Jadwiga Mydlarska-Kowal
Ilustracja
Jadwiga Mydlarska-Kowal – fot. M. Grotowski
Data i miejsce urodzenia

3 kwietnia 1943
Pilzno

Data i miejsce śmierci

6 maja 2001
Wrocław

Narodowość

polska

Dziedzina sztuki

scenografia

Jadwiga Mydlarska-Kowal (ur. 3 kwietnia 1943 w Pilźnie, zm. 6 maja 2001 we Wrocławiu) – polska scenografka teatru lalek. Związana przede wszystkim z Wrocławskim Teatrem Lalek, któremu w okresie swojej pracy nadała indywidualny wyraz plastyki scenicznej. Współpracowała również z teatrami dramatycznymi m.in. w Poznaniu, Wrocławiu, Katowicach i Kaliszu.

Życiorys

Jadwiga Mydlarska-Kowal. Postać Gregora w spektaklu Niedokonania - projekt (1992)

Studia artystyczne odbyła w latach 1964-1971 w krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie, uczęszczając m.in. do pracowni Jana Szancenbacha i Tadeusza Kantora. Dyplom uzyskała na Wydziale Grafiki w pracowni drzeworytu pod kierunkiem Franciszka Bunscha (1971)[1]. Pracę po studiach rozpoczęła jako projektantka odzieży w Domu Mody „Elegancja” we Wrocławiu (1971-1972), potem uczyła plastyki w szkołach średnich (1973-1978), następnie zatrudniła się we wrocławskiej Wytwórni Filmów Fabularnych pracując jako liternik i asystent scenografa m.in. przy filmie Na srebrnym globie A. Żuławskiego[2].

Jako samodzielny scenograf zadebiutowała w roku 1981 przygotowując przedstawienie Polskie szopki i Herody H. Jurkowskiego w reżyserii ówczesnego dyrektora Wrocławskiego Teatru Lalek Wiesława Hejny, które okazało się sukcesem[3]. Następną wspólną realizacją była Księżniczka Turandot C. Gozziego, wyraźnie wskazująca na odejście od tradycyjnego traktowania plastyki w spektaklach dla dzieci[4].

Jadwiga Mydlarska-Kowal. Szkic scenografii do spektaklu Niedokonania (1992)

Jej wywodzący się z graficznego rysunku i oddający fascynację anatomią starości i rozpadem ciała oraz odsłaniający świat podświadomych obsesji styl scenografii[5] osiągnął najpełniejszy kształt w spektaklach zrealizowanych na Scenie dla Dorosłych WTL we współpracy z reżyserem W. Hejno, nabierających cech teatru autorskiego[6]. Były to: Proces (1985), Gyubal Wahazar (1987) i Faust (1989), ujęte w cykl zatytułowany Fenomen władzy. Przedstawienia te zostały zaprezentowane na wielu festiwalach w Polsce i za granicą, m.in. w Niemczech, Szwajcarii, Finlandii, Francji, Austrii, Włoszech, Czechach i Chorwacji, a także podczas XXVIII Światowego Festiwalu „Teatr Narodów” w Santiago de Chile w 1993 roku[1].

Następne spektakle, również w reżyserii W. Hejny, takie jak: Niedokonania (1994) według F. Kafki oraz Ryszard III (1997) rozwijały osiągniętą estetykę ze szczególnym wyakcentowaniem ekspresji twarzy lalek i głów wyposażonych w pogłębione rysy i ruchome szczegóły anatomiczne[7]. Ostatnim przedstawieniem z tej serii był Śmieszny staruszek (2001) z lalką starca animowaną jednocześnie przez kilku aktorów. Dla WTL powstało również szereg projektów do spektakli dla dzieci, m.in. Baśń o zaklętym kaczorze, Dzikie łabędzie, Krawiec Niteczka, Alibaba i 40 rozbójników, Prometeusz, Szewczyk Dratewka oraz dokończona już po jej śmierci Córka króla mórz[8]. Szczególną pozycję stanowiła Komedia dla mamy i taty (1996) według Witkacego w reż. W. Hejny, będąca interesującą próbą połączenia doświadczeń ze sceny dla dorosłych z teatrem dla dzieci[9]. Ogółem w latach 1981-2001 powstało ponad 30 jej scenografii dla Wrocławskiego Teatru Lalek[2]. W tym czasie przygotowała także realizacje w zagranicznych teatrach lalek, m.in. w Tomsku (Rosja), Bochum (Niemcy) oraz autorski spektakl Arena w Vaasa (Finlandia)[10], a także m.in. z reżyserem A. Maksymiakiem w wielu polskich teatrach lalkowych m.in. w Kielcach, Wałbrzychu, Jeleniej Górze, Lublinie, Szczecinie, Olsztynie, Łodzi i Poznaniu.

Od roku 1991 rozpoczęła także projektowanie scenografii dla teatrów dramatycznych[11], głównie w Poznaniu, Kaliszu, Wrocławiu, Katowicach i Rzeszowie. Z reżyserem J. Bunschem zrealizowała m.in. zwracające uwagę krytyki stroną plastyczną przedstawienia[12]: Czarownice z Salem, Dekameron, Wizyta starszej pani, Don Kichote, Xięga bałwochwalcza, Przemiana oraz Wesołe kumoszki z Windsoru (1998, Odense, Dania)[2].

Jadwiga Mydlarska-Kowal. Projekt kostiumu Klary Zachanassian do spektaklu Wizyta starszej pani (1994)

Dwukrotnie (1995 i 1999) reprezentowała Polskę na Quadriennale Scenografii i Architektury Teatralnej w Pradze[13]. Uczestniczyła również w krajowych przeglądach scenograficznych, pokazywała wystawy indywidualne, m.in. Lalki – aktorzy naszej wyobraźni (Wrocław, 1999)[14].

Za spektakle wystawione we Wrocławskim Teatrze Lalek otrzymała nagrody zbiorowe i indywidualne na polskich i zagranicznych festiwalach[1], przyznano jej także „Złotą Pacynkę” (Wrocław, 2000) za scenografie dla dzieci oraz „Złotą Maskę” (Katowice, 2000) za przedstawienia w teatrach dramatycznych[15].

Zmarła nagle w roku 2001. Została pochowana na cmentarzu w Olsztynie.

W roku 2007 w Centrum Scenografii Polskiej Muzeum Śląskiego w Katowicach odbyła się wystawa Maski rzeczywistości[16] prezentująca przekrój jej dorobku, powtórzona w roku 2010 w Galerii BWA w Bielsku-Białej[17], a w roku 2014 przypomniano jej twórczość na wystawie Cudze oblicza[18] w Galerii Centrum Kultury „Zamek” we Wrocławiu. W roku 2018 Centrum Scenografii Polskiej Muzeum Śląskiego w Katowicach pokazało wystawę Świadomość lalki. Teatr form Jadwigi Mydlarskiej-Kowal, obejmującą oprócz twórczości lalkowej także projekty scenograficzne dla teatrów dramatycznych[19].

Na początku roku 2022 ukazała się obszerna monografia Teatr plastycznej metafory. Scenografie Jadwigi Mydlarskiej-Kowal[20], wydana również przez Centrum Scenografii Polskiej Muzeum Śląskiego, pokazująca całość dorobku teatralnego.

Przypisy

  1. 1 2 3 W. Hejno. Wrocławianka z wyboru. „Kalendarz wrocławski”, s. 403-408, 2002.
  2. 1 2 3 E. Boguszewska. Jadwiga Mydlarska-Kowal. „Nietak!t”. nr 11/2012. s. 4-10. ISSN 2082-1093.
  3. ↑ H. Jurkowski: Wrocławski Teatr Lalek. W: red. M. Lubieniecka: Lalki i my. Wrocław: WTL, 2002, s. 52. ISBN 83-902353-3-1.
  4. ↑ H. Sych: Tajemnice teatru lalek. Łódź: Muzeum Archeologiczne i Etnograficzne w Łodzi, 2010, s. 174-181. ISBN 978-83-61293-06-4.
  5. ↑ A. Koecher-Hensel. Damy polskiej scenografii i kobiety demoniczne. „Teatr”. nr 1, 2001.
  6. ↑ M. Waszkiel: Dzieje teatru lalek w Polsce 1944-2000. Warszawa: AT, 2012, s. 212-218. ISBN 978-83-927763-4-5.
  7. ↑ H. Baltyn. Taniec śmierci/Dance of Death. „Teatr Lalek”. nr 2-3, s. 73-81, 2010.
  8. ↑ red. M. Lubieniecka, A. Maksymiak: Dla jednego gestu. Scenografia we Wrocławskim Teatrze Lalek. Wrocław: WTL, 2006, s. 12. ISBN 83-902353-5-8.
  9. ↑ W. Wieczorkiewicz: Jadwiga Mydlarska-Kowal. W: red. A. Koecher-Hensel, J. Moskal: Pejzaże polskiej sceny XX wieku. Prague Quadriennal, 1999, s. 53-58. ISBN 83-87455-80-6.
  10. ↑ W. Hejno. Kustosz ludzkich nadziei. „Teatr”. nr 1-2, s. 25-31, 2002.
  11. ↑ J. Bunsch. Zemsta porzuconej lalki. Scenografie Jadwigi Mydlarskiej-Kowal w teatrach dramatycznych. „Zeszyty Naukowe AST”. nr 10, s. 28-48, 2020. AST Kraków.
  12. ↑ A. Koecher-Hensel. Damy polskiej scenografii i kobiety demoniczne. „Teatr”. nr 1. s. 2001.
  13. ↑ red. A. Koecher-Hensel, H. Kasjaniuk: The Magic of Theatrical Space – Poland (Katalog). 35 Prague Quadriennal 1995. s. 59-64. ISBN 83-903882-0-0 oraz red. A. Koecher-Hensel, J. Moskal: Pejzaże polskiej sceny XX wieku. Prague Quadriennal 1999, s. 53-58. ISBN 83-87455-80-6
  14. ↑ K. Sipko. Aktorzy wyobraźni. „Odra”. nr 9, s. 135-136, 1999.
  15. ↑ Złota Maska 2000 – lista laureatów. „Teatr”. nr 4/6, s. 90, 2000.
  16. ↑ Katowice. Wystawa Jadwigi Mydlarskiej-Kowal w CSP. e-teatr. [dostęp 2015-05-09].
  17. ↑ Jadwiga Mydlarska-Kowal. Maski rzeczywistości. Bielsko-Biała 2010. [dostęp 2015-03-11]
  18. ↑ Finisaż wystawy prac Jadwigi Mydlarskiej-Kowal. „Dziennik teatralny”. [dostęp 2015-03-11]
  19. ↑ Świadomość lalki. Teatr form Jadwigi Mydlarskiej-Kowal. Muzeum Śląskie, Katowice, 2018. [dostęp 2018-05-10]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-06-30)].
  20. ↑ Teatr plastycznej metafory. Scenografie Jadwigi Mydlarskiej-Kowal. Muzeum Śląskie, Katowice, 2022. [dostęp 2022-04-03]. [zarchiwizowane z tego adresu (2023-01-31)].

Bibliografia

  • E. Olinkiewicz, Gdy rysuję szczegół, widzę go w przestrzeni. Świat plastyki Jadwigi Mydlarskiej-Kowal, [w:] Słownik scenografów teatru lalek 1945-1995, pod red. M. Waszkiela, „Teatr Lalek" 1995, nr 1-2, s. 29-35.
  • Fenomen władzy, red. W. Hejno, WTL, Wrocław 1994.
  • The Magic of Theatrical Space - Poland, red. A. Koecher-Hensel, H. Kasjaniuk, (katalog), 35 Prague Quadriennal 1995, s. 59-64. ISBN 83-903882-0-0.
  • Pejzaże polskiej sceny XX wieku, red. A. Koecher-Hensel, J. Moskal, Prague Quadriennal 1999, s. 53-58. ISBN 83-87455-80-6.
  • K. Sipko, Aktorzy wyobraźni, „Odra” 1999, nr 9, s. 135-136.
  • A. Koecher-Hensel, Panopticum Jadwigi Mydlarskiej-Kowal czyli szkice do portretów wewnętrznych, „Scena” 2000, nr 1, s. 32.
  • A. Koecher-Hensel, Damy polskiej scenografii i kobiety demoniczne, „Teatr” 2001, nr 1.
  • Lalki i my, red. M. Lubieniecka, WTL, Wrocław 2002, s. 49-58, 88-95. ISBN 83-902353-3-1.
  • W. Hejno, Kustosz ludzkich nadziei, „Teatr” 2002, nr 1-2, s. 25-31.
  • W. Hejno, Wrocławianka z wyboru, „Kalendarz wrocławski” 2002, s. 403-408.
  • Dla jednego gestu. Scenografia we Wrocławskim Teatrze Lalek, red. M. Lubieniecka, A. Maksymiak, WTL, Wrocław 2006, s. 12, 250-303. ISBN 83-902353-5-8
  • H. Baltyn, Taniec śmierci/Dance of Death, „Teatr Lalek” 2010, nr 2-3, s. 73-81.
  • Honorata Sych, Tajemnice teatru lalek, Łódź: Muzeum Archeologiczne i Etnograficzne w Łodzi, 2010, s. 174-181, ISBN 978-83-61293-06-4, OCLC 751091656.
  • E. Boguszewska, Jadwiga Mydlarska-Kowal, „Nietak!t” 2012, nr 11, s. 4-10. ISSN 2082-1093
  • M. Waszkiel, Dzieje teatru lalek w Polsce 1944-2000, AT Warszawa 2012, s. 212-218, 251, 432, 446, 453, 466, 487, 488, 495, 503, 507-509, 511, 516, 547-548, 562. ISBN 978-83-927763-4-5
  • J. Hrk, Jedność sztuki - jedność teatru, Teatr Arlekin w Łodzi, Łódź 2014, s. 217-224. ISBN 978-83-63158-39-2
  • Jadwiga Mydlarska-Kowal, [w:] Encyklopedia teatru polskiego (osoby). [dostęp 2021-04-10].
  • Jadwiga Mydlarska-Kowal w bazie film polski
  • Sylwia Ryś, Świadomość lalki. Teatr form Jadwigi Mydlarskiej-Kowal, Katowice: Muzeum Śląskie, 2017, ISBN 978-83-62593-96-5.
  • J. Bunsch, Zemsta porzuconej lalki. Scenografie Jadwigi Mydlarskiej-Kowal w teatrach dramatycznych, „Zeszyty Naukowe AST” 2020, nr 10, wyd. AST, Kraków 2020, s. 28-48. [dostęp 2020-07-17]
  • Teatr plastycznej metafory. Scenografie Jadwigi Mydlarskiej-Kowal, red. S. Ryś, Muzeum Śląskie, Katowice 2022. ISBN 978-83-65945-29-7

Linki zewnętrzne

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.