Feliks Pancer
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

28 maja 1798
Bodzechów

Data i miejsce śmierci

16 marca 1851
Warszawa

Miejsce spoczynku

cmentarz Powązkowski, Warszawa

Zawód, zajęcie

inżynier

Odznaczenia
Order Świętej Anny III klasy (Imperium Rosyjskie) Order Świętego Włodzimierza IV klasy (Imperium Rosyjskie)
Najbardziej znana budowla Pancera - wiadukt Pancera w Warszawie
Plan części miasta Warszawy z pokazaniem wodociągu projektowanego przez Feliksa Pancera
Płyta przy Bramie Grodzkiej Zamku Królewskiego (2009)
Grób Feliksa Pancera na cmentarzu Powązkowskim

Felicjan Feliks Pancer[1] (ur. 27 maja 1798 w Bodzechowie, zm. 16 marca 1851 w Warszawie)[2] – polski oficer, inżynier budownictwa lądowego i wodnego.

Życiorys

Pochodził ze szlachty – syn Wojciecha Pancera i Petroneli z Cholewińskich. Edukację zaczął w Wąchocku i Krakowie, a w 1815 rozpoczął studia na Uniwersytecie Jagiellońskim, na wydziale filozofii. W 1818 wstąpił do Korpusu Inżynierów Wojsk Polskich w Królestwie Polskim. Od 1818 brał udział w pracach nad sporządzaniem map Warszawy i okolic, za co w 1820 otrzymał stopień podporucznika. W latach 1825–1826 kierował budową zwodzonego, drewnianego mostu przez Narew między twierdzą Modlin a Kępą Szwedzką. Za udział w rozbudowie twierdzy Zamość w 1830 został awansowany do stopnia porucznika. W tym czasie sporządził również projekt jednoprzęsłowego mostu żelaznego przez Wisłę koło Warszawy. Szczegóły tego śmiałego projektu zawarł w pracy opublikowanej w języku polskim w 1830.

W 1826 został profesorem Szkoły Wojskowej Aplikacyjnej, gdzie do 1830 wykładał architekturę, budownictwo lądowe i wodne oraz mechanikę praktyczną. Za pracę dydaktyczną na stanowisku profesora otrzymał w 1829 Order Św. Anny 3 kl. Podczas budowy Kanału Augustowskiego zorganizował produkcję wapna hydraulicznego wiążącego pod wodą, które zastosowano podczas wykonywania śluz. W 1830 opuścił służbę wojskową i rozpoczął pracę w Komisji Rządowej Finansów, a w 1832 w Komisji Rządowej Spraw Wewnętrznych, Duchowych i Oświecania Publicznego. Również w 1832 został członkiem Rady Budowlanej Królestwa Polskiego. Od 1838 był p.o. Generalnego Inspektora Dróg i Mostów, a w 1841 został zatwierdzony na tym stanowisku.

W 1838 opracował projekt drewnianego mostu przez Wieprz pod Kośminem, który został zbudowany w 1841; było to wówczas najwybitniejsze osiągnięcie w budownictwie mostów w Polsce. Most wyróżniał się nietypowo dużym rozmiarem przęsła (78 m, podczas gdy ówcześnie budowane mosty posiadały przęsła o długości rzadko przekraczającej 54 m) i dobrze opracowanymi detalami. Nagrodą za ten ówczesny cud techniki był Order Św. Włodzimierza 4 kl. W latach 1835–1838 Pancer zorganizował przy Komisji Rządowej Spraw Wewnętrznych kurs techniczny dla kandydatów na inżynierów; kurs ten na rozkaz władz zaborczych został zamknięty. W 1842 został członkiem nowo utworzonego w Królestwie Polskim Zarządu Komunikacji. W 1847 został inspektorem XIII Okręgu (Warszawskiego) Komunikacyjnego cesarstwa rosyjskiego. W okresie pełnienia tej funkcji m.in. wyremontował i zmodernizował kilka mostów na Wiśle, umocnił brzegi Wisły na linii Warszawa-Modlin.

Jednak najwybitniejszym jego osiągnięciem w tym czasie był zbudowany w Warszawie w latach 1844–1846 wiadukt ulicy Nowy Zjazd z placu Zamkowego w stronę Wisły, zwany wiaduktem Pancera. Za konstrukcję tę Pancer otrzymał gratyfikację w wysokości 3 tys. rubli (równowartość jego dwuletnich dochodów). W późniejszych latach sporządził jeszcze m.in. projekt wodociągów dla Warszawy i kolejnego mostu na Wiśle pod Warszawą, jednak nie uzyskały one akceptacji. Brał również udział w konkursach zagranicznych; jego projekt mostu na Renie w Kolonii, chociaż nie przyjęty, wzbudził duże zainteresowanie europejskich inżynierów.

Został pochowany na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (kwatera 2, rząd 4, miejsce 14-16)[3].

Publikacje

  • Wiadomość o nowym rodzaju mostów żelaznych z zastosowaniem do rzeki Wisły pod Warszawą, Warszawa 1830.
  • O budowie i konserwacji dróg bitych i zwyczajnych, 1895

Napisał 15 artykułów publikowanych w ówczesnej prasie, m.in.:

  • Pamiętniku Warszawskim Umiejętności Czystych i Stosowanych
  • Pamiętniku Fizycznych, Matematycznych i Statystycznych Umiejętności z Zastosowaniem do Przemysłu.

Życie prywatne

W 1826 ożenił się z Julią z Waligórskich[4]. Jego córki Felicja (1832–1860) i Emilia (1827–1885) były literatkami i działaczkami oświatowymi, i kolejno żonami poety i działacza niepodległościowego Gustawa Ehrenberga[5].

Upamiętnienie

Przypisy

  1. ↑ W księdze parafialnej parafii w Denkowie (obecnie dzielnica Ostrowca Świętokrzyskiego) wymieniany jako Felicianus Felix Pancer.
  2. ↑ Encyklopedia Warszawy. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1994, s. 610. ISBN 83-01-08836-2.
  3. ↑ Cmentarz Stare Powązki: PANCEROWIE, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 2020-02-10].
  4. ↑ Akta stanu cywilnego parafii rzymskokatolickiej Nawiedzenia Najświętszej Marii Panny w Warszawie. 1826-07-18. [dostęp 2015-02-01].
  5. ↑ Akta stanu cywilnego parafii rzymskokatolickiej św. Andrzeja w Warszawie. 1860-10-16. [dostęp 2015-02-01].
  6. ↑ Uchwała nr 49 Rady Narodowej Miasta Stołecznego Warszawy z dnia 31 stycznia 1979 r. w sprawie nadania nazw ulicom, „Dziennik Urzędowy Rady Narodowej m.st. Warszawy", Warszawa, dnia 2 kwietnia 1979 r., nr 5, poz. 21, s. 3.
  7. 1 2 Stanisław Ciepłowski: Wpisane w kamień i spiż. Inskrypcje pamiątkowe w Warszawie XVII–XX w.. Warszawa: Argraf, 2004, s. 278. ISBN 83-912463-4-5.

Bibliografia

  • S. M. Żytkow: Russkij biograficzieskij słowar' t. 13. St. Petersburg: Impieratorskoje Russkoje Istoriczieskoje Obszcziestwo, 1896–1918, s. 286–288.

Linki zewnętrzne

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.