Klasztor Bonifratrów w Prudniku
nr rej. 496/58 z 15.10.1958[1]
Ilustracja
Zespół klasztorny bonifratrów w Prudniku
Państwo

 Polska

Województwo

 opolskie

Miejscowość

Prudnik

Kościół

Kościół katolicki

Właściciel

bonifratrzy

Typ zakonu

męski

Fundator

Fryderyk Wilhelm von Röder

Materiał budowlany

cegła

Data budowy

1782–1783

Położenie na mapie Prudnika
Mapa konturowa Prudnika, u góry znajduje się punkt z opisem „Klasztor Bonifratrów w Prudniku”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole nieco na lewo znajduje się punkt z opisem „Klasztor Bonifratrów w Prudniku”
Położenie na mapie województwa opolskiego
Mapa konturowa województwa opolskiego, na dole nieco na lewo znajduje się punkt z opisem „Klasztor Bonifratrów w Prudniku”
Położenie na mapie powiatu prudnickiego
Mapa konturowa powiatu prudnickiego, na dole po lewej znajduje się punkt z opisem „Klasztor Bonifratrów w Prudniku”
Położenie na mapie gminy Prudnik
Mapa konturowa gminy Prudnik, po prawej nieco na dole znajduje się punkt z opisem „Klasztor Bonifratrów w Prudniku”
Ziemia50°19′21″N 17°34′38″E/50,322500 17,577222
Strona internetowa

Klasztor Bonifratrów w Prudnikukonwent bonifratrów w zakonnej prowincji polskiej, w Prudniku, w zachodniej części Starego Miasta[2], przy ul. Piastowskiej 8.

Historia

Teren zespołu klasztornego (1920)

Początki klasztoru wiążą się z postacią Fryderyka Wilhelma von Rödera (1718–1781)[3], podpułkownika stacjonującego w Prudniku pułku kirasjerów. Został on ciężko ranny kartaczem w czasie wojny siedmioletniej w bitwie pod Świebodzicami i szukał pomocy w Lądku-Zdroju. Dowiedział się wówczas o bracie Martinim Probusie, należącego do wrocławskiej wspólnoty Braci Miłosierdzia. Miał on uleczyć ciężko chorego syna zamożnego prudnickiego mieszczanina Weidingera. Pomógł on również von Röderowi, który w podziękowaniu za uleczenie podjął starania o utworzenie w Prudniku bonifraterskiego szpitala, gdzie na opiekę mogłaby liczyć okoliczna ludność[4].

Król Fryderyk II Wielki w 1764 wydał zezwolenie na założenie klasztoru bonifratrów w Prudniku. Pułkownik von Röder zakupił ziemię, na której do 1766 zakonnik założył szpitalik z kaplicą i aptekę. W 1769 plan powstania kościoła i klasztoru został opracowany przez architekta Michała Klemensa z Karniowa. Klasztor wraz ze szpitalem powstał w latach 1782–1783, natomiast w latach 1785–1787 wzniesiono kościół Świętych Apostołów Piotra i Pawła. Budowę nadzorował mistrz murarski Piotr Paweł Ertel z Wrocławia[3].

Dzięki umiejętnościom medycznym bonifratrów, nie zostali oni objęci edyktem sekularyzacyjnym króla Fryderyka Wilhelma III z 1810. Klasztor otrzymał oświetlenie gazowe w 1864. W latach 1878–1882 klasztor był zamknięty dla wiernych. W 1893 zakonnicy zakupili pralnię, stajnię i stodołę[5]. Fosa pobliskiego zamku została zasypana gruzem z rozbieranych murów, a teren splantowano pod ogród warzywny[6].

W 1914–1916 wzniesiono skrzydło wschodnie klasztoru (Dom św. Jana Bożego). W czasie I wojny światowej w klasztorze znajdował się lazaret wojskowy. W 1939 wielu zakonników zostało zmobilizowanych. Po zakończeniu II wojny światowej dobra bonifratrów oddano osobom prywatnym. W 1953–1957 szpital i apteka zostały upaństwowione, a zakonnikom zostawiono jedynie kościół. Apteka powróciła do bonifratrów w 1991, a później także klasztor z ogrodem. W 2004 zakonnicy odzyskali szpital[5]. W 2020 r. zakon na terenie klasztoru utworzył warsztaty terapii zajęciowej dla osób niepełnosprawnych[7].

Zabudowania klasztorne

Kościół

Kościół Świętych Apostołów Piotra i Pawła

Kościół Świętych Apostołów Piotra i Pawła został wzniesiony w latach 1785–1787. Posiada niecodzienną, północną orientację (a nie jak zazwyczaj w symbolicznym kierunku Jerozolimy, na wschód). Wystrój pochodzi z XVIII i XIX wieku. Od strony wschodniej przylegają do niego zabudowania klasztorne. Został wzniesiony na planie prostokąta jako kościół salowy z zamkniętym trójbocznie prezbiterium skierowanym na północ i niemal całkowicie wtopioną w elewację południową wieżą[3].

Kościół jest murowany z cegły i otynkowany. Jego korpus jest nakryty dachem dwuspadowym (wielopołaciowym w partii prezbiterium). Czterokondygnacyjna wieża zwieńczona jest hełmem baniastym ze smukłą latarnią. Elewacja frontowa (południowa) jest 3-osiowa z nieznacznie wyładowaną przed lico osią wieżową[3].

Narożniki są zaokrąglone, podkreślone pilastrami, a artykulacji dopełniają gzymsy (wydatne w partii wieży) międzykondygnacyjne i koronujący oraz zróżnicowane kształtem otwory. Na osi znajduje się zamknięte odcinkiem łuku wejście. W połowie trzeciej kondygnacji wieża ujęta jest spływami o linii falistej. W ostatniej, czyli czwartej kondygnacji wieży znajdują się umieszczone nad otworami okiennymi, tarcze zegarowe. Elewacja boczna i elewacja prezbiterium artykułowane są wysokimi, zamkniętymi półkoliście otworami okiennymi[3].

Salowe wnętrze kościoła jest nakryte sklepieniem kolebkowym z lunetami, a ściany artykułowane parami pilastrów. Sklepienie i ściany pokryte są dekoracjami. W południowej części znajduje się wsparty na trzech arkadach, chór muzyczny z pełną balustradą pokrytą stiukowym ornamentem[3].

W kościele zachowała się część historycznego wystroju, między innymi polichromie w sklepieniu nawy i prezbiterium, autorstwa Klinka z 1906 i wyposażenia[3].

Klasztor

Klasztor z apteką

Klasztor znajduje się w ciągu zabudowy ul. Piastowskiej. Od zachodu przylega do kościoła Świętych Apostołów Piotra i Pawła, a od wschodu do wzniesionego na początku XX Domem św. Jana Bożego. Został wzniesiony na planie prostokąta, z późniejszymi przybudówkami w elewacji tylnej i skrzydłem wschodnim wzniesionym podczas I wojny światowej[5].

Elewacja frontowa (południowa) budowli jest piętnastoosiowa na cokole z zaakcentowaną przez płytki ryzalit osią środkową. Artykułowana jest rytmem prostokątnych otworów okiennych (w drugiej kondygnacji w tynkowych obramieniach) oraz gzymsem międzykondygnacyjnym. W osi środkowej znajduje się ujęte stiukowym portalem wejście. Portal z półkolistym nadświetleniem ujętym po bokach festonami oraz w zwieńczeniu z wypukłym odcinkiem gzymsu, girlandami i płyciną, na której pierwotnie znajdowała się inskrypcja, a obecnie umieszczona została płaskorzeźba z gołębicą i datami 1764-2004. W skrajnej osi wschodniej znajduje się wejście ujęte boniowaną opaską tynkową. Elewacja północna rozczłonkowana jest dobudówkami o różnej wysokości i charakterze oraz zróżnicowanymi w kształcie otworami okiennymi[5].

Układ wnętrz jest dwutraktowy z korytarzem znajdującym się pomiędzy traktami. W części południowo-zachodniej znajduje się refektarz nakryty sklepieniem kolebkowym z lunetami pokryty polichromią. Ponad nim, na piętrze znajduje się kaplica zakonna z neobarokową dekoracją. Korytarz oraz pomieszczenia przyziemia sklepione są kolebkowo-krzyżowo i kolebkowo z lunetami. Budowla przykryta jest wysokim dachem czterospadowym krytym dachówką. We wnętrzu zachowała się część historycznego wyposażenia, w tym ołtarz w kaplicy i obrazy: „Chrystus przed Piłatem” z 1659 r., „Cierniem koronowanie” z 1659 r., „Uczta u Łazarza” z 1755 r., portret Fryderyka Wilhelma von Rödera, a także barokowy krucyfiks[5].

Dom św. Jana Bożego

Dom św. Jana Bożego

Szpital klasztoru wzniesiony został w latach 1914–1916. Po zakończeniu II wojny światowej został upaństwowiony. Zakonnicy odzyskali go dopiero w 2004[5]. W 2006 na miejsce szpitala publicznego powstał Dom św. Jana Bożego, który funkcjonuje na zasadach Domu Pogodnej Starości[8].

Przypisy

  1. Wykazabytków nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków – stan na 31 grudnia 2013 r. (województwo opolskie). Warszawa: Narodowy Instytut Dziedzictwa, 2013, s. 110.
  2. A. Dereń: Prudnik i okolice. Prudnicka granica cudów. Prudnik: Spółka wyd. Aneks, 2009, s. 39–40.
  3. 1 2 3 4 5 6 7 Kościół pw. śś. Piotra i Pawła, Prudnik – Zabytek.pl [online], zabytek.pl [dostęp 2020-12-09] (pol.).
  4. Kościół św. Piotra i Pawła, Prudnik – Zakres „Zabytki kościelne” – Slezsko bez hranic [online], www.silesiatourism.com [dostęp 2020-12-09].
  5. 1 2 3 4 5 6 Klasztor Braci Szpitalnych św. Jana Bożego, Prudnik – Zabytek.pl [online], zabytek.pl [dostęp 2020-12-09] (pol.).
  6. Anna Chodkowska, Małgorzata Chorowska, Wirtualna rekonstrukcja średniowiecznego zamku w Prudniku, „Architectus” (1(57)), 2019, DOI: 10.5277/arc190103, ISSN 1429-7507 [dostęp 2020-12-09] (pol.).
  7. Bonifratrzy – Klasztor w Prudniku pw. św. Piotra i Pawła [online], bonifratrzy.pl [dostęp 2023-08-04].
  8. O nas [online], Dom Pomocy Społecznej – Prudnik [dostęp 2020-12-09] (pol.).

Linki zewnętrzne

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.