Franciszek Ksawery Patek
podpułkownik
Data i miejsce urodzenia

1792
Polichno

Data śmierci

1844

Przebieg służby
Lata służby

1808–1831

Siły zbrojne

Armia Księstwa Warszawskiego,
Wojsko Polskie Królestwa Kongresowego

Jednostki

2 Pułk Ułanów,
9 Pułk Ułanów,
3 Pułk Strzelców Konnych,
1 Pułk Strzelców Konnych

Stanowiska

Dowódca 1 Pułku Strzelców Konnych

Główne wojny i bitwy

wojny napoleońskie,
powstanie listopadowe

Odznaczenia
Krzyż Kawalerski Orderu Virtuti Militari Krzyż Złoty Orderu Virtuti Militari

Franciszek Ksawery Patek, herbu Prawdzic (ur. 1792 w Polichnie[1][2], zm. 4 października 1844[2]) – podpułkownik Wojska Polskiego, uczestnik kampanii napoleońskich, w czasie powstania listopadowego dowódca 1 Pułku Strzelców Konnych, dwukrotnie odznaczony orderem Virtuti Militari.

Życiorys

Urodził się w rodzinie drobnoszlacheckiej. Był synem Joachima Patka, chorążego wojsk litewskich i Justyny z domu Lasockiej[1], prawdopodobnie bratem przyrodnim Antoniego[2], twórcy słynnej zegarmistrzowskiej firmy Patek Philippe.

W 1808 rozpoczął służbę wojskową w 2 Pułku Ułanów Księstwa Warszawskiego i razem z nim walczył w wojnie 1809 roku przeciwko Austrii. W 1810 podjął pracę urzędnika wojskowego przy Dyrekcji Generalnej Popisów Wojska[3][uwaga 1]. Trzy lata później, na początku 1813 trafił do 9 Pułku Ułanów[1], z którym w tym samym roku bronił Gdańska, a po jego upadku dostał się do niewoli rosyjskiej[3].

Po powrocie z niewoli, w stopniu kapitana podjął służbę w 3 Pułku Strzelców Konnych w armii nowo powstałego Królestwa Polskiego[3]. W 1819 został przeniesiony do 1 Pułku Strzelców Konnych. W tejże jednostce zastał go wybuch powstania listopadowego (29/30 listopada 1830). Razem z 1 psk wziął udział m.in. w bitwach pod Stoczkiem i pod Grochowem[4]. W lutym 1831 awansował na stopień majora[3], a na początku czerwca tegoż roku został dowódcą swego pułku, po śmierci poprzedniego dowódcy, płk Karola Chmielewskiego (10 maja 1831)[4]. Skutkiem objęcia dowództwa pułku był kolejny rychły awans, na podpułkownika (lipiec 1831)[3]. Dowodząc jednostką brał udział w bitwach pod Zbuczynem, Paprotnią oraz w walkach w obronie Warszawy[4].

Po klęsce powstania, w październiku 1831, wraz z ostatnim wodzem naczelnym generałem Maciejem Rybińskim, przekroczył granicę z Królestwem Prus, gdzie został internowany w twierdzy w Tczewie. Do Królestwa Kongresowego wrócił w marcu 1832[3].

Franciszek Patek zamieszkiwał w osadzie Ryś (obecnie powiat wieruszowski)[5].

Życie prywatne

W 1823 poślubił Paulinę Czartkowską (1801-1875)[5], córkę Wincentego (zm. 1869), właściciela Krąkowa, naddzierżawcy Brodni, komisarza obwodowego w Warcie oraz Koninie[uwaga 2], i Józefy z Niemojowskich (zm. 1848)[2]. Razem z żoną i córką Walentyną (zm. 1911) mieszkał w Kaliszu, przy ulicy Babinej[2]. Franciszek Patek zmarł 4 października 1844. Został pochowany w Kaliszu, na tamtejszym Cmentarzu Miejskim. Jego nagrobek zachował się do dnia dzisiejszego[2].

Awanse

  • 1808 – sierżant,
  • 1810 – porucznik-adiutant,
  • 1815 – kapitan,
  • luty 1831 – major,
  • wrzesień 1831 – podpułkownik.

Odznaczenia

Uwagi

  1. ↑ Dyrekcja początkowo działała w ramach Ministerstwa Wojny, a od grudnia 1811 znalazła się poza jego strukturami.
  2. ↑ Wincenty Czartkowski, znany z nienawistnego postępowania wobec chłopów, stał się pierwowzorem bohatera powieści Kordian i cham Leona Kruczkowskiego.
  3. ↑ Według Uruskiego Krzyż Złoty VM Franciszek Patek miałby dostać po kampanii 1813. Tej informacji nie potwierdza Rocznik Woyskowy Królestwa Polskiego na rok 1817. Uruski nie wspomina o późniejszej służbie F. Patka w okresie Królestwa Polskiego, ani w powstaniu listopadowym.

Przypisy

  1. 1 2 3 Seweryn Uruski: Rodzina. Herbarz szlachty polskiej. T. XIII. Warszawa: Księgarnia Gebethnera i Wolffa, 1916, s. 240.
  2. 1 2 3 4 5 6 Stanisław Małyszko: Zabytkowe cmentarze przy Rogatce w Kaliszu. Kalisz: Kaliskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk, 2012, s. 253-254. ISBN 978-83-62689-09-5.
  3. 1 2 3 4 5 6 7 Robert Bielecki: Słownik biograficzny oficerów Powstania Listopadowego. T. 3. Trio, 1998, s. 269. ISBN 83-86842-11-3.
  4. 1 2 3 Bronisław Gembarzewski: Rodowody pułków polskich i oddziałów równorzędnych od r. 1717 do r. 1831. Warszawa: Towarzystwo Wiedzy Wojskowej, 1925, s. 82, seria: Biblioteka Muzeum Wojska.
  5. 1 2 Elżbieta Halina Nejman: Szlachta Sieradzka XIX wieku – Herbarz, P. 2017. [dostęp 2023-05-31].
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.