Gwarancja ubezpieczeniowa – jedna z czynności ubezpieczeniowych^[1]. Stanowi pisemne zobowiązanie zakładu ubezpieczeń (gwaranta) do wypłaty na rzecz beneficjenta (podmiotu, na rzecz którego została wystawiona gwarancja) określonej sumy pieniężnej, na jego żądanie i oświadczenie, w sytuacji, w której dłużnik (wnioskodawca gwarancji) nie realizuje swoich zobowiązań (określonych w gwarancji) wobec beneficjenta^[2]. W praktyce gwarancje ubezpieczeniowe służą głównie jako zabezpieczenie inwestora w procesie inwestycji na wypadek wystąpienia określonego w umowie gwarancyjnej zdarzenia losowego. Stosowane w większości metod realizacji przedsięwzięcia budowlanego. Na rynku nie funkcjonuje jeden ustandaryzowany wzór gwarancji – każdy ubezpieczyciel/bank posiada swoje wzory dedykowane dla gwarancji jednostkowych czy w ramach limitu, jednak aktualnie przy wielu kontraktach bardzo często wzór i treść gwarancji jest narzucana przez inwestora^[3]

Istota umowy gwarancyjnej

Umowa gwarancyjna zawierana jest pomiędzy gwarantem (zakładem ubezpieczeń) a beneficjentem (wierzycielem). Pomiędzy gwarantem (zakładem ubezpieczeń) a dłużnikiem (zleceniodawcą) jest zawierana dodatkowa umowa o udzielenie gwarancji. Jest umową nienazwaną. Posiada oparcie prawne przede wszystkim w zasadzie swobody zawierania umów^[4], zatem w dużej mierze ukształtowana została przez praktykę.

                             zakład ubezpieczeń (gwarant)
                               /                      \
             umowa gwarancji  /                        \   umowa o udzielenie gwarancji                  
                             /                          \ 
                            /                            \
                     wierzyciel -------------------- dłużnik
                    (beneficjent)      kontrakt   (zleceniodawca)

Rodzaje gwarancji ubezpieczeniowych

W praktyce obrotu gwarancja ubezpieczeniowa ma szerokie zastosowanie, aczkolwiek przepisy prawa wzmiankują o niej tylko w kilku sytuacjach. W szczególności wyróżnić można następujące rodzaje gwarancji:

• ubezpieczeniowa gwarancja zapłaty wadium (ang. bid bond) - wykorzystywana na etapie przetargu; stanowi ekwiwalent wadium pieniężnego przedsiębiorcy przystępującego do przetargu; dzięki niej przedsiębiorca może uczestniczyć w przetargu bez angażowania własnych środków;
• ubezpieczeniowa gwarancja należytego wykonania kontraktu (ang. performance bond) - wystawiana jest w celu zabezpieczenia prawidłowego wykonania umowy przez przedsiębiorcę;
• ubezpieczeniowa gwarancja usunięcia wad lub usterek (ang. maintenance bond) - wystawiona na wniosek przedsiębiorcy realizującego inwestycje; zobowiązuje gwaranta do wypłaty gwarancji na wniosek beneficjenta w przypadku, gdy przedsiębiorca nie wykonał w ogóle lub nienależycie określone umową obowiązki z tytułu usunięcia wad i usterek ujawnionych po zakończeniu realizacji inwestycji,
• ubezpieczeniowa gwarancja zwrotu zaliczki (ang. advance payment bond, deposit bond) - zobowiązanie gwaranta do wypłaty gwarancji beneficjentowi, na pisemne żądanie i oświadczenie beneficjenta w sytuacji, w której przedsiębiorca (zleceniodawca gwarancji) nie wykonał umowy i nie zwrócił w określonym terminie zaliczki, którą wcześniej pobrał od beneficjenta na realizację inwestycji;
• ubezpieczeniowa gwarancja zapłaty należności celnych (ang. customs & excise bond) – stanowi zabezpieczenie pokrycia kwot wynikających z długów celnych w sytuacji gdy dłużnik nie dysponuje odpowiednimi środkami finansowymi na zapłatę zobowiązań celno-podatkowych. Jest przeznaczona dla podmiotów gospodarczych, które prowadzą obrót towarowy z zagranicą i jest jedną z dopuszczalnych zabezpieczeń należności celnych. Beneficjentem gwarancji jest izba celna, zaś jej zleceniodawcą podmiot zajmujący się importem towarów lub prowadzący skład celny^[5].
• ubezpieczeniowa gwarancja zapłaty podwykonawcom (ang. labour and material payment bond) - zabezpiecza podwykonawców przed brakiem zapłaty przez głównego wykonawcę za wykonane prace, zabezpiecza również inwestora przed wstrzymaniem lub opóźnieniem prac wykonywanych przez podwykonawców. Stronami w takiej gwarancji są: inwestor – jako beneficjent gwarancji, główny wykonawca – jako wniskodawca gwarancji, ubezpieczyciel – jako gwarant, wystawca gwarancji. Zobowiązanie gwarancji polega na zwrocie inwestorowi środków które nie zostały przez wykonawcę wypłacone za wykonane prace podwykonawcom. To umożliwia inwestorowi opłacenie podwykonawców, np. w razie bankructwa głównego wykonawcy. ^[6]
• ubezpieczeniowa gwarancja zapłaty wykonawcy - zabezpiecza interes głównego wykonawcy, wykonawca może zabezpieczyć się przed niewykonaniem zobowiązania ze strony inwestora polegającym na zapłacie za wykonane prace. Stronami tej gwarancji ubezpieczeniowej są: główny wykonawca – jako beneficjent gwarancji, inwestor – jako wnioskodawca gwarancji, ubezpieczyciel – jako gwarant, wystawca gwarancji.^[7] Nie stosowana w północnoamerykańskich metodach realizacji przedsięwzięć budowlanych - standardowe umowy na wykonanie robót budowlanych poprzestają na wymogu ujawnienia przez inwestora źródeł finansowania inwestycji - posiadanych środków i pożyczek, wraz z informacjami jego instytucji finansowych, podczas gdy prawo o zastawie mechanika pozwala wykonawcom na dochodzenie swoich roszczeń na nieruchomości inwestora. Na mocy tego prawa, wykonawca może wpisać na hipotekę nieruchomości gdzie prowadzona jest inwestycja dług za wykonaną pracę i dostarczone materiały, których inwestor nie opłacił w terminie przewidzianym tym prawem.

Gwarancja ubezpieczeniowa a umowa ubezpieczenia

• Zawieranie umów gwarancji ubezpieczeniowych i umów ubezpieczenia należy do jednej kategorii czynności ubezpieczeniowych, jednakże są to odmienne pojęcia i zamienne ich używanie jest błędem.
• Przy gwarancji ubezpieczeniowej zakład ubezpieczeń nie wyrównuje szkody, lecz jedynie wypełnia zobowiązanie polegające na wypłacie konkretnej sumy pieniężnej (sumy gwarancyjnej).
• W przypadku gwarancji ubezpieczeniowej, w odróżnieniu od umowy ubezpieczenia, zobowiązanie gwaranta przyjmuje zwykle postać zobowiązania nieodwołalnego i bezwarunkowego, co oznacza, że wypłata odszkodowania nie jest zależna od istnienia uchybień dłużnika wobec gwaranta czy beneficjenta wobec dłużnika.
• Gwarancja ubezpieczeniowa (ang. surety bond) jest umową trójstronną, rodzajem poręczenia, podczas gdy umowa ubezpieczenia (ang. insurance contract) jest umową dwustronną.

Przypisy

Bibliografia

• Gwarancje ubezpieczeniowe. piu.org.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-04-19)]., Polska Izba Ubezpieczeń, [dostęp: 2014-04-19].
• Romuald Holly, Ubezpieczenia finansowe i gwarancje ubezpieczeniowe, Warszawa: Wydawnictwo Poltext, 2003.