Jonasz Kofta

Jonasz Kofta, ok. 1970
Data i miejsce urodzenia	28 listopada 1942 Mizocz
Data i miejsce śmierci	19 kwietnia 1988 Warszawa
Miejsce spoczynku	Cmentarz Wojskowy na Powązkach
Zawód, zajęcie	poeta, dramaturg, satyryk, artysta kabaretowy, piosenkarz
Narodowość	polska
Małżeństwo	Jaga Kofta
Dzieci	Piotr Kofta
Krewni i powinowaci	Mirosław Kofta (brat), Krystyna Kofta (bratowa, żona Mirosława)
Odznaczenia

Jonasz Kofta ze Stefanem Friedmannem podczas nagrywania audycji, lata 60.

Jonasz Kofta, właśc. Janusz Kaftal^{[uwaga 1][uwaga 2][1]} (ur. 28 listopada 1942 w Mizoczu, zm. 19 kwietnia 1988 w Warszawie) – polski poeta, dramaturg, satyryk, piosenkarz i malarz^[2].

Życiorys

Urodził się 28 listopada 1942 w Mizoczu na Wołyniu jako syn Mieczysława Kaftala z Warszawy i Marii Jaremczuk z Mizocza. Po ojcu miał żydowskie pochodzenie, matka zaś była Ukrainką^[3]. Rodzice poznali się na studiach w Warszawie. Po wysiedleniu z Wołynia Jonasz zamieszkał z rodzicami we Wrocławiu, gdzie jego ojciec współzakładał rozgłośnię Polskiego Radia, a następnie w latach 1952–1956 w Katowicach, gdzie jego ojciec był redaktorem naczelnym Radia Katowice^[4]. W latach następnych Koftowie z dziećmi przeprowadzali się kolejno do Łodzi i Poznania, gdzie matka wykładała germanistykę na tamtejszych uniwersytetach.

W 1961 ukończył Liceum Plastyczne im. Piotra Potworowskiego w Poznaniu^[5]. Nie dostał się na studia architektoniczne, przez kilka miesięcy studiował na Wydziale Inżynierii Budowlanej Politechniki Warszawskiej, by zamienić je na studia na Wydziale Malarstwa warszawskiej Akademii Sztuk Pięknych^[6]. W tym czasie ujawnił się jego talent literacki i kabaretowy. Wraz z Adamem Kreczmarem i Janem Pietrzakiem w 1962 utworzył kabaret Centralnego Klubu Studentów Warszawy „Hybrydy”. W 1964 został jego kierownikiem literackim^[2].

W latach następnych współpracował z Teatrem Syrena, był współzałożycielem i wykonawcą w kabarecie Pod Egidą, współdziałał między innymi ze Stefanem Friedmannem (cykle Dialogi na cztery nogi i Fachowcy) oraz z Janem Pietrzakiem (Duety liryczno-prozaiczne).

Jego debiutem literackim były fraszki „Warsztat filozoficzny”, „O smutnych ludziach” i „Hasło” opublikowane w 1966 przez tygodnik „Szpilki”. Następne wiersze, satyry i teksty piosenek drukowane były na stronach „Szpilek” (1966, 1968, 1971–1978, 1980–1981) „Radaru” (1967–1969, 1971), „Płomyka” (1967–1971, 1974–1975), „ITD” (1967–1975)^[2].

Od 1964 współpracował z Programem III Polskiego Radia. W lutym 1967 został skreślony z listy studentów ASP^[6]. Był autorem tekstów piosenek, napisał słowa do przebojów, takich jak m.in.: Wakacje z blondynką, Radość o poranku, Śpiewać każdy może, Jej portret, Samba przed rozstaniem, Pamiętajcie o ogrodach, Taką cię wymyśliłem, Popołudnie, Szary poemat, Do łezki łezka czy Kwiat jednej nocy^[7]. Był też wykonawcą wielu przebojów. Publikował wierszowane felietony w Polityce.

Zmarł w wyniku powikłań po zakrztuszeniu się podczas posiłku^[8][9]. Wcześniej cierpiał na chorobę nowotworową, którą udało mu się wyleczyć^[1]. Cierpiał również na chorobę alkoholową. Pierwszy raz na odwyk alkoholowy trafił w wieku 18 lat^[10]. Został pochowany na Cmentarzu Komunalnym na Powązkach (kwatera K-1-57)^[11].

Nagrodę (Grand Prix) jego imienia przyznaje jury Ogólnopolskiego Przeglądu Piosenki Autorskiej. W 1994 nagrodę „Jonasz” im. Jonasza Kofty w kategorii twórczości kabaretowej i literackiej ustanowiła redakcja rozrywki Programu III Polskiego Radia^[12]. Od 2 czerwca 2007 roku organizowany jest w Warszawie przez Stowarzyszenie Warszawska Scena Bardów oraz Centrum Promocji Kultury Praga-Południe miasta stołecznego Warszawy, z upoważnienia spadkobierców artysty (Jagi Kofty – żony i Piotra Kofty – syna) Ogólnopolski Festiwal im. Jonasza Kofty „Moja Wolności”.

9 października 2009 z udziałem Jagi Kofty (żony) imieniem Jonasza Kofty nazwano Ogólnopolskie Spotkanie Młodych Autorów i Kompozytorów Piosenki (SMAK), odbywające się od 1978 w Myśliborzu, na których Jonasz Kofta był członkiem jury oceniającym uczestników konkursu.

Grób Jonasza Kofty na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach

Tablica pamiątkowa w Alei Gwiazd Satyrykonu na legnickim deptaku

Rodzina

Syn dziennikarza Mieczysława Kaftala i prof. Marii Kofty – germanistki. Brat Mirosława Kofty, profesora psychologii, szwagier Krystyny Kofty, pisarki i publicystki, ojciec pisarza Piotra Kofty.

Cenzura komunistyczna

Nazwisko Jonasza Kofty znalazło się na specjalnej liście, na której umieszczono autorów pod szczególnym nadzorem peerelowskiej cenzury. Tomasz Strzyżewski w swojej książce o cenzurze w PRL publikuje poufną instrukcję cenzorską z 21 lutego 1976 roku Głównego Urzędu Kontroli Prasy, Publikacji i Widowisk, na której umieszczono jego nazwisko oraz wytyczne postępowania^[13].

Piosenki ze słowami Jonasza Kofty

• „A + B” (muz. Jan Tadeusz Stanisławski)
• „Ballada o pustych ramach” (zespół „Ślady”)
• „Ech, wy ludzie, co żyć potraficie” (zespół „Ślady”)
• „Chcę z tobą być” (muz. Janusz Strobel)
• „Cztery ściany świata” (Czesław Niemen, zespół „Ślady”)
• „Czas nie przyszedł” (muz. Janusz Strobel)
• „Czasami pech się uśmiecha” (muz. Antoni Kopff)
• „Czekamy na wyrok” (muz. Antoni Kopff)
• „Cztery ściany świata” (muz. Czesław Niemen)
• „Deszcz na jeziorach” (muz. Marek Grechuta)
• „Do łezki łezka” (muz. Andrzej Korzyński)
• „Dobry sen” (muz. Piotr Senkowski)
• „Epitafium dla Mahalii Jackson” (muz. Stanisław Sojka)
• „Gwóźdź” (zespół „Ślady”)
• „Idąc” (muz. Jarosław Kukulski)
• „Jeden świat” (muz. Janusz Koman)
• „Jej portret” (muz. Włodzimierz Nahorny, wyk. Bogusław Mec)
• „Jestem zmęczony” (zespół „Ślady”)
• „Kantyczka Franka” (zespół „Ślady”)
• „Kiedy się dziwić przestanę” (muz. Czesław Niemen)
• „Kochać znaczy żyć” (muz. Barbara Bajer)
• „Kochajcie starszych panów” (muz. Leszek Bogdanowicz)
• „Księżyc w nowiu” (muz. Janusz Strobel)
• „Kwiat jednej nocy” (muz. Juliusz Loranc)
• „Menuet dla króla Stasia” (muz. Jerzy Andrzej Marek)
• „Nie oślepiaj” (muz. Andrzej Zieliński)
• „Nieobecni” (muz. Janusz Strobel)
• „Pamiętajcie o ogrodach” (muz. Jan Pietrzak)
• „Piosenka o pośpiechu” (muz. Janusz Strobel)
• „Popołudnie”
• „Radość o poranku” (muz. Juliusz Loranc, wyk. Grupa I)
• „Samba przed rozstaniem” (muz. B. Powell)
• "Słońce" (muz. Daniel Gałązka)
• „Song o ciszy” (muz. Andrzej Zarycki)
• „Song o wyczekiwaniu” (muz. Czesław Majewski)
• „Sposób na czekanie” (muz. Marian Zimiński)
• „Szary poemat”
• „Śpiewać każdy może”
• „Śpiew ocalenia” (muz. Włodzimierz Korcz)
• „Tak będzie lepiej” (zespół „Ślady”)
• „Taką cię wymyśliłem”
• „Tango z różą w zębach” (muz. Włodzimierz Nahorny)
• „To ziemia” (muz. Juliusz Loranc)
• „Trzeba marzyć” (muz. Janusz Strobel)
• „W młodości sadźcie drzewa” (muz. Janusz Kruk)
• „Wakacje z blondynką” (muz. Juliusz Loranc)
• „Wiersz dla malarza Dudy Gracza” (muz. Mirosław Czyżykiewicz)
• „Wiersz dla malarza Dudy Gracza” (zespół „Ślady”)
• „Wołanie Eurydyki” (muz. Jerzy Satanowski)
• „Wszystko za wszystko” (muz. Antoni Kopff)
• „Zapatrzony” (muz. Janusz Strobel)
• „Zawołałam za późno” (muz. Janusz Strobel)
• „Ziemia obiecana" (muz. Zygmunt Konieczny)
• „Z tobą chcę oglądać świat” (muz. Zbigniew Wodecki)
• „Ździebełko ciepełka” (muz. Janusz Strobel)

Nagrody i odznaczenia

• 1968: Nagroda Komitetu ds. Radia i TV, zespołowa, za audycje satyryczno-rozrywkowe w Programie Trzecim Polskiego Radia
• 1973: 1. Nagroda na XI Krajowym Festiwalu Piosenki Polskiej w Opolu za „Tango z różą w zębach” (muz. Włodzimierz Nahorny)
• 1974: 1. Nagroda na XII Krajowym Festiwalu Piosenki Polskiej w Opolu za „Radość o poranku” (muz. Juliusz Loranc)
• 1977: 3. Nagroda na XV Krajowym Festiwalu Piosenki Polskiej w Opolu za „Song o ciszy” (muz. Andrzej Zarycki)
• 1977: Grand Prix na Międzynarodowym Festiwalu Interwizji Sopot '77 za „Jeden świat” (muz. Janusz Koman) i „Kochać znaczy żyć” (muz. Barbara Bajer)
• 1978: 1. Nagroda na XVI Krajowym Festiwalu Piosenki Polskiej w Opolu za „Pogrążony we śnie” (muz. Aleksander Maliszewski)
• 1979: Złoty Krzyż Zasługi^[14]
• 1983: Nagroda dziennikarzy na XX Krajowym Festiwalu Piosenki Polskiej w Opolu
• 1987: 1. Nagroda na XXIV Krajowym Festiwalu Piosenki Polskiej w Opolu za „Czekamy na wyrok” (muz. Antoni Kopff)
• 1988: Nagroda Przewodniczącego WRN w Opolu na XXV Krajowym Festiwalu Piosenki Polskiej w Opolu za wybitną twórczość literacką i jej prezentację na festiwalach opolskich

Upamiętnienie

• W styczniu 2013 nazwę rondo Jonasza Kofty nadano skrzyżowaniu bezimiennych ówcześnie ulic w warszawskim Śródmieściu, które później otrzymały nazwy Pamiętajcie o Ogrodach (od tytułu piosenki Jonasza Kofty), oraz Kłopot^[15][16][17].
• Cyklicznemu Spotkaniu Młodych Autorów i Kompozytorów „SMAK” w Myśliborzu, w celu upamiętnienia artysty nadano imię Jonasza Kofty. Sam autor wielokrotnie brał udział w SMAK-u, zasiadając w jury konkursu.

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

• Tomasz Strzyżewski, Wielka księga cenzury PRL w dokumentach, Warszawa: Prohibita, 2015, s. 95, ISBN 978-83-61344-70-4 .
• Piotr Derlatka: Jego portret. Opowieść o Jonaszu Kofcie. Warszawa: Wydawnictwo Prószyński i S-Ka, 2019, s. 624. ISBN 978-83-8169-198-7.
• Jonasz Kofta, culture.pl

Linki zewnętrzne

• Gwiazdozbiór polskiej piosenki: Jonasz Kofta
• Jonasz Kofta – Biblioteka Polskiej Piosenki
• Jonasz Kofta w bazie Discogs.com (ang.)