Kikutniczka pospolita
Chelidura acanthopygia
(Géné, 1832)
Ilustracja
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

stawonogi

Gromada

owady

Rząd

skorki

Podrząd

Neodermaptera

Rodzina

skorkowate

Podrodzina

Anechurinae

Rodzaj

Chelidura

Gatunek

kikutniczka pospolita

Synonimy
  • Forficula acanthopygia Géné, 1832
  • Forficula aptera Schmidt, 1866 (nec Megerle, 1825)
  • Forficula xanthopygia Schmidt, 1866
  • Chelidurella acanthopygia (Géné, 1832)

Kikutniczka pospolita[1] (Chelidura acanthopygia) – gatunek skorka z rodziny skorkowatych i podrodziny Anechurinae.

Taksonomia

Gatunek ten opisał po raz pierwszy Carlo Giuseppe Gené w 1832 roku jako Forficula acanthopygia[2][3][4]. Do rodzaju Chelidura przeniósł go w 1878 roku August Durieu Dubrony. W 1902 Karl Wilhelm Verhoeff zaliczył go do rodzaju Chelidurella[4], który został później zsynonimizowany z rodzajem Chelidura[5]

Opis

Owad ma stosunkowo krępe, rozszerzone pośrodku ciało długości 6,5–12 mm (według innych źródeł 9–18 mm[1]). Barwa ciała określana jest jako rudobrunatna do żółtobrunatnej[6] lub jasnożółtawobrązowa[4], głowy ruda, a odnóży i czułków żółtawa[6] lub jasnobrązowa[4]. Stosunkowo duża, dłuższa niż szeroka głowa ma wyraźne szwy, nabrzmiałe czoło, wykrojony środek tylnej krawędzi i bardzo małe, znacznie krótsze od skroni oczy[4]. Czułki buduje 13 członów[6], z których pierwszy jest krótszy od ich rozstawu, zwężony u nasady i rozszerzony u wierzchołka, drugi poprzeczny, a trzeci walcowaty i dłuższy od czwartego. Poprzecznie prostokątne przedplecze ma ściętą krawędź przednią, proste i równoległe krawędzie boczne, zaokrąglone kąty tylne oraz delikatnie wypukłą do prostej krawędź tylną. Pod szczątkowymi, stykającymi się na krótkim odcinku środkowym krawędzi wewnętrznych pokrywami (tegminami)[4] brak jest zupełnie tylnej pary skrzydeł[6][4]. Odnóża są stosunkowo krótkie. Poszerzony pośrodku odwłok ma wypukłe w widoku od góry brzegi boczne, podgięcia gruczołowe na bokach tergitów trzeciego i czwartego oraz żeberka na bokach tergitów szóstego i siódmego. Poprzeczny ostatni z tergitów ma gładką, niezmodyfikowaną powierzchnię i potrójnie falisty brzeg tylny. Pygidium samca ma charakterystycznie odgięty ku górze wierzchołek[4]. U samicy pygidium zwężone jest ku szczytowi. Przysadki odwłokowe (szczypce) samicy są prawie proste[6]. U samca szczypce mają ramiona mniej lub bardziej proste widoku bocznym, ale łukowato wygięte w widoku od góry, o nieuzbrojonych krawędziach wewnętrznych, ale z guzkiem u nasady powierzchni grzbietowej[4]. Narządy rozrodcze samca są przeciętnie rozwinięte, smukła, w przybliżeniu dwukrotnie szersze od przednie krawędzi paramer zewnętrznych, które to mają prosty kształt z zaokrąglonymi wierzchołkami. W relatywnie małym, poprzecznie na przedzie ściętym płacie genitalnym leży bardzo długa, zaopatrzona w silnie nierówny, zakrzywiony i poprzecznie spłaszczony pęcherzyk nasadowy virga oraz w zesklerotyzowaną płytkę za wspomnianym pęcherzykiem[7].

Biologia i występowanie

Jest owadem cieniolubnym i higrofilnym, aktywnym nocą. Występuje od wiosny do jesieni w lasach, gdzie bytuje najczęściej w ściółce i pod kamieniami, czasem na drzewach. Zapłodniona samica składa jaja w korytarzu wykopanym w wilgotnej glebie, najczęściej pod kamieniem, gdzie opiekuje się jajami do wylęgu larw[1][6].

Owad ten jest gatunkiem palearktycznym, europejskim[6]. Stwierdzony został w Hiszpanii, Francji, Wielkiej Brytanii, Belgii, Holandii, Danii, Norwegii, Szwecji, Niemczech, Szwajcarii, Austrii, Włoszech, na Litwie, w Łotwie, Polsce, Czechach, na Słowacji, Ukrainie, Węgrzech, w Słowenii, Chorwacji, Bośni i Hercegowinie, Serbii, Czarnogórze i Rumunii[3]. W Polsce jest rozsiedlony na terenie całego kraju i jest jedynym stwierdzonym gatunkiem rodzaju kikutniczka (kusokrywka, Chelidura), choć w południowo-wschodniej części tego kraju możliwe jest występowanie Chelidura transsilvanica[6].

Zobacz też

Przypisy

  1. 1 2 3 Jiří Zahradník: Przewodnik: Owady. Warszawa: Multico, 2000, s. 100. ISBN 83-7073-132-5.
  2. ↑ Heidi Hopkins, Michael D. Maehr, Fabian Haas, Lesley S. Deem: species Chelidura acanthopygia (Géné, 1832). [w:] Dermaptera Species File (Version 5.0/5.0) [on-line]. [dostęp 2018-01-02].
  3. 1 2 Chelidura acanthopygia. [w:] Fauna Europaea [on-line]. [dostęp 2019-01-02].
  4. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 Henrik Steinmann: Dermaptera: Eudermaptera II. Berlin, Nowy Jork: Walter de Gruyter, 1993, seria: Das Tierreich.
  5. ↑ Heidi Hopkins, Michael D. Maehr, Fabian Haas, Lesley S. Deem: synonym Chelidurella Verhoeff, 1902. [w:] Dermaptera Species File (Version 5.0/5.0) [on-line]. [dostęp 2018-12-31].
  6. 1 2 3 4 5 6 7 8 Władysław Bazyluk: Klucze do oznaczania owadów Polski. Część XII: Skorki - Dermaptera. Warszawa: Polski Związek Entomologiczny, PWN, 1956.
  7. ↑ Henrik Steinmann. A survey of Palaearctic Anechurinae (Dermaptera: Forficulidae). „Acta Zoologica Academiae Scientiarum Hungaricae”. 23, s. 199-212, 1977.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.