Karel Josef Beneš
Ilustracja
Karel Josef Beneš, przed 1923
Data i miejsce urodzenia

21 lutego 1896
Praga

Data i miejsce śmierci

27 marca 1969
Rožmitál pod Třemšínem

Narodowość

czeska

Język

czeski

Dziedzina sztuki

literatura

Odznaczenia
Krzyż Wojenny Czechosłowacki 1939

Karel Josef Beneš pseud. Karel Beneš, Karel Beneš-Jizerský, K. Jizerský, KJ, Dr-eš (ur. 21 lutego 1896 w Pradze, zm. 27 marca 1969 w Rožmitálu pod Třemšínem) – czeski prozaik, publicysta, scenarzysta, autor prac historycznych i artykułów o muzyce.

Życiorys

Ojciec Beneša był lekarzem. W 1915 r. ukończył gimnazjum w Pradze. Zaciągnął się do wojska i brał udział w walkach podczas I wojny światowej. Został ciężko ranny i zwolniony ze służby jako inwalida pod koniec 1916 r.[1][2] W latach 1917-1921 studiował na Uniwersytecie Karola na kierunkach: nauki przyrodnicze, medycyna, filozofia i muzykologia. W 1921 r. uzyskał doktorat na wydziale lekarskim, po obronie rozprawy: Příspěvky k ovogenezi některých Amphibií. W latach 1921–1938 pracował jako referent w Bibliotece Uniwersyteckiej, a następnie jako dyrektor Państwowej Biblioteki Pedagogicznej im. Komeńskiego w Pradze. W latach 1934–1937 współpracował także z wydawnictwem Družstevní práce[1][2][3].

Zdjęcie z więzienia w Ebrach, 5.12.1944

Od kwietnia 1939 r. działał w Komitecie Petycyjnym „Pozostaniemy wierni” – czeskiej organizacji konspiracyjnej. W grudniu 1941 r. został aresztowany i skazany na siedem lat katorgi. Przebywał w więzieniach i obozach koncentracyjnych: Pankrác, Theresienstadt, Goleniów, Ebrach i Straubing[1][3]. W kwietniu 1945 r. przeszedł marsz śmierci. W latach 1945-48 był kierownikiem wydziału kultury Państwowego Urzędu Planowania, przez kolejne dwa lata był dramaturgiem Państwowego Filmu Czechosłowackiego. W 1950 r. przeprowadził się do Rožmitálu pod Třemšínem, gdzie mieszkał do śmierci[2].

Dom K.J. Beneša, Rožmitál pod Třemšínem
Pamiątkowa tablica na domu K.J. Beneša, Rožmitál pod Třemšínem

Twórczość

Beneš publikował artykuły o literaturze i muzyce m.in. w pismach: Lidové noviny, Národní osvobození, Cesta, Literární noviny, Topičův sborník, Družstevní práce. W latach (1947–1948) redagował magazyn Růst. Wiele książek Beneša doczekało się adaptacji filmowych w Czechach i zagranicą[1]. Na podstawie powieści Uloupený život powstał film w Wielkiej Brytanii (Stolen Life, 1939, reż. Paul Czinner) i w USA (A Stolen Life, 1946, reż. Curtis Bernhardt)[4][5]. Film w Czinera, z Elisabeth Bergner w roli głównej, wyświetlony był w 1983 r. podczas Berlinale[6]. Do amerykańskiego filmu Bernhardta Beneš, razem z Catherine Turney, napisał scenariusz. W rolach głównych wystąpili Bette Davis i Glenn Ford[5][7].

W 1949 r. Beneš wraz z Milošem V. Kratochvílem i Otakarem Vávrą przygotował scenariusz do filmu w reż. Václava Krška Revoluční rok 1848, na podstawie materiałów opublikowanych w książce Rok 1848 v projevech současníků[1][8]. W 1967 r. nakręcony został film dla Telewizji Czechosłowackiej na podstawie tomu opowiadań Rudá v černé, w reżyserii Jaroslava Novotnego[9][8]. Powieść Past posłużyła do nakręcenia filmu w 1950 w reż. Martina Friča i w 1980 r. w reż. Evy Sadkovej[8]. Powieść Uloupený život była wielokrotnie adaptowana na potrzeby radia, po raz pierwszy w 1938 r. w reżyserii Václava Sommera, następnie w 1946 r. w reżyserii Miloslava Jareša, a w 1997 r. w reżyserii Markéty Jahodovej. Powstała także niemiecka adaptacja radiowa Das geräubte Leben (1939)[1].

Ervína Brokešová, 1927

Życie prywatne

Żoną Beneša była skrzypaczka Ervína Brokešová (1900–1987). W 1947 r. wydała pamiętnik Ty a já: denik, w którym opisała swoje życie i korespondencję z mężem, od jego aresztowania w 1941 r. do powrotu z obozu koncentracyjnego w Ebrachu w 1945 r. Książka została ponownie wydana w 1972 r. pod tytułem Žila jsem nadějí[3][10].

Adaptacje filmowe

Filmy nakręcona na podstawie książek Beneša:[8][11]

  • Kouzelný dům, reż. Otakar Vávra, Czechosłowacja, 1939
  • Stolen Life, reż. Paul Czinner, na podstawie powieści Uloupený život, Wielka Brytania, 1939
  • A Stolen Life, reż. Curtis Bernhardt, na podstawie powieści Uloupený život, USA, 1946
  • Revoluční rok 1848, reż. Václav Krška (1949)
  • Past, reż. Martin Frič, Czechosłowacja, 1950 It was entered into the 1951 Cannes Film Festival.
  • Hra o život, reż. Jiří Weiss, na podstawie powieści Rodný hlas, Czechosłowacja, 1956 námět a spolupráce na scénáři
  • Rudá v černé – film TV, Czechosłowacja, 1967, reż. Jaroslav Novotný
  • Kouzelný dům, reż. Jaroslav Balík, Czechy, 1970
  • Jednou v Karlových Varech, reż. Zdeněk Kaloč, Czechy, 1975
  • Rozednění, reż. Eva Sadková, Czechy, 1980

Wybrane dzieła

Tomy opowiadań:[12][13]

  • Děvče s květinami (1921)
  • Kov hovoří (1926)
  • Rudá v černé (1947)

Powieści:[12][13]

  • Dobrý člověk (1925)
  • Nesmrtelní se setkávají (1928)
  • Ozáření lidé (1929)
  • Uloupený život (1935)
  • Vítězný oblouk (1937)
  • Kouzelný dům (1939), wyd. polskie Zaczarowany dom, 1961
  • Červená pečeť (1940)
  • Ohnivé písmo (1950)
  • Mezi dvěma břehy (1950)
  • Rodný hlas( 1953), wyd. polskie Gra o życie, 1961
  • Studentský hrdina (1956)
  • Dračí setba (1957)
  • Setkání v Karlových Varech (1959), wyd. polskie Spotkanie w Karlovych Varach, 1961
  • Útok (1963),
  • Cesta do neznáma (1973)

Literatura faktu[12][13]

  • Rok 1848 v projevech současníků, 1932

Libreto:

Przypisy

  1. 1 2 3 4 5 6 Alena Hájková: Karel Josef Beneš. Slovníku české literatury po roce 1945. [dostęp 2023-05-18]. (cz.).
  2. 1 2 3 Martin Kučera: Beneš Karel Josef. Biografický slovník českých zemí. [dostęp 2023-05-18]. (cz.).
  3. 1 2 3 Dr Karel Josef Beneš (1896-1969) i Ervína Brokešová - Benešová (1900-1987) [online], PROSTOR - architektura, interiér, design [dostęp 2023-05-19] (cz.).
  4. ↑ Stolen Life (1939) [online], British Film Institute [dostęp 2023-05-19] (ang.).
  5. 1 2 A Stolen Life [online], Britannica.com [dostęp 2023-05-19] (ang.).
  6. ↑ Stolen Life - Retrospective 1983 [online], Berlinale.de [dostęp 2023-05-19] (niem.).
  7. ↑ A Stolen Life [online], MUBI.com [dostęp 2023-05-19] (ang.).
  8. 1 2 3 4 Karel Josef Beneš [online], Česko-Slovenská filmová databáze [dostęp 2023-05-19] (cz.).
  9. ↑ Rudá v černém (1967) TV inscenace [online], Filmová databáze FDb.cz [dostęp 2023-05-19] (cz.).
  10. ↑ Žila jsem nadějí - Ervína Brokešová [online], Databazeknih.cz [dostęp 2023-05-19] (cz.).
  11. ↑ Karel Josef Beneš [online], The Movie Database (TMDB) [dostęp 2023-05-19] (ang.).
  12. 1 2 3 Karel Josef Beneš. Databazeknih.cz. [dostęp 2023-05-18].
  13. 1 2 3 Beneš, Karel Josef, 1896-1969 [online], Databáze Národní knihovny ČR [dostęp 2023-05-19] (cz.).
  14. ↑ Karel Josef Beneš [online], Naxos Digital Services Ltd. [dostęp 2023-05-19] (ang.).

Bibliografia

  • Alena Hájková: Karel Josef Beneš. Slovníku české literatury po roce 1945. [dostęp 2023-05-18]. (cz.).
  • Martin Kučera: Beneš Karel Josef. Biografický slovník českých zemí. [dostęp 2023-05-18]. (cz.).
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.