Projekt

Pusta łuska jest usuwana z komory nabojowej podczas gdy nowy nabój jest wypychany z magazynka we wgłębienie na bloku dosyłacza.

Mechanizm karabinu został opracowany przez Olego Kraga, przy współudziale jego przyjaciela Axela Peterssona, który pomógł skonstruować zamek tej broni. Ole Krag eksperymentował z karabinami powtarzalnymi przez kilku lat zanim skonstruował karabin Krag-Petersson. Jego wcześniejsze modele były przeładowywane umieszczoną z boku broni dźwignią napędzającą umieszczony wewnątrz broni wałek korbowy^[3]. Obrócenie dźwigni o ćwierć obrotu w lewo powodowało odryglowanie zamka poprzeczno-suwliwego i jego ruch do tyłu i w dół. Odsuwający się do tyłu zamek wyciągał wystrzeloną łuskę z komory nabojowej, a przesuwając się w dół pozwalał dosłać kolejny nabój z magazynka. W 1871 roku Axel Petersson zasugerował zmianę w projekcie w taki sposób, aby dźwignia przeładowywania oddziaływała na wahliwy blok podający naboje i ryglujący lufę^[3] (a więc pełniący funkcję podajnika i zamka), co uczyniło konstrukcję o wiele prostszą i łatwiejszą w obsłudze. Karabin Krag-Petersson, tak jak wszystkie poprzednie konstrukcje Kraga posiadał magazynek rurowy pod lufą.

Zasada działania karabinu Krag-Petersson jest dość prosta w porównaniu do konstrukcji współczesnych. Broń składa się tylko z ośmiu części: komory zamkowej, dźwigni przeładowania, wahliwego bloku zamka, iglicy, dwóch sworzni mocujących dzwignię przeładowania i blok zamka, płytki ze śrubą blokującej sworznie, oraz magazynka rurowego.

Zasada działania karabinu powtarzalnego Krag-Petersson jest następująca: blok zamka obrotowo-wahliwego opada po naciśnięciu dłonią na dźwignię przeładowania. Kiedy blok zamka znajdzie się w dolnej pozycji wyciąg wyrzuca pustą łuskę z komory nabojowej, a nowy nabój z magazynka rurowego o pojemności 10 nabojów, zostaje doniesiony sprężyną w specjalne wgłębienie w bloku zamka, po czym blok nieco się unosi. Nabój leżący we wgłębieniu bloku jest gotowy do dosłania poprzez wepchnięcie kciukiem do komory nabojowej, co powoduje całkowite uniesienie się bloku i zaryglowanie komory. Blok jest unoszony przy pomocy silnej sprężyny, która dość często przycinała skórę na palcu strzelca. Po załadowaniu broń jest gotowa do strzału.

Testy wojskowe

W 1872 Krag zaprezentował swój projekt norwesko-szwedzkiej Komisji Artyleryjskiej^[3], która pod koniec tego samego roku przedstawiła swoje wnioski i zdecydowała o dalszym testowaniu karabinu. Testy przeprowadzone w latach 1873-1874^[3] wypadły bardzo pomyślnie. W raportach chwalono celność broni, szybkostrzelność i fakt, że wyciąg łusek pracuje bezbłędnie. Powodem ostatniej pochwały był fakt, że wyciąg karabinu Remington M1867 będącego standardowym wyposażeniem armii norweskiej, bardzo często nie wyciągał pustej łuski z komory nabojowej powodując wyłączenie broni z użycia do momentu ręcznego usunięcia łuski.

Podczas testów dowiedziono, że karabin ten nie tylko jest dobrze zaprojektowany i solidnie wykonany, ale także jest zdolny do oddania 18 do 19 strzałów z celowaniem w ciągu minuty, gdy używano go jako jednostrzałowego (ładując broń ręcznie za każdym razem, bez użycia magazynka), a standardowy Remington M1867^[3] tylko 13 strzałów z celowaniem na minutę. Kiedy używano ładowania z magazynka, można było wystrzelić 11 razy (10 nabojów w magazynku i jeden w komorze) w ciągu 25 sekund. Testy zakończono po stwierdzeniu, że nowa broń jest celniejsza niż Remington M1867, chociaż obie strzelały tą samą amunicją i posiadały identyczne lufy. Ponadto nowy karabin okazał się bardzo wytrzymały – jeden z testów polegał na wielokrotnym rzucaniu go z wysokości 4 metrów na kamienne podłoże w celu sprawdzenia, czy żaden z nabojów w magazynku nie eksploduje^[3], co skutkowało powstaniem jedynie powierzchownych uszkodzeń części drewnianych.

Po zakończeniu testów zdecydowano, że próbna partia karabinów Krag-Petersson zostanie przetestowana przez wybrane jednostki wojskowe. Wyprodukowano 30 karabinów i przydzielono do Gwardii Królewskiej w celu wypróbowania ich podczas corocznych ćwiczeń w 1875 roku. Te 30 karabinów różniło się od późniejszych mniejszą o 35 mm długością. Podczas ćwiczeń wystrzelono po około 500 nabojów z każdego egzemplarza broni, łącznie około 15 000. Odrzut broni okazał się bardzo mały w porównaniu do standardowego Remingtona M1867, a szczególnie pochwalono sprawność i niezawodność wyciągu^[3].

Pomimo doskonałych opinii komisja nie zatwierdziła jednak tego karabinu Krag-Petersson na podstawowe wyposażenie armii szwedzkiej i norweskiej głównie dlatego, że strzelał on amunicją uważaną za przestarzałą. W tym samym czasie ta sama komisja rozpoczęła testy karabinu Jarmann M1884^[3]. Mimo wszystko, Królewska Marynarka Norwegii zdecydowała się w 1876 roku^[3] wprowadzić na swoje uzbrojenie standardowe karabin Krag-Petersson, w miejsce dotychczas używanego przestarzałego karabinu M1860 kammerlader zmodyfikowanego do strzelania amunicją kalibru "4 linjer" bocznego zapłonu. Ponadto było jasne, że jeśli karabin Jarmann zostanie przyjęty na uzbrojenie to trafi on w pierwszej kolejności do armii pozostawiając marynarkę bez nowoczesnej broni na kolejną dekadę.

Produkcja seryjna

Początkowe zamówienie złożone przez Królewską Marynarkę Norwegii opiewało na 450 karabinów Krag-Petersson, ale później rozszerzono je do 975 sztuk. Broń była zamówiona i dostarczona w kompletach z wymaganym wyposażeniem, takim jak zatyczki do luf, oliwiarki i pasy nośne.

Karabin strzelał norweską amunicją bocznego zapłonu kalibru 4 "linjer", tak samo jak karabiny Remington M1867 używane przez siły zbrojne Norwegii i Szwecji i był wyposażony w identyczną lufę jak Remington. Chociaż amunicja miała kaliber 4 linjer, kaliber lufy wynosił 3,88 linjer (12,17 mm), a pocisku ołowianego bez płaszcza 4,021 linjer (12,62 mm).

Ponieważ główna norweska wytwórnia zbrojeniowa Våpenfabrikk w Kongsberg była zajęta produkcją karabinów Remington M1867 dla norweskiej armii, karabiny Krag-Petersson produkowano częściowo w szwedzkiej fabryce Carl Gustafs Stads Gevärfaktori (numery seryjne od 1 do 200 i od 301 do 700)^[3], a częściowo w fińskiej fabryce Carl Johans Vern (numery seryjne od 201 do 300 i 701 do 975)^[3]. Kilka sztuk (około 17)^[3] wyprodukowała Våpenfabrikk w Kongsberg, chociaż były to głównie prototypy i modele rozwojowe powstałe podczas konstruowania karabinu przez Kraga.

W innych krajach

Karabin Krag-Petersson był jednym z pierwszych karabinów powtarzalnych i wzbudził bardzo duże zainteresowanie tak w Europie jak i reszcie świata. Był testowany przez kilka krajów, ale mimo wielu pochwał i pozytywnych opinii nigdzie, oprócz Norwegii nie przyjęto go do uzbrojenia. Najprawdopodobniej głównym powodem takiej sytuacji był fakt, że broń strzelała przestarzałymi nabojami i wątpliwa była możliwość przerobienia go na nową mocniejszą amunicję.

W 1876 Dania testowała dwa przedprodukcyjne egzemplarze^[3] dostarczone z Norwegii, a ponieważ karabin wywarł doskonałe wrażenie, w 1877 roku postanowiono wyprodukować 115 odrobinę zmodyfikowanych karabinów Krag-Peterssons do testów w armii. Mimo doskonałych rezultatów nie zdecydowano się na wprowadzenie ich do uzbrojenia. Ole Krag nie otrzymał żadnych tantiem za karabiny wyprodukowane w Danii, ale później w uznaniu zasług i wysiłków włożonych w rozwój karabinów Krag-Petersson i późniejszego wprowadzonego na uzbrojenie Danii karabinów Krag-Jørgensen w 1889 roku odznaczono go Orderem Dannebrog.

Francja także testowała Krag-Peterssony, wprowadzając do swoich karabinów Kropatschek "odcinacz magazynka" (bez pytania o zgodę norweskiego konstruktora)^[3]. Jako pewną formę rekompensaty, Krag został odznaczony Legią Honorową. Także Rosja i Brazylia testowały karabin Krag-Petersson, ale również nie zakupiono go.

Dalsze losy

Karabiny Krag-Petersson pozostały na uzbrojeniu Królewskiej Marynarki Norwegii przez prawie 25 lat wraz z karabinami Jarmann i od 1896 roku Krag-Jørgensen. W roku 1900 jako przestarzałe zostały wycofane i sprzedane na rynku cywilnym^[3], gdzie wiele z nich przebudowano na amunicję centralnego zapłonu, oraz karabiny typu pump-action. Nie są znane warunki sprzedaży tej broni, ale wiadomo, że w 1928 w zbrojowniach pozostało tylko 70 karabinów Krag-Peterssons, prawdopodobnie bezużytecznych i ostatecznie złomowanych^[3]. Obecnie karabin Krag-Petersson jest wielką rzadkością, a niezmodyfikowane egzemplarze osiągają ceny od 2000 dolarów amerykańskich.

Roald Amundsen zakupił, prawdopodobnie od marynarki norweskiej po 1900 roku, karabin Krag-Petersson o numerze seryjnym 168^[3]. Nie wiadomo czy używał go podczas swoich ekspedycji, ale do dziś jest on jednym z eksponatów na żaglowcu-muzeum Fram w Oslo.