Kielisznik
Ilustracja
Morfologia (kielisznik zaroślowy)
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

astropodobne

Rząd

psiankowce

Rodzina

powojowate

Rodzaj

kielisznik

Nazwa systematyczna
Calystegia R.Br
Prodr.Fl.Nov.Holland. 1810
Typ nomenklatoryczny

Calystegia sepium R. Brown[3]

Synonimy
  • Volvulus Medik.[3]

Kielisznik (Calystegia R.Br.) – rodzaj roślin zielnych z rodziny powojowatych (Convolvulaceae), obejmujący około 25 gatunków[4]. Rosną w zaroślach i na skrajach lasów, także na żwirowych i piaszczystych wybrzeżach (C. soldanella)[5]. Występują w strefie klimatu umiarkowanego obu półkul, rzadziej w tropikach[6]. 13 gatunków rośnie w Kalifornii i są to endemity tego stanu[6], pozostałe gatunki są zwykle szerzej rozprzestrzenione; 6 rośnie w Chinach[6], 3 w Europie, 3 na Nowej Zelandii, pojedyncze gatunki spotykane są na pozostałych obszarach kontynentów amerykańskich, w Afryce Południowej, Australii i Azji[5]. W Polsce rodzimym gatunkiem jest kielisznik zaroślowy (C. sepium), a jako antropofit zadomowiony rośnie kielisznik leśny (C. silvatica)[7]. Poza odrębnym C. soldanella wszystkie pozostałe gatunki na obszarach, w których zasięgi sąsiadujących gatunków nakładają się – tworzą formy przejściowe, w sumie opisano ok. 70 taksonów mieszańcowych o cechach pośrednich[6]. Mimo efektownych kwiatów i pokroju raczej rzadko są uprawiane jako ozdobne ze względu na inwazyjność. Do wyjątków należy pełnokwiatowa forma C. hederacea[5].

Morfologia

Kwiat kielisznika leśnego
Pokrój
Zwykle pnące się zielne (rzadko drewniejące u nasady[6]) byliny, o pędach osiągających zwykle do 5 m długości, płożących się lub pnących[5]. Często z podziemnym kłączem[6]. U roślin pnących łodyga wijąca się (zawsze w prawo), bez wąsów[8].
Liście
Ulistnienie skrętoległe[8]. Liście pojedyncze[5], krótkoogonkowe lub ogonkowe, o blaszce zwykle trójkątnej lub strzałkowatej[6]
Kwiaty
Wyrastają w wierzchotkach w kątach liści, zwykle pojedyncze, rzadziej po kilka[6]. Kwiaty są promieniste, obupłciowe i 5-krotne[8]. Na szypułkach kwiatowych, tuż poniżej kielicha znajdują się dwa podkwiatki podobne do jego działek. Zarówno one, jak i wolne działki kielicha są trwałe[6]. Płatki korony są lejkowato zrośnięte, z wyraźnym paskiem biegnącym wzdłuż środków płatków. Mają barwę białą, żółtawą do różowej[6]. Płatki skręcone są w pąku i u nasady posiadają miodniki[5]. Pręcików jest 5, równej długości, o nitkach przylegających do szyjki słupka. Słupek pojedynczy z górną, jednokomorową zalążnią zawierającą 4 zalążki. Zwieńczony jest dwoma maczugowatymi znamionami[5][6].
Owoce
Kulistawe, nagie torebki zawierające cztery, stosunkowo okazałe nasiona[5][6].

Systematyka

Rodzaj z rodziny powojowatych (Convolvulaceae), w obrębie której zaliczany jest do podrodziny Convolvuloideae i plemienia Convolvuleae. Do plemienia należą poza nim dwa rodzaje: Convolvulus – powój (szeroko rozprzestrzeniony na świecie) i Polymeria (rodzaj endemiczny dla Australii). Rodzaj Calystegia jest monofiletyczny, ale zagnieżdżony wewnątrz rodzaju Convolvulus, czyniąc z niego rodzaj parafiletyczny. Dla poprawnego odzwierciedlenia relacji filogenetycznych konieczne będzie albo włączenie gatunków z rodzaju Calystegia do Convolvulus, albo podzielenie tego drugiego na kilka rodzajów[9][10].

Wykaz gatunków[4]
  • Calystegia atriplicifolia Hallier f.
  • Calystegia catesbeiana Pursh
  • Calystegia collina (Greene) Brummitt
  • Calystegia fulcrata (A. Gray) Brummitt
  • Calystegia hederacea Wall. – kielisznik bluszczowaty[11]
  • Calystegia inflata G. Don
  • Calystegia longipes (S. Watson) Brummitt
  • Calystegia × lucana G. Don
  • Calystegia macounii (Greene) Brummitt
  • Calystegia macrostegia (Greene) Brummitt
  • Calystegia malacophylla (Greene) Munz
  • Calystegia occidentalis (A. Gray) Brummitt
  • Calystegia peirsonii (Abrams) Brummitt
  • Calystegia pellita (Ledeb.) G. Don
  • Calystegia polymorpha (Greene) Munz
  • Calystegia pubescens Lindl.
  • Calystegia purpurata (Greene) Brummitt
  • Calystegia sepium (L.) R. Br. – kielisznik zaroślowy
  • Calystegia sericata (House) C.R. Bell
  • Calystegia silvatica (Kit.) Griseb. – kielisznik leśny
  • Calystegia soldanella (L.) R. Br.
  • Calystegia spithamaea (L.) Pursh
  • Calystegia stebbinsii Brummitt
  • Calystegia subacaulis Hook. & Arn.
  • Calystegia tuguriorum R. Br. ex Hook. f.

Przypisy

  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-04-14] (ang.).
  3. 1 2 Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-01-22].
  4. 1 2 Calystegia. [w:] The Plant List. Version 1.1 [on-line]. [dostęp 2018-07-29].
  5. 1 2 3 4 5 6 7 8 Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 2. Perennials and annuals. London: Macmillan, 2002, s. 219. ISBN 0-333-74890-5.
  6. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 Fang Rhui-cheng; Richard K. Brummitt: Calystegia R. Brown. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2018-07-29].
  7. ↑ Zbigniew Mirek i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 47, ISBN 978-83-62975-45-7.
  8. 1 2 3 Heywood V. H., Brummitt R. K., Culham A., Seberg O.: Flowering plant families of the world. Ontario: Firely Books, 2007, s. 108-110. ISBN 1-55407-206-9.
  9. ↑ Saša Stefanović, Daniel F. Austin and Richard G. Olmstead. Classification of Convolvulaceae: A Phylogenetic Approach. „Systematic Botany”. 28, 4, s. 791-806, 2003.
  10. ↑ Williams, Bethany R.M.; Mitchell, Thomas C.; Wood, John R.I.; Harris, David J.; Scotland, Robert W.; Carine, Mark A.. Integrating DNA barcode data in a monographic study of Convolvulus. „Taxon”. 63, 6, s. 1287-1306, 2014.
  11. ↑ Wiesław Gawryś: Słownik roślin zielnych. Kraków: Officina botanica, 2008, s. 44. ISBN 978-83-925110-5-2.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.