Kamienne kręgi Senegambii[infobox 1]
Obiekt z listy światowego dziedzictwa UNESCO
Ilustracja
Kamienne kręgi w Wassu
Państwo

 Gambia
 Senegal

Typ

kulturowy

Spełniane kryterium

I, III

Numer ref.

1226

Region[infobox 2]

Afryka

Historia wpisania na listę
Wpisanie na listę

2006
na 30. sesji

Położenie na mapie Gambii
Mapa konturowa Gambii, blisko centrum na prawo u góry znajduje się punkt z opisem „Kamienne kręgi Wassu”
Ziemia13°41′29,7″N 14°52′23,3″W/13,691583 -14,873139

Kamienne kręgi Senegambii – wspólna nazwa czterech megalitycznych stanowisk archeologicznych w Senegalu i Gambii, spośród ponad tysiąca stanowisk tego typu położonych w pasie o długości ok. 250 kilometrów i szerokości ok. 120–150 kilometrów w dorzeczu rzeki Gambii. Cztery stanowiska obejmują łącznie 93 kamienne kręgi, a także kurhany. Archeologom nie udało się jak dotąd zidentyfikować kultury ich budowniczych ani określić funkcji budowli. Znaleziona podczas wykopalisk broń i miedziane ozdoby naramienne pozwalają jednak przypuszczać, że były to groby władców.

W 2006 roku cztery kamienne kręgi Senegambii wpisano na listę światowego dziedzictwa kultury UNESCO.

Opis

Megalit o charakterystycznym kształcie liry („Y”)

Na terenie Senegalu i Gambii odkryto liczne obiekty megalityczne[1]. Ich występowanie skoncentrowane jest na obszarze 33 tys. km², ograniczonym od południa i północy rzekami Gambia i Saloum i rozciągającym się pomiędzy miastami Kaolack i Tambacounda[1]. Obszar ma ok. 120–150 km szerokości i ok. 250 km długości[1]. Odnaleziono tu 1087 grup obiektów megalitycznych z ok. 30 tys. megalitów[2][uwaga 1].

Kamienne kręgi wznoszone były w grupach lub indywidualnie[4]. Mają średnio od 4 do 6 m średnicy i składają się z 8–18 laterytowych bloków[4]. Walcowate lub wielokątne kamienne bloki, wykonane przy pomocy narzędzi metalowych, mają średnio po 2 m wysokości i ważą 7 ton[5]. Istnieje również 12 kręgów podwójnych[4]. Każde stanowisko po stronie wschodniej ma jeden lub kilka wolno stojących megalitów[4]. Niektóre kamienie zdobią na górze znaki, których znaczenie nie jest znane[4]. Niektóre megality mają charakterystyczny kształt liry („Y”)[4], niespotykany w innych megalitycznych stanowiskach Afryki[3]. Wszystkie kompleksy wzniesiono w miejscach pochówku[3].

Kamienne kręgi Senegambii obejmują cztery stanowiska archeologiczne z 93 kamiennymi kręgami, licznymi kurhanami i kopcami, których powstanie datuje się na okres od III w. p.n.e. do XVI w. n.e.[5]:

  • Kerr Batch (Gambia)
  • Sine Ngayène (Senegal)
  • Wanar (Senegal)
  • Wassu (Gambia)

Kerr Batch (Gambia)

Kamienny krąg w Kerr Batch

Na ogrodzonym terenie w Kerr Batch znajduje się 9 kamiennych kręgów, w tym jeden podwójny, oraz monumentalny megalit o charakterystycznym kształcie liry („Y”)[6]. Również w Kerr Batch otworzono z pomocą UNESCO niewielkie muzeum[6].

Sine Ngayène (Senegal)

Kamienne kręgi w Sine Ngayène

Kompleks Sine Ngayène, odkryty ok. 1970 roku, jest największym tego typu stanowiskiem w regionie[5]. Składa się z 52 kamiennych kręgów, do których budulec pozyskano z pobliskiego kamieniołomu[5]. Odkryto tu również 100 kurhanów, w których znaleziono bogato wyposażone groby[7]. Odnaleziono tu 1102 megality, w tym zdobione znakami, oraz jeden krąg podwójny[7]. Kompleks używany był od II tysiąclecia p.n.e. do II tysiąclecia n.e.[7]

Wanar (Senegal)

Kompleks Wanar leży ok. 50 km na północ od Sine Ngayène[7] i obejmuje 21 kamiennych kręgów, w tym jeden podwójny[5]. Znaleziono tu 9 obiektów kamiennych w kształcie liry („Y”)[5], a także kamienie o kształcie odwróconej litery „A”[7]. Badacze odkryli tu wiele grobów, które powstały najprawdopodobniej w XII–XIII w. n.e.[8]

Wassu (Gambia)

Kamienne kręgi w Wassu

Kamienne kręgi Wassu położone są około piętnastu kilometrów na północny zachód od miasta Janjanbureh (dawnego Georgetown) i około trzech kilometrów na północny wschód od miasta Kuntaur w niewielkiej miejscowości Wassu w gambijskiej dywizji Central River. Znajduje się tu 11 kamiennych kręgów, które datowane są na okres między 927 a 1305 rokiem n.e.[5] Znaleziono tu najwyższy blok kamienny o wysokości 2,59 m[6]. Kręgi składają się z 10 do 25 laterytowych kamieni, z których każdy waży około 10 ton. Ich wysokość waha się od 1 do 2,5 metra. W Wassu działa małe muzeum poświęcone kamiennym kręgom[6].

Historia prac archeologicznych i teorie powstania megalitów

Poszukiwania i pierwsze badania kompleksów megalitycznych na terenie Senegalu i Gambii zaczęto prowadzić pod koniec XIX w.[1] Pionierami byli kapitan Duchemin i lekarz P. Jouenne, którzy pracując osobno, odkryli wiele stanowisk[1]. Jouenne przedstawił teorię pochodzenia obiektów, wiążąc je z kultem słońca[1].

Przez dekady uznawano, że budowle te były zbyt zaawansowane technicznie, by mogli wznieść je czarni Afrykanie i ich budowę przypisywano kolejno Rzymianom, Kartagińczykom i Żydom[2]. Na podstawie przeprowadzonych badań antropometrycznych i bioantropologicznych szczątków ludzi pochowanych w kompleksach, stwierdzono, że budowniczymi byli rdzenni mieszkańcy Afryki subsaharyjskiej[2]. Jednak wyniki badań nie pozwoliły na jednoznaczne ustalenie powiązań budowniczych ze współczesnymi ludami na tym terenie[2]. Jak dotąd nie udało się zidentyfikować kultury budowniczych kamiennych kręgów[2].

W 2006 roku kamienne kręgi Senegambii wpisano na listę światowego dziedzictwa kultury UNESCO[5].

Uwagi

  1. ↑ Laporte i inni (2012) podaje za Martin & Becker (1974) liczbę ok. 29 tys. megalitów w 2 tys. grup obiektów [3].

Przypisy

Bibliografia

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.