Improwizacje sonorystyczne
Improvisations sonoristiques
Kompozytor

Witold Szalonek

Czas powstania

styczeń 1968

Data premiery

22 lutego 1968

Miejsce premiery

Royal College of Art, Londyn

Wykonawcy premiery

Warsztat Muzyczny

Czas trwania

ok. 10 min.

Zlecone przez

Zygmunta Krauzego

Improvisations sonoristiques (Improwizacje sonorystyczne) – utwór kameralny, skomponowany przez Witolda Szalonka w 1968[1].

Kompozycja przeznaczona jest na klarnet, puzon, wiolonczelę i fortepian. Powstała na prośbę Zygmunta Krauzego, z przeznaczeniem dla jego zespołu kameralnego Warsztat Muzyczny[2].

Premiera

Prawykonanie utworu odbyło się 22 lutego 1968 w Royal College of Art w Londynie, w wykonaniu zespołu Warsztat Muzyczny, w składzie: Czesław Pałkowski — klarnet, Edward Borowiak — puzon, Witold Gałązka — wiolonczela, Zygmunt Krauze — fortepian[2][3].

Charakterystyka utworu

Jest to jeden z utworów, w którym kompozytor badał sonorystyczne możliwości tradycyjnych instrumentów, zwłaszcza instrumentów dętych drewnianych. Inspiracją do takich poszukiwań była fascynacja Szalonka instrumentem dętym australijskich Aborygenów — didgeridoo, w którym dźwięki wydobywa się poprzez skomplikowane sposoby dmuchania. Szalonek interesował się także polską muzyką podhalańską i jednootworowym fletem ściśle związanym z alikwotami[1].

W kompozycji wszystkie cztery instrumenty są wykorzystane w niekonwencjonalny sposób i poddawane wyrafinowanym technikom artykulacyjnym, dzięki którym możliwe jest nie tylko uzyskiwanie dźwięków o określonej wysokości, ale także różnego typu szumów i szmerów[1].

Będąc odkrywcą „dźwięków kombinowanych”, czyli wielodźwięków o specyficznej barwie, możliwych do uzyskania na instrumentach dętych drewnianych[4][uwaga 1], Szalonek przyjął je za podstawę brzmieniową generowaną przez klarnet w Improwizacjach sonorystycznych. Występują one tutaj w formie prostej i trylowej, np. tryle kombinowane (dające efekt jednodźwiękowej pulsacji) czy frullato na ustniku. W puzonie wykonywane są najniższe możliwe do wydobycia dźwięki frullato tak, by słyszalna była wyłącznie wibracja powietrza; osiągane są też takie efekty, jak syczenie na ustniku instrumentu lub mówienie do ustnika z płynnym wtapianiem w mowę dźwięków o podanej wysokości[1].

Artykulacje nietypowe dla wiolonczeli, to m.in. gra arco przy żabce, saltato, wydobywanie najwyższych dźwięków flażoletowych czy gra tuż za podstawkiem. Zaś efekty brzmieniowe fortepianu wynikają z jego preparacji, np. naklejenia taśmy na określony obszar strun oraz z gry wewnątrz instrumentu za pomocą dłoni, drewienka lub metalowego prętu[1].

Konstrukcję formalną Improwizacji sonorystycznych wyznaczają trzy odcinki zaznaczone w partyturze dużymi literami alfabetu (A, B i C). Pierwsze dwa prowadzą do brzmieniowych kulminacji, natomiast trzeci ma charakter konkludujący. Czas wykonania poszczególnych odcinków, jak i całości kompozycji nie jest oznaczony w partyturze i może się zmieniać zasadniczo w różnych wykonaniach[1].

Instrumentarium

  • klarnet
  • puzon
  • wiolonczela
  • fortepian

Ważniejsze wykonania

  • Talea Ensemble pod dyrekcją Jamesa Bakera, podczas festiwalu Warszawska Jesień 2015[5]
  • Zeitkratzer, podczas festiwalu Sacrum Profanum 2016[6]

Uwagi

  1. ↑ „Dźwięki kombinowane” możliwe są do uzyskania na instrumentach dętych drewnianych, na flecie, oboju, klarnecie, fagocie. Przy zastosowaniu specjalnego palcowania i niestandardowych sposobów zadęcia można wydobyć z tych instrumentów nie tylko dźwięki pojedyncze, ale również dwu-, trzy- i czterodźwięki[4].

Przypisy

  1. 1 2 3 4 5 6 Utwory Kazimierza Serockiego, Witolda Szalonka i Bogusława Schaeffera, [w:] Iwona Lindstedt, Sonorystyka w twórczości kompozytorów polskich XX wieku, Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 2010, s. 369-379, ISBN 978-83-235-1002-4.
  2. 1 2 Improvisations Sonoristiques - Witold Szalonek. Warszawska Jesień. [dostęp 2020-04-26].
  3. ↑ Daniel Cichy. Inside? Outside? Pomiędzy. W 10. rocznicę śmierci Witolda Szalonka. „Kwarta”. nr 1 (16), s. 5-7, sierpień 2011. ISSN 2083-7348. (pol.).
  4. ↑ Witold Szalonek [online], Polmic, 26 kwietnia 2020.
  5. ↑ Warszawska Jesień 2013. „Quarta”. nr 2 (25), s. 13, wrzesień 2015. ISSN 2353-6721. (pol.).
  6. ↑ Piękno hałasu. Nurt awangardowy na festiwalu Sacrum Profanum. Magiczny Kraków, 04-08-2016. [dostęp 2020-04-26].

Bibliografia

  • Lilianna M. Moll, Szalonek Witold, [w:] Elżbieta Dziębowska (red.), Encyklopedia muzyczna PWM, wyd. I, t. 10 Sm–Ś część biograficzna, Kraków: PWM, 2007, s. 224-2253, ISBN 978-83-224-0866-7.

Linki zewnętrzne

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.