Henryk Kazimierz Malarski
Data i miejsce urodzenia

4 marca 1887
Racławice

Data i miejsce śmierci

11 listopada 1955
Puławy

profesor nauk fizjologicznych
Specjalność: żywienie zwierząt
Alma Mater

Uniwersytet Jagielloński

Doktorat

1910 – biochemia
Uniwersytet Jagielloński

Praca naukowo-dydaktyczna
uczelnia/instytut

Uniwersytet Jagielloński,
PING w Puławach, Wydział Rolny UMCS w Lublinie

Katedra

Żywienia Zwierząt

Odznaczenia
Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski

Henryk Kazimierz Malarski (ur. 4 marca 1887 w Racławicach, zm. 11 listopada 1955 w Puławach) – polski biochemik, fizjolog, zootechnik, specjalista w dziedzinie żywienia zwierząt, organizator badań doświadczalnych, stanowiących podstawę praktyki rolniczej, jeden z twórców Państwowego Instytutu Naukowego Gospodarstwa Wiejskiego w Puławach, profesor Wydziału Rolnego UMCS w Lublinie[1][2][3] (współcześnie Uniwersytet Przyrodniczy).

Życiorys

Lata 1887–1917

Urodził się we wsi Racławice w powiecie miechowskim. Jego rodzicami byli: Stanisław, rządca majątków rolnych, i Emilia z domu Klimek. Miał brata Tadeusza, młodszego o cztery lata (w przyszłości fizyka-radiotechnika, profesora politechnik we Lwowie i Gliwicach). Uczęszczał do Gimnazjum im. Nowodworskiego w Krakowie. Po maturze (1905) studiował fizykę i chemię na Uniwersytecie Jagiellońskim (na ówczesnym Wydziale Filozoficznym). Od roku 1908 był zatrudniony jako demonstrator w Katedrze Chemii Lekarskiej, kierowanej przez biochemika, prof. Leona Marchlewskiego. Wyniki prowadzonych w Katedrze badań zostały opublikowane w roku 1909. Stały się podstawą przyznania Henrykowi Malarskiemu w roku 1910 stopnia doktora. W kolejnych latach był asystentem w Katedrze Chemii Lekarskiej (1910–1917) oraz wykładowcą chemii dla studentów medycyny (1913/1914). Współpracował nadal z prof. Marchlewskim i Janem Roblem, zajmując się m.in. chemią chlorofilu[1].

Lata 1917–1939

Pałac Czartoryskich w Puławach, w latach 1917–1950 – Państwowy Instytut Naukowy Gospodarstwa Wiejskiego

Wydarzenia w okresie 1914–1918 (zakończenie okresu zaborów) umożliwiły rozwój polskiej nauki i szkolnictwa wyższego, w tym istniejących uniwersytetów i nowych placówek badawczych. Już w roku 1917 utworzono w Puławach Państwowy Instytut Naukowy Gospodarstwa Wiejskiego – pierwszą i jedyną wówczas jednostkę tego typu w Polsce, której pierwszym dyrektorem został prof. Leon Marchlewski. Henryk Malarski znalazł się w grupie specjalistów, którym powierzono kierownictwo wydziałów[uwaga 1][4]. Przeniósł się na stałe z Krakowa do Puław. Habilitację (z veniam legendi w dziedzinie żywienia zwierząt) otrzymał w roku 1930 na Wydziale Rolniczo Lasowym Politechniki Lwowskiej, na którym w latach 1930–1932 i 1938/1939 zastępował kierownika katedry fizjologii i żywienia zwierząt (nie przyjął propozycji objęcia tej katedry na stałe).

W PINGW w Puławach zajmował stanowiska[1]:

  • 1917–1920 – kierownika poddziału biochemicznego w dziale żywienia i użytkowania zwierząt
  • 1920–1921 – wicedyrektora Instytutu i zastępcy kierownika Wydziału Żywienia i Użytkowania Zwierząt
  • 1923–1936 – kierownika WŻiUZ oraz dyrektora Instytutu (1935–1936)
  • 1936–1939 – kierownika Wydziału Produkcji Zwierzęcej

Prowadził badania dotyczące zasad żywienia zwierząt (m.in. drobiu i owiec), w tym metod badania pasz, pozwalających określać potrzeby pokarmowe zwierząt (normy żywienia, zob. wartość odżywcza, wartość energetyczna). Był współzałożycielem[1] Polskiego Towarzystwa Zootechnicznego (1922)[5] oraz – w latach 1922–1948 – jego wiceprezesem[1]. Należał do komitetu redakcyjnego „Przeglądu Hodowlanego” (organ PTZ, wydawany od roku 1927), w którym pełnił funkcję przewodniczącego Sekcji Doświadczalnej[1].

Lata 1939–1944

W okresie okupacji niemieckiej ziem polskich w Puławach utworzono Landwirtschaftliche Forschungsanstalt (Instytut Badań Rolniczych), w którym Henryk Malarski pełnił funkcję kierownika Instytutu Żywienia Zwierząt. W tym okresie tworzył koncepcje jego rozbudowy (poszerzenia zakresu działalności), planowanej na powojenną przyszłość. Zabiegał o zatrudnienie w instytucie grupy młodych polskich zootechników. Uzyskali oni nie tylko szansę pracy zarobkowej w swoim zawodzie – w pewnym zakresie mogli kontynuować badania naukowe pod kierownictwem H. Malarskiego[1].

Lata powojenne

Okres powojennej działalności PINGW rozpoczął się już w lipcu 1944 roku. Henryk Malarski, jako kierownik Wydziału Produkcji Zwierzęcej, przystąpił do odbudowy i rozbudowy jego struktury – organizowania Wydziału Żywienia Zwierząt. Jego kierownictwo objął w roku 1950, jednak wkrótce (sierpień 1950) PINGW zlikwidowano, a H. Malarski został przeniesiony do nowego Instytutu Zootechniki w Krakowie. W Puławach pozostał Dział Żywienia Zwierząt, którym Malarski nadal kierował. W Krakowie zajmował się ustalaniem metodyki badań zootechnicznych (jako przewodniczący komisji powołanej w tym celu). Aktywnie działał w Polskim Towarzystwie Zootechnicznym, pełniąc funkcję wiceprezesa (do 1948), a następnie prezesa[1].

W tym samym okresie należał do grona organizatorów Wydziału Rolniczego na nowym uniwersytecie, utworzonym w Lublinie – Uniwersytecie Marii Curie-Skłodowskiej (obecnie Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie). Na tym wydziale utworzył w roku 1945 Zakład Fizjologii i Żywienia Zwierząt, którym kierował przez 10 lat (do śmierci)[1].

Publikacje

Henryk Malarski opublikował 12 podręczników oraz liczne artykuły i referaty naukowe[3]. W latach 1909–1913 w „Anzeiger der Akademie der Wissenschaften in Krakau” i „Biochemische Zeitschrift” ukazały się prace biochemiczne, wykonywane z udziałem Leona Marchlewskiego[1]:

  • 1909 – Studien in der Chlorophyllgrouppe. Über Zinkchlorophyleee und Zinkprophyllotaonine (praca doktorska)
  • 1910 – Bestimmung des Chlorophylls in Pflanzenteilen
  • 1912 – Anhydro-Phyllotaonine
  • 1913 – Phyllocyanin und Phylloxantin Schunck's

W latach dwudziestolecia międzywojennego H. Malarski opublikował m.in.[1]:

  • 1921, 1922, 1926 – rozprawy nt. żywienia drobiu w „Pamiętniku PINGW”
  • 1923 – O niedostateczności sposobu badania pokarmów (w: „Roczniki Nauk Rolniczych”)
  • 1925 – Nouvelles opinions sur la valeur nutritive des fourrages (referat na międzynarodowym kongresie w Warszawie)
  • 1926 – Żywienie kur (podręcznik)
  • 1926 – Badania doświadczalne nad łubinem jako paszą (rozprawa habilitacyjna)
  • 1934 – Ogólne zasady żywienia zwierząt (podręcznik)
  • 1934 – Żywienie owiec (podręcznik)
  • 1938 – Żywienie kur (podręcznik)

Po II wojnie światowej ukazały się m.in.[1][3]:

  • 1946 – Wskazówki układania dawek pasz (pierwsze tablice wartości odżywczej pasz, wyznaczonych w PINGW; wznowienia uzupełnione: 1952 i 1954)
  • 1947 – Fizjologia zwierząt (skrypt)
  • 1948 – Potrzeba organizacji badań naukowo-doświadczalnych w dziedzinie żywienia zwierząt (w: „Przegląd Hodowlany”)
  • 1949 – Podstawy fizjologiczne żywienia zwierząt gospodarskich
  • 1950 – Żywienie trzody chlewnej na bekony (podręcznik, kontynuacja cyklu przedwojennych podręczników żywienia szczegółowego[3])

Odznaczenia i wyróżnienia

Otrzymał m.in.[1][3]:

Życie rodzinne

Z pierwszego małżeństwa, z Wandą z domu Maniecką, miał dwie córki, Halinę i Ewę Marię. Po raz drugi ożenił się z Ireną z domu Amczyk[1].

Zmarł i spoczywa w Puławach[1][3].

Uwagi

  1. ↑ Stanowiska kierowników wydziałów zajęli m.in. Antoni Sempołowski – hodowca roślin, Feliks Jaroszyński – serolog, Zygmunt Weyberg – mineralog, Kazimierz Bassalik – mikrobiolog, Józef Trzebiński – botanik, Emil Godlewski – fitofizjolog, Stefan Kopeć – biolog, Tadeusz Mieczyński – gleboznawca kartograf), Stanisław Minkiewicz – entomolog, Stefan Lewicki – hodowca zbóż, Lucjan Kaznowski – hodowca roślin pastewnych, przemysłowych i technicznych, Józef Sypniewski – specjalista w zakresie podstaw szczegółowej uprawy roli i roślin, Roman Prawocheński – zootechnik, Zenon Wierzchowski – biochemik.

Przypisy

  1. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 Zdzisław Kosiek: Malarski Henryk. W: Polski Słownik Biograficzny. T. XIX: Machowski Wawrzyniec – Maria Kazimiera. Kraków: PAN (www.psb.pan.krakow), 1974, s. 265–266.
  2. ↑ Instytut Żywienia Zwierząt i Bromatologii > Historia. [w:] Strona internetowa instytutu [on-line]. Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie; Wydział Biologii i Hodowli Zwierząt. [dostęp 2014-10-25]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-10-26)].
  3. 1 2 3 4 5 6 W. Mierzecka: Zasłużeni Polacy > Henryk Malarski - twórca polskiej nauki o żywieniu. [w:] Rolniczy Magazyn Elektroniczny, Nr 16 ISSN 1734-3070 [on-line]. Centralna Biblioteka Rolnicza, listopad 2006. s. 63. [dostęp 2014-10-26]. (pol.).
  4. ↑ Państwowy Instytut Naukowy Gospodarstwa Wiejskiego; Okres I (1917–1921) – INGW. [w:] Historia Ośrodka Nauk Rolniczych w Puławach [on-line]. IUNG-PIB. [dostęp 2014-10-30]. (pol.).
  5. ↑ Strona WWW Polskiego Towarzystwa Zootechnicznego im. Michała Oczapowskiego. [dostęp 2014-10-31]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-10-26)].

Linki zewnętrzne

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.