Edyp i Antygona

Edyp i Antygona – obraz Antoniego Brodowskiego, przedstawiciela klasycyzmu, z 1828 roku.

Obraz znajduje się w zbiorach Muzeum Narodowego w Warszawie^[1].

Historia obrazu

Obraz powstał w odpowiedzi na konkurs malarski, na obrazy stylu wysokiego, który został ogłoszony w 1823 roku przez Komisję Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego^[2]. Do wyboru były trzy tematy; jeden historyczny: Zaślubiny Jadwigi i Jagiełły i dwa nawiązujące do mitologii: Edyp i Antygona oraz Perykles broniący Aspazji przed Areopagiem.

Drugi temat, który nawiązywał do tebańskiego mitu o Labdakidach, okazał się najbardziej oryginalny i uniwersalny. Jego realizacje znalazły wyrafinowane, artystyczne odzwierciedlenie w postaci trzech obrazów: Edyp w Kolonos Jana Antoniego Blanka i obrazy dwóch twórców: Antoniego Brodowskiego i Aleksandra Kokulara, noszących ten sam tytuł: Edyp i Antygona^[2]. Wszystkie trzy obrazy stanowiły fragment Wystawy Sztuk Pięknych, która odbyła się w 1828 roku, w Warszawie (wystawa i obrazy znajdujące się na niej zostały uwiecznione na obrazie Wincentego Kasprzyckiego zatytułowanego: Widok Wystawy Sztuk Pięknych w Warszawie w 1828 roku). Płótna Brodowskiego i Kokulara cieszyły się dużym powodzeniem wśród osób odwiedzających tą wystawę^[2].

Opis obrazu

Obraz jest wykonany w technice olejnej, na płótnie o wymiarach 293 × 191 cm^[1]. Dzieło wpisuje się w nurt malarstwa akademickiego i romantyzmu. Obraz posiada konstrukcję osiową i symetryczną^[3]. Charakteryzuje go poprawność rysunku, która jest również postrzegana jako jego słabość, gdyż jest zbieżna z pojęciem szkolarskiego schematu i martwą linia konturu^[3].

Na obrazie zostały ukazane następujące postacie: Edyp, władca Teb; mąż i zarazem syn Jokasty oraz Antygona - córka Edypa. Gdy w Tebach wybuchła zaraza, Edyp chcąc poznać przyczyny złego losu, który go prześladował, zarządził śledztwo w sprawie zabójstwa Lajosa, poprzedniego władcy Teb, męża Jokasty^[4]. Wtedy to dowiedział się o swojej przeszłości i klątwie ciążącej nad rodem Labdakidów. Rozpacz doprowadziła Jokastę do samobójstwa, a Edypa do samookaleczenia - wyłupienia oczu. Edyp prosił u Kreona, króla Teb i brata Jokasty, o wygnanie i nakazał swojej córce Antygonie wyprowadzić siebie poza miasto^[5].

Tragizm przedstawionych postaci łączy się z ich heroizacją artykułowaną przez ich autora. Brodowski, tworząc rysy twarzy Edypa, intencjonalnie wykorzystał model twarzy Zeusa Olimpijskiego, a przy tworzeniu postaci Antygony opierał się na kanonie piękna efeba^[2]. Edyp, którego postać wskazuje na zachowanie spokoju godnego stoików, wydaje się być pogodzony z własnym losem i akceptować swoje cierpienie. Antygona, prowadząc ojca, okazuje swoje posłuszeństwo wobec niego.

Symbolika obrazu

Motyw wykorzystania postaci Edypa odnosi się do nieuchronności losu, do fatalizmu.

Postacie choć idące wspólnie, są zwrócone w różnych kierunkach, co może symbolizować ich rychłe rozstanie i samotność.

Czarne chmury unoszące się nad postaciami Edypa i Antygony oznaczają ciągłość klątwy, która ciąży nad rodem Labdakidów i są symbolem gniewu bożego.

Kostur, którym podpiera się Edyp jest atrybutem żebraków. Wskazuje on na głód, samotność i poniżenie, które będą udziałem Edypa.

Splecione dłonie Antygony i nieład szat uosabiają rozpacz i beznadzieję, które jej towarzyszą.

Jasna poświata na horyzoncie wskazuje na dawne lata świetności i wielkości bohaterów obrazu.

Przypisy