Jakub Zaleski
Ilustracja
porucznik rezerwy artylerii porucznik rezerwy artylerii
Data i miejsce urodzenia

25 lipca 1898
Sanok

Data i miejsce śmierci

wiosna 1940
Katyń

Przebieg służby
Lata służby

1918–1940

Siły zbrojne

Wojsko Polskie

Jednostki

3 Batalion Strzelców Sanockich,
2 Pułk Strzelców Podhalańskich,
12 Pułk Artylerii Polowej,
13 Pułk Artylerii Polowej,
2 Pułk Artylerii Górskiej,
1 Pułk Artylerii Górskiej,
29 Pułk Artylerii Polowej

Główne wojny i bitwy

wojna polsko-ukraińska (walki o Przemyśl, bitwa o Lwów),
II wojna światowa (kampania wrześniowa, agresja ZSRR na Polskę)

Późniejsza praca

chemik

Odznaczenia
Złoty Krzyż Zasługi
Odznaka pamiątkowa „Orlęta” Gwiazda Przemyśla
Edukacja

Państwowe Gimnazjum w Sanoku

Uczelnia

Politechnika Lwowska

Wydział

Chemii

Stanowisko

kierownik Działu I Przemysłu Nieorganicznego

Pracodawca

Chemiczny Instytut Badawczy

Rodzice

Karol Zaleski
Wilhelmina z d. Leixner

Krewni i powinowaci

Tadeusz, Juliusz, Karol, Zygmunt, Władysław, Maria, Jadwiga, Zofia (rodzeństwo)

Jakub Zdzisław Zaleski (ur. 25 lipca 1898 w Sanoku, zm. prawdop. wiosną 1940 w Katyniu) – inżynier chemik, porucznik artylerii rezerwy Wojska Polskiego, ofiara zbrodni katyńskiej.

Rodzina Zaleskich (ok. 1912-1918)

Życiorys

Wnuk Ludwika Zaleskiego z Mikuliczyna, powstańca listopadowego[1][2]. Urodził się 25 lipca 1898 w Sanoku jako siódme dziecko lekarza i społecznika Karola Zaleskiego (1856-1941) i nauczycielki Wilhelminy z domu Leixner (1859–1912)[3]. Miał ośmioro rodzeństwa: (pięciu braci i trzy siostry), byli to kolejno Tadeusz (ur. 1887), Juliusz (ur. 1888), Karol (ur. 1890), Zygmunt Jan (ur. 1892[4][5]), Władysław (ur. 1894), Maria Elżbieta (1896-1967[6][7], po mężu Hanus[1]), Jadwiga (ur. 1900) i Zofia Ludwika (1903-1906, zmarła w dzieciństwie[8][9][10] na zapalenie opon mózgowych[1][11]). Jego ojcem chrzestnym był Leopold Biega[3]. Rodzina Zaleskich zamieszkiwała w tzw. Willi Zaleskich.

7 czerwca 1918 Jakub Zaleski z odznaczeniem zdał egzamin dojrzałości w Państwowym Gimnazjum w Sanoku (w jego klasie byli m.in. Włodzimierz Godłowski i Stanisław Michalski – również ofiary zbrodni katyńskiej)[12][13]. W październiku 1918 rozpoczął studia na Wydziale Budowy Maszyn Politechniki Lwowskiej. U kresu I wojny światowej 1 listopada 1918 ochotniczo do 3 Batalionu Strzelców Sanockich i podczas wojny polsko-ukraińskiej brał udział w walkach o Przemyśl i bitwie o Lwów. 29 grudnia 1918 został oddelegowany na 6-miesięczny kurs karabinów maszynowych w Przemyślu. 15 czerwca 1919 został awansowany do stopnia plutonowego i otrzymał przydział na stanowisko instruktora w kursie karabinów maszynowych Frontu Galicyjskiego na Wołyniu. Na okres od 15 października 1919 do 1 marca 1920 otrzymał urlop w celu kontynuacji studiów. Następnie został przydzielony do 2 pułku Strzelców Podhalańskich w rodzinnym Sanoku. Stamtąd został skierowany na kurs dowódców plutonu i kurs karabinów maszynowych w Centralnej Szkole Instruktorskiej przy Dowództwie Okręgu Generalnego „Kraków” w Woli Justowskiej. Tam funkcjonował dalej jako instruktor. 18 sierpnia 1920 został odkomenderowany do Szkoły Podchorążych Artylerii w Poznaniu. 15 lutego 1921 został awansowany do stopnia podchorążego i przydzielony wpierw do 12 pułku artylerii polowej, a następnie do 13 pułku artylerii polowej, które funkcjonowały na wschodniej granicy II Rzeczypospolitej. Po złożeniu podania, 18 października 1921 został bezterminowo urlopowany, a 12 czerwca 1922 przeniesiony do rezerwy. 8 stycznia 1924 został awansowany do stopnia podporucznika w korpusie oficerów artylerii ze starszeństwem z dniem 1 marca 1921 (zweryfikowany z lokatą 2; w 1923 i 1924 na liście oficerów rezerwy artylerii z lokatą 3)[14][15]. W 1923, 1924 był oficerem rezerwowym przydzielonym do 2 pułku artylerii górskiej, stacjonującym w Przemyślu[16][17]. W okresie międzywojennym jako rezerwista odbywał ćwiczenia wojskowe w 1 pułku artylerii górskiej w Stryju w 1927. 29 stycznia 1929 został przydzielony do 29 pułku artylerii polowej w garnizonie Grodno. We wrześniu 1929 odbył ćwiczenia w Szkole Strzelań Artylerii w Toruniu. W 1931 odbył kurs w Szkole Gazowej w Warszawie, po czym ćwiczenia w 29 pułku artylerii polowej. W 1934 jako podporucznik rezerwy artylerii był przydzielony do 29 pułku Aatylerii lekkiej i pozostawał wówczas w ewidencji Powiatowej Komendy Uzupełnień Warszawa Miasto III[18].10 lipca 1935 został awansowany na stopień porucznika ze starszeństwem z 1 stycznia 1935 i 15. lokatą w korpusie oficerów rezerwy artylerii[19].

W latach 20. podjął studia na lwowskiej politechnice, które ukończył w 1925 z celującymi wynikami uzyskując tytuł inżyniera chemika. Podczas studiów działał w Bratniej Pomocy. Od sierpnia 1925 był zatrudniony w Fabryce Związków Azotowych w Królewskiej Hucie. W styczniu 1926 objął stanowisko prywatnego asystenta prof. Ignacego Mościckiego na Politechnice Warszawskiej, który od jesieni 1925 kierował na tej uczelni Katedrą Elektrochemii Technicznej. Następnie został zatrudniony w Chemicznym Instytucie Badawczym na warszawskim Żoliborzu[20]. Będąc inżynierem tamże pod koniec 1927 został uznany przynależnym do gminy Sanok[20]. Dokonujący otwarcia tej placówki, już Prezydent RP Ignacy Mościcki jednocześnie uruchomił stworzoną przez Jakuba Zaleskiego próbną instalację do otrzymywania aluminium[21]. Aluminium stanowiło obiekt jego pracy naukowo-badawczej. Na ten temat publikował, w tym w czasopiśmie „Przemysł Chemiczny”[22] oraz uczestniczył i występował na zjazdach i kongresach organizowanych w dziedzinie chemii. Podjął współpracę z urzędami celniczymi, Ministerstwem Robót Publicznych, Komitetem Normalizacji Ministerstwa Przemysłu i Handlu, której przedmiotem była m.in. kwestia materiałów do budowy dróg. Wraz z Ludwikiem Wasilewskim opracował sposób uzyskania aluminium z glin krajowych[23]. Jako następca L. Wasilewskiego został kierownikiem Działu I Przemysłu Nieorganicznego w Chemicznym Instytucie Badawczym[24]. Zasiadał w zarządzie Chemicznego Instytutu Badawczego[25]. Zamieszkiwał przy Instytucie.

Po wybuchu II wojny światowej został zmobilizowany i udał się do mobilizacji macierzystej jednostki 29 Pułku Artylerii Lekkiej w Grodnie. Po agresji ZSRR na Polskę z 17 września 1939 został aresztowany przez Sowietów. Był przetrzymywany w obozie w Kozielsku, jako że jego obecność tam potwierdził w korespondencji do bliskich inny jeniec, por. Stanisław Mantel, także chemik, absolwent Politechniki Lwowskiej i również pracownik Chemicznego Instytutu Badawczego. Prawdopodobnie na wiosnę 1940 został zabrany do Katynia i tam został rozstrzelany przez funkcjonariuszy Obwodowego Zarządu NKWD w Smoleńsku oraz pracowników NKWD przybyłych z Moskwy na mocy decyzji Biura Politycznego KC WKP(b) z 5 marca 1940. Jego nazwisko nie zostało wymienione w dokumentach dotyczących zbrodni katyńskiej, w tym Jakub Zaleski nie znalazł się na liście ekshumacji ciał ofiar dokonanej w 1943 przez Niemców[26][27].

Jego brat Juliusz także został ofiarą zbrodni katyńskiej (jego nazwisko znalazło się na Ukraińskiej Liście Katyńskiej). W artykule prasowym o rodzinie Zaleskich z 1982 roku na łamach czasopisma „Podkarpacie” podano, Juliusz zginął podczas II wojny światowej, a Jakub w trakcie kampanii wrześniowej[1].

Publikacje

  • Techniczne znaczenie hydrolitycznego rozkładu soli glinowych w podwyższonych temperaturach (1931)
  • Z laboratoryjnych badań nad mieszankami mineralno-bitumicznemi dla budowy dróg (1933)
  • Produkcja litu w elektrolizerze konstrukcji Chemicznego Instytutu Badawczego (1935, współautor: Ludwik Wasilewski)
  • O kadmowaniu (1937)
  • Zagadnienie budowy krajowego przemysłu aluminiowego (1938)
  • Zagadnienie aluminium na tle prac I Ogólnopolskiego Zjazdu Inżynierów-Chemików w Warszawie i I Polskiego Kongresu Inżynierów we Lwowie (1938, referat)
  • Z badań nad elektrolityczną rafinacją aluminium (1939, współautor: A. Kotowicz)
  • Badania nad glinami krajowymi jako surowcem dla produkcji tlenku glinu (1939, współautor: A. Sarnecki)

Odznaczenia

Upamiętnienie

Podczas „Jubileuszowego Zjazdu Koleżeńskiego b. Wychowanków Gimnazjum Męskiego w Sanoku w 70-lecie pierwszej Matury” 21 czerwca 1958 nazwisko Jakuba Zaleskiego zostało wymienione w apelu poległych w obronie Ojczyzny w latach 1939–1945[28] oraz na ustanowionej w budynku gimnazjum tablicy pamiątkowej poświęconej poległym i pomordowanym absolwentom gimnazjum[29].

Zobacz też

Przypisy

  1. 1 2 3 4 Czesław Skrobała / Jadwiga Zaleska. Opowieść wigilijna. „Podkarpacie”, s. 1, 6, Nr 43 z 23 grudnia 1982.
  2. ↑ Wpoić młodzieży patriotyzm. „Gazeta Sanocka – Autosan”, s. 4, Nr 28 (193) z 1-19 października 1980. Sanocka Fabryka Autobusów.
  3. 1 2 Księga chrztów 1892–1898. Parafia rzymskokatolicka w Sanoku, s. 233 (poz. 176).
  4. ↑ Księga chrztów 1892–1898. Parafia rzymskokatolicka w Sanoku, s. 82 (poz. 224).
  5. ↑ CK Gimnazjum Państwowe Wyższe w Sanoku. Katalog główny, rok szkolny 1906/1907 (zespół 7, sygn. 42). AP Rzeszów – O/Sanok, s. 548.
  6. ↑ Księga chrztów 1892–1898. Parafia rzymskokatolicka w Sanoku, s. 173 (poz. 75).
  7. ↑ Maria Hanus. cmentarzsanok.zetohosting.pl. [dostęp 2021-10-20].
  8. ↑ Księga Zmarłych 1904–1934 Sanok. T. J. Sanok: Parafia Przemienienia Pańskiego w Sanoku, s. 30 (poz. 73).
  9. ↑ Kronika. „Gazeta Sanocka”. Nr 125, s. 3, 27 maja 1906.
  10. ↑ Edward Zając, Szkice z dziejów Sanoka, Sanok 1998, s. 78.
  11. ↑ Edward Zając: Szkice z dziejów Sanoka. Sanok: Miejska Biblioteka Publiczna im. Grzegorza z Sanoka w Sanoku, 1998, s. 78. ISBN 83-909787-0-9.
  12. ↑ XXXV. Sprawozdanie Dyrekcji Państwowego Gimnazjum w Sanoku za rok szkolny 1920/1921 wraz z dodatkiem za lata: 1917, 1918, 1919 i 1920. Sanok: Fundusz Naukowy, 1921, s. 22.
  13. ↑ Absolwenci. 1losanok.pl. [dostęp 2014-03-12].
  14. ↑ Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 868.
  15. ↑ Rocznik Oficerski 1924 ↓, s. 792.
  16. ↑ Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 778.
  17. ↑ Rocznik Oficerski 1924 ↓, s. 697.
  18. ↑ Rocznik Oficerski Rezerw 1934 ↓, s. 142, 641.
  19. ↑ Rybka i Stepan 2004 ↓, s. 530.
  20. 1 2 Księga przynależnych do gminy Królewskiego Wolnego Miasta Sanoka. s. 591 (poz. 39).
  21. ↑ Historia. ichp.pl. [dostęp 2014-04-23]. [zarchiwizowane z tego adresu (4 stycznia 2017)].
  22. ↑ Przemysł Chemiczny Tom 37 nr 4/1958-artykuł Chemiczny Instytut Badawczy z perspektywy czterdziestu lat. pilsudski.org. [dostęp 2014-07-13].
  23. ↑ Stefan Zamecki. Chemiczny Instytut Badawczy w Warszawie w okresie międzywojennym (1922-1939). „Kwartalnik Historii Nauki i Techniki”, s. 335, Nr 24/2 (1979).
  24. ↑ Stefan Zamecki. Chemiczny Instytut Badawczy w Warszawie w okresie międzywojennym (1922-1939). „Kwartalnik Historii Nauki i Techniki”, s. 334, Nr 24/2 (1979).
  25. ↑ Okres drugi, warszawski – od roku 1926 do roku 1926. „Przemysł Chemiczny”, s. 47, Nr 21 z 1937.
  26. ↑ Katyń według źródeł niemieckich – 1943 r.. stankiewicze.com. [dostęp 2014-04-23].
  27. ↑ Andrzej Leszek Szcześniak: Katyń. Lista ofiar i zaginionych jeńców obozów Kozielsk, Ostaszków, Starobielsk. Warszawa: Alfa, 1989, s. 111. ISBN 83-7001-294-9.
  28. ↑ Józef Stachowicz: Diariusz zjazdu. W: Dwa dni w mieście naszej młodości. Sprawozdanie ze zjazdu koleżeńskiego wychowanków Gimnazjum Męskiego w Sanoku w 70-lecie pierwszej matury w roku 1958. Warszawa: 1960, s. 69.
  29. ↑ Zjazd w fotografii. W: Dwa dni w mieście naszej młodości. Sprawozdanie ze zjazdu koleżeńskiego wychowanków Gimnazjum Męskiego w Sanoku w 70-lecie pierwszej matury w roku 1958. Warszawa: 1960, s. 231.

Bibliografia

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.