Jan Pałubicki

podpułkownik artylerii
Data i miejsce urodzenia	2 kwietnia 1897 Klonia, Cesarstwo Niemieckie
Data i miejsce śmierci	6 października 1982 Poznań, PRL
Przebieg służby
Lata służby	1915–1945
Siły zbrojne	Armia Cesarstwa Niemieckiego Wojsko Polskie Armia Krajowa Delegatura Sił Zbrojnych na Kraj
Formacja	Armia Wielkopolska
Jednostki	Centrum Wyszkolenia Artylerii Ośrodek Zapasowy Artylerii Konnej nr 3 Okręg Pomorze Armii Krajowej
Stanowiska	dyrektor nauk dowódca Ośrodka Zapasowego Artylerii Konnej nr 3, komendant garnizonu Włodawy, komendant Okręgu Pomorze AK i DSZ
Główne wojny i bitwy	I wojna światowa wojna polsko-bolszewicka II wojna światowa kampania wrześniowa
Odznaczenia

Jan Pałubicki ps. Grad, Grom, Janusz, Ottokar, Piorun, nazwiska konspiracyjne Hans Gürke, Jerzy Grafowski, Skulimowski, Jan Borowy (ur. 2 kwietnia 1897 w Kloni, zm. 6 października 1982 w Poznaniu) – podpułkownik służby stałej artylerii, komendant Okręgu Pomorze Armii Krajowej w latach 1942–1945.

Życiorys

Syn kupca Augustyna i Anastazji z Jażdżewskich. Uczył się w gimnazjum w Chojnicach i Collegium Marianum w Pelplinie. W 1915 ukończył Gimnazjum Humanistyczne w Brodnicy. Podczas nauki w szkole średniej należał do Towarzystwa Tomasza Zana i tajnego skautingu. Od 19 września 1915 do grudnia 1918 walczył na froncie rosyjskim I wojny światowej w 79 pułku artylerii armii niemieckiej. Po zakończeniu wojny powrócił do domu. Z powodu aresztowania przez Grenzschutz w Grudziądzu nie udało mu się wziąć udziału w powstaniu wielkopolskim.

Lata międzywojenne

Od 19 czerwca 1919 służył w stopniu ogniomistrza w 3 pułku artylerii polowej Wojsk Wielkopolskich (od grudnia 1919 – 14 pułku artylerii polowej. 1 grudnia 1919 po zdaniu egzaminu oficerskiego otrzymał awans na podporucznika. Od marca 1920 brał udział w wojnie polsko-bolszewickiej jako dowódca 7 baterii 14 pułku artylerii polowej. 8 kwietnia 1920 w trakcie walk nad Berezyną został ranny w obydwie nogi odłamkami granatu. Do końca wojny przebywał w szpitalu. Podczas służby w 14 pap studiował prawo i ekonomię na Uniwersytecie Poznańskim. W 1928 został przeniesiony w stopniu kapitana na stanowisko dowódcy VI baterii szkolnej do Wołyńskiej Szkoły Podchorążych Rezerwy Artylerii we Włodzimierzu Wołyńskim. Tam 1 stycznia 1931 otrzymał awans na majora. Na początku 1932 został dowódcą 1 dywizjonu szkolnego. Od 1934 służył w 21 pułku artylerii lekkiej w Oświęcimiu jako dowódca 1, a następnie 3 dywizjonu. Na stopień podpułkownika został mianowany ze starszeństwem z 19 marca 1938 i 22. lokatą w korpusie oficerów artylerii^[1]. Od 15 lipca 1938 do 1 września 1939 zajmował stanowisko dyrektora nauk Szkoły Podchorążych Artylerii w Toruniu^[2]. W 1938 zakupił majątek ziemski w Smętowie, który uległ nacjonalizacji, gdy Pałubicki został uwięziony w PRL.

II wojna światowa

W wojnie obronnej Polski sprawował funkcje dowódcy Ośrodka Zapasowego Artylerii Konnej nr 3 i komendanta garnizonu we Włodawie. Dowodził obroną miasta przed Wehrmachtem i walczył z Armią Czerwoną pod Chełmem. 23 września 1939 w walce z Niemcami w rejonie Hrubieszowa odniósł ciężką ranę i dostał się do niewoli. Przebywał w szpitalu w Kielcach oraz Oflagach IV C Colditz i Prenzlau, z którego we wrześniu 1940 został zwolniony jako inwalida wojenny. Powrócił wtedy do Torunia, gdzie podjął pracę w firmie budowlanej „Rathens” z siedzibą w Norymberdze. W kolejnych latach pracował jako pisarz i brygadzista w Toruniu, Brodnicy i Grudziądzu. Mieszkał w Toruniu przy Grudziądzkiej 95 i w domu Hozakowskich przy św. Jerzego 42^[3]. Od 1941 działał w Związku Walki Zbrojnej. W tym samym roku przez tydzień przebywał w toruńskim areszcie Gestapo, jednak został zwolniony z braku dowodów na aktywność w podziemiu. Pod koniec 1941 został komendantem Podokręgu Środkowego Okręgu Pomorze (przebywał wtedy na terenie powiatu włocławskiego), zaś w październiku 1943 – komendantem Okręgu AK. Kierował reorganizacją okręgu i scalaniem mniejszych orkiestry podziemnych z AK^[4]. Od marca 1944 zagrożony ponownym aresztowaniem ukrywał się w lasach w okolicach Wieńca-Zdroju, następnie w Toruniu, m.in. u rodziny Jasielskich, i w Borach Tucholskich, gdzie dołączył do oddziału partyzanckiego „Jedliny – 102". W lipcu 1944 został odwołany z funkcji komendanta okręgu z powodu stanu zdrowia (rana nogi, depresja po śmierci żony).

Lata powojenne

Wiosną 1945 otrzymał nominację na komendanta Delegatury Sił Zbrojnych na Okręg Pomorski. Gdy w 23 sierpnia 1945 został zatrzymany przez funkcjonariuszy UB, pełnił funkcję komendanta Okręgu Morskiego (Gdańskiego) DSZ. Pierwszy proces przed Wojskowym Sądem Rejonowym w Gdańsku zakończył się 7 czerwca 1946 umorzeniem sprawy na mocy amnestii z 2 sierpnia 1945. Najwyższy Sąd Wojskowy uchylił wyrok po rewizji prokuratorskiej i skierował do ponownego rozpatrzenia przez ten sam sąd. 25 września 1946 otrzymał wyrok półtora roku więzienia z zaliczeniem tymczasowego aresztowania na podstawie Dekretu o Ochronie Państwa. Po wyjściu z więzienia mieszkał w Bydgoszczy, Wałbrzychu (pracował tam w składnicy odpadów) i Poznaniu, gdzie był księgowym w Spółdzielni Inwalidów „Niewidomy” oraz podejmował różne prace fizyczne. Otrzymał niewielką emeryturę i uprawnienia kombatanckie dopiero w latach 60. XX w. dzięki staraniom byłych członków Tajnego Hufca Harcerzy w Gdyni. Pod koniec życia leczył się w Szpitalu dla Nerwowo i Psychicznie Chorych w Gnieźnie-Dziekance^[4]. Zmarł po amputacji nogi 6 października 1982 i został pochowany na Cmentarzu Junikowo w Poznaniu. W marcu 2000 jego prochy zostały ekshumowane do kwatery b. żołnierzy AK.

Rodzina

Był dwukrotnie żonaty. Z pierwszego małżeństwa z Marią Adamczyk (ślub w 1928) miał córkę Teresę, z drugiego – z Barbarą Schulz, czterech synów: Janusza, Andrzeja, Jerzego i Joachima oraz córkę Barbarę^[3].

Upamiętnienie

Jego imię nosi ulica w Gdańsku (dzielnica Jasień)^[5].

Awanse

• podporucznik - 1 grudnia 1919
• porucznik - 1 lipca 1921
• kapitan - 1 lipca 1923
• major - 1 stycznia 1931
• podpułkownik - 19 marca 1938

Ordery i odznaczenia

• Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari (1923)
• Złoty Krzyż Zasługi z Mieczami (1945)
• Złoty Krzyż Zasługi (19 marca 1936)^[6][1]
• Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921 (1921)
• Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości (1928)
• Krzyż Żelazny II klasy (Prusy)

Przypisy

Bibliografia

• Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. Kraków: Fundacja CDCN, 2006. ISBN 978-83-7188-899-1.