewskimi i jednymi diakońskimi wrotami. Trzecia kondygnacja ma konstrukcję słupowo-ramową z nadwieszoną izbicą. Na wyższe kondygnacje wchodziło się po stromych, drewnianych schodach, przypominających drabinę. Budowla nakryta jest dachem gontowym namiotowym. Kondygnację górną od środkowej oddziela dach pulpitowy daszek pulpitowy z facjatką od frontu.

Do czasu synodu zamojskiego w 1720 r. przy jednym ikonostasie można było sprawować tylko jedną eucharystię dziennie. Przez fakt istnienia ikonostasu wieża była odrębną cerkwią, co pozwalało odprawić w Dobrej dodatkową mszę św. w tym samym dniu. W niektórych cerkwiach (np. w Cerkiew św. Paraskewy w Radrużu lub cerkiew św. Jura w Drohobyczu) budowano tym celu nad babińcem dodatkowe pomieszczenie z ikonostasem. Po synodzie zamojskim można było odprawiać kolejne msze również przy ołtarzach bocznych, pozbawionych ikonostasu. Nie jest znane wezwanie, pod którym wieża była wykorzystywana jako cerkiew.

Jest to obiekt unikatowy w skali kraju. Obecnie pełni rolę dzwonnicy, z dwoma dzwonami: z 1627 i 1924 r.

Zespół cerkiewny został włączony do podkarpackiego Szlaku Architektury Drewnianej.

Galeria

Wykorzystane materiały

  • Losy cerkwi w Polsce po 1944 roku, praca zbiorowa, wyd. Reg. Ośr. Studiów i Ochr. Środowiska Kulturowego w Rzeszowie, 1997.
  • Robert Bańkosz, Cerkwie Szlaku Ikon, wyd. Arete II, Krosno 2007.
  • M.A. Michniewscy, Marta Duda, Cerkwie drewniane Karpat, Rewasz, Pruszków, 2003.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.