wieś | |
Kościół św. Stanisława Biskupa | |
Państwo | |
---|---|
Województwo | |
Powiat | |
Gmina | |
Liczba ludności (2009) |
151[1] |
Strefa numeracyjna |
43 |
Kod pocztowy |
99-235[2] |
Tablice rejestracyjne |
EPD |
SIMC |
0709690[3] |
Położenie na mapie gminy Pęczniew | |
Położenie na mapie Polski | |
Położenie na mapie województwa łódzkiego | |
Położenie na mapie powiatu poddębickiego | |
51°47′24″N 18°41′19″E/51,790000 18,688611[4] |
Brodnia – wieś sołecka[5] w Polsce położona w województwie łódzkim, w powiecie poddębickim, w gminie Pęczniew. Leży na wschodnim brzegu zbiornika Jeziorsko[6].
Wieś królewska w starostwie sieradzkim w powiecie sieradzkim województwa sieradzkiego w końcu XVI wieku[7].
Historia
Na terenie Brodni ślady osadnictwa sięgają neolitu, co potwierdzają badania archeologiczne. Pierwsza wzmianka o miejscowości pochodzi z 1298, kiedy to Władysław Łokietek w zamian za Brodnię nadał kasztelanowi rudzkiemu Stoigniewowi wieś Niemojów. Od tego czasu wieś należała do starostwa sieradzkiego. W okolicach Niedzieli Palmowej król Władysław Jagiełło przy okazji polowania na grubego zwierza odprawiał w Brodni roki sądowe[8]. W latach 1401-1433 król Jagiełło z reguły w okresie Niedzieli Palmowej był w Brodni 20 razy. W 1450 i w 1460 roku w celu odbycia sądu nadwornego (in curia domini regis) w Brodni przebywał król Kazimierz Jagiellończyk. Od poł. XVII w. wieś była częścią starostwa szadkowskiego. Po II rozbiorze Polski wieś przeszła na własność króla pruskiego i była dzierżawą rządową. Za czasów Księstwa Warszawskiego Brodnia jako dobra narodowe stanowiła najmniejszą ekonomię w departamencie kaliskim. W latach 1807–1819 była dzierżawą Ignacego Jabłkowskiego.
W 1827 wieś liczyła 70 domów i 439 mieszkańców[9]. Po Jabłkowskim naddzierżawcą Brodni został sędzia pokoju Wincenty Czartkowski (teść Franciszka Patka, późniejszego dowódcy 1 Pułku Strzelców Konnych w powstaniu listopadowym[10]). Okres rządów naddzierżawców to czasy bezwzględnego ucisku chłopów i braku poszanowania prawa. Doprowadzało to do ciągłych skarg i konfliktów. Jedną z ofiar tej sytuacji był miejscowy nauczyciel Kazimierz (Deka) Deczyński, autor pamiętnika Opis życia wieśniaka polskiego i bohater powieści Leona Kruczkowskiego Kordian i cham[11], który występował w obronie ciemiężonych chłopów (o czym świadczy okolicznościowa tablica na budynku szkoły). Ukazem carskim z 29 sierpnia 1836 majorat Brodnia wraz z przyległościami przeszedł w posiadanie gen. mjr. Iwana Noskowa. W 1864 car Aleksander II Romanow wydał dekret o uwłaszczeniu włościan w Królestwie Polskim. Na mocy tego dekretu zniesiono pańszczyznę, a wieś Brodnia stała się własnością jej mieszkańców.
W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa sieradzkiego.
We wsi istnieje Ochotnicza Straż Pożarna[12] oraz działa Ludowy Zespół Śpiewaczy „Sobótki”[13].
Zabytki
Według rejestru zabytków Narodowego Instytutu Dziedzictwa na listę zabytków wpisane są obiekty:
- drewniany kościół parafialny pw. św. Stanisława Biskupa, XVIII w., nr rej. 701 z 2.10.1967, zbudowany ok. roku 1556[14][15], rozbudowany w 1886, drewniany o konstrukcji zrębowej, orientowany, trójnawowy z transeptem. Zdobiony polichromią Zdziarskiego (malarza sakralnego)[15] z początku XX w. Wystrój wnętrza barokowy. Na mensach ołtarzy występują licznie herby szlachty sieradzkiej. Z wyposażenia na uwagę zasługują: późnogotycki kielich z XV/XVI w., pacyfikał z 1 poł. XVI w., liczne rzeźby i obrazy. Był to kościół filialny parafii w Glinnie[uwaga 1], a następnie w 1644 włączono go do parafii w Zadzimiu[14]. W 1866[15][14] został kościołem parafialnym, któremu podporządkowano kościół w Glinnie. Do parafii św. Stanisława należy cmentarz, na którym został pochowany major Antoni Hendel – żołnierz walczący w powstaniu listopadowym i odznaczony orderem Virtuti Militari[16].
- drewniana dzwonnica, XVIII w., nr rej. 702 z 2.10.1967[17].
Na ścianie szkoły umieszczono tablicę upamiętniającą Kazimierza Deczyńskiego.
Około 200 m na północny zachód od kościoła znajduje się kopiec ziemny kryjący relikty folwarku i stacji królewskiej Władysława Jagiełły. Również w pobliżu kopca zbadano pozostałości dużego folwarku istniejącego od początku XIV wieku do przełomu wieków XIX i XX. W czasie badań archeologicznych kopca przeprowadzonych w latach 1986 i 1987 odkryto ślady drewnianego budynku w kształcie wieży o konstrukcji zrębowej. Budynek był pokryty warstwą gliny i miał ogrzewanie piecowe. Wyniki prac datują powstanie obiektu na drugą połowę XIV wieku, a jego zniszczenie na wiek XVI. Pozostałością po zabudowaniach dworskich był do niedawna XIX-wieczny murowany dwór; zachowały się po nim tylko relikty[18].
W Brodni usytuowany był wiatrak typu koźlak, czynny do roku 1956; resztki wiatraka istniały jeszcze na początku XXI wieku[19].
Turystyka
W Brodni znajduje się park krajobrazowy o powierzchni 3,3 ha[20]. Południowa część zbiornika „Jeziorsko” stanowi rezerwat przyrody będący ostoją ptaków wodno-błotnych[21]. Na brzegu zbiornika „Jeziorsko” wytworzyły się trzy kilkusetmetrowej długości odcinki klifów, dochodzące do ponad 7 metrów wysokości[22].
Przez tereny wsi przebiega trasa szlaku turystycznego im. Kazimierza Deczyńskiego („żółty szlak” – pieszy, dostępny dla rowerzystów)[23]. Na rzece Warcie wytyczony jest szlak kajakowy biegnący od Częstochowy przez zbiornik Jeziorsko do Uniejowa[24].
Osoby związane z Brodnią
- Kazimierz Deczyński – uczestnik powstania listopadowego, tzw. burzyciel chłopów
Zobacz też
Uwagi
- ↑ według Słownika geograficznego Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich
Przypisy
- ↑ Miejscowości; dane dla miejscowości Brodnia. [w:] Bank Danych Lokalnych [on-line]. stat.gov.pl. [dostęp 2013-03-24].
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 89 [zarchiwizowane 2022-10-26] .
- ↑ Wykaz urzędowych nazw miejscowości i ich części. BIP Ministerstwa Administracji i Cyfryzacji. s. 153. [dostęp 2013-03-24].
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 10084
- ↑ Wykaz Sołtysów. peczniew.pl. [dostęp 2015-03-13].
- ↑ Zbiornik Jeziorsko. lodzkie.travel. [dostęp 2012-07-29].
- ↑ Województwo sieradzkie i województwo łęczyckie w drugiej połowie XVI wieku. Cz. 2, Komentarz, indeksy, Warszawa 1998, s. 65
- ↑ Brodnia, 30 marca 1428, Król Władysław Jagiełło (nakazuje ochraniać dobra biskupstwa poznańskiego). wbc.poznan.pl. [dostęp 2011-11-21]. (pol. • łac.).
- ↑ Tabella Miast, Wsi, Osad, Królestwa Polskiego, z wyrażeniem ich położenia i ludności. T. I: A-Ł. Warszawa: Drukarnia Łątkiewicza, 1827, s. 41. [dostęp 2015-03-12].
- ↑ Stanisław Małyszko: Zabytkowe cmentarze przy Rogatce w Kaliszu. Kalisz: Kaliskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk, 2012, s. 253-254. ISBN 978-83-62689-09-5.
- ↑ Leon Kruczkowski: Kordian i cham. Warszawa: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1983, s. 5-6. ISBN 83-03-00095-0.
- ↑ Gmina Pęczniew; organizacje pozarządowe. peczniew.pl. [dostęp 2014-09-02].
- ↑ Pęczniew. poddebicki.pl web.archive.org. [dostęp 2011-11-20].
- 1 2 3 Zabytki. poddebicki.pl. [dostęp 2011-11-21].
- 1 2 3 Kościół parafialny pw. św. Stanisława Biskupa. kultura.lodz.pl. [dostęp 2012-04-25].
- ↑ Lista nazwisk osób odznaczonych Orderem Virtuti Militari. stankiewicze.com; archive.org. [dostęp 2020-02-09].
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo łódzkie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2023, s. 71 [dostęp 2014-09-02] .
- ↑ Tomasz Szwagrzak: Brodnia; wieża na kopcu i dwór. [w:] Zamki i pałace województwa łódzkiego [on-line]. zamkilodzkie.pl. [dostęp 2015-03-12].
- ↑ Filip Tomaszewski: Brodnia; wiatrak koźlak. [w:] Wiatraki w województwie łódzkim [on-line]. archive /z biuro-tomaszewski.pl/wiatraki. [dostęp 2016-10-06].
- ↑ Atrakcje Turystyczne Powiatu Poddębickiego; Gmina Pęczniew. poddebicki.pl. [dostęp 2015-03-12].
- ↑ Marek Łuczak: Nadleśnictwo Złoczew; Rezerwaty. zloczew.lodz.lasy.gov.pl. [dostęp 2016-10-05].
- ↑ Piotr Majecki. Wykorzystanie fotogrametrii bliskiego zasięgu w badaniach tempa erozji wybrzeży klifowych Zbiornika Jeziorsko (k. Sieradza). „Przegląd Geologiczny”. Nr 11. 62, s. 745, 2014. Warszawa: Państwowy Instytut Geologiczny. ISSN 0033-2151.
- ↑ Trasa 8.2. Szlak im. Kazimierza Deczyńskiego. [w:] Szlaki turystyczne w Polsce [on-line]. szlaki.pttk.pl. [dostęp 2012-07-29].
- ↑ Marek Lityński: Warta, przewodnik kajakowy. kajaki.szczercow.info, 2008. s. 34. [dostęp 2012-07-29]. ISBN 978-83-928288-1-5.
Bibliografia
- Brodnia. lodzkie.travel. [dostęp 2012-07-01].
Linki zewnętrzne
- Brodnia na mapie
- Brodnia, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 362 .
- Brodnia na stronie geoview.info