Edward Passendorfer
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

13 stycznia 1894
Wadowice Górne

Data i miejsce śmierci

10 sierpnia 1984
Warszawa

profesor nauk geologicznych
Specjalność: stratygrafia, tektonika, paleontologia
Alma Mater

Uniwersytet Jagielloński

Doktorat

1919
Uniwersytet Jagielloński

Habilitacja

1929

Profesura

1936

Polska Akademia Nauk
Status

członek rzeczywisty

Nauczyciel akademicki
Uczelnia

Państwowy Instytut Geologiczny
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
Uniwersytet Stefana Batorego w Wilnie
Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu

Okres zatrudn.

1919–1964

Odznaczenia
Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski Medal 10-lecia Polski Ludowej Odznaka tytułu honorowego „Zasłużony Nauczyciel PRL”
Grób rodziny Passendorferów, w tym Edwarda i Jerzego

Edward Władysław Passendorfer (ur. 13 stycznia 1894 w Wadowicach Górnych, zm. 10 sierpnia 1984 w Warszawie) – polski geolog, specjalizujący się w stratygrafii, tektonice i paleontologii.

Życiorys

Urodził się jako najstarszy z pięciorga rodzeństwa w rodzinie Oskara, urzędnika pocztowego, i Bronisławy z Wachalów[1]. Jego brat Władysław (1895–1952) był podpułkownikiem artylerii Wojska Polskiego i działaczem niepodległościowy, zaś bratanek Jerzy (1923–2003) reżyserem filmowym, twórcą m.in. serialu telewizyjnego Janosik. W 1912 ukończył (z odznaczeniem) c.k. Gimnazjum w Podgórzu[1], zdał maturę i podjął studia w zakresie geologii i paleontologii na Uniwersytecie Jagiellońskim. Studiował z przerwami do 1919, w którym uzyskał doktorat na podstawie rozprawy Szkic opracowania stratygraficznego kredy górnotatrzańskiej, wykonanej pod kierunkiem Władysława Szajnochy. Odbył też serię staży na uniwersytetach w Lozannie, Grenoble, Genewie i Paryżu, jego wykładowcami byli wówczas m.in. Maurice Lugeon, Wilfrid Kilian oraz Émile Haug.

Od 1919 do 1930 pracował w Państwowym Instytucie Geologicznym w Warszawie, równocześnie prowadząc zlecone wykłady na Uniwersytecie Jagiellońskim oraz ćwiczenia na Akademii Górniczo-Hutniczej. Monografia kredy wierchowej Tatr (praca doktorska 1919) była przez pół wieku podstawowym źródłem wiedzy o utworach tego okresu w Tatrach. Monografia albu wierchowego Tatr (1929, rozprawa habilitacyjna) weszła do kanonu literatury stratygraficznej i stanowi klasyczną pozycję cytowaną na całym świecie. W 1925 prowadził badania paleontologiczne we Francji i Szwajcarii. W 1929 uzyskał veniam legendi na Uniwersytecie Jagiellońskim z geologii, które w następnym roku rozszerzył na paleontologię

W 1930 uzyskał (na podstawie rozprawy Studium stratygraficzne i paleontologiczne nad kredą serii wierchowej w Tatrach) uprawnienia veniam legendi w zakresie paleontologii, w 1933 uzyskał ich rozszerzenie na geologię. W latach 1930–1934 pracował jako zastępca profesora paleontologii na Uniwersytecie Poznańskim. Od 1934 pracował jako nauczyciel w Seminarium Nauczycielskim w Mysłowicach i gimnazjum w Siemianowicach.

W 1936 otrzymał stanowisko profesora geologii na Wydziale Matematyczno-Przyrodniczym Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie. Kierował Katedrą Geologii do 1939.

W czasie II wojny światowej pozostał w Wilnie, do 1944 pracował w Urzędzie Geologicznym, potem organizował Instytut Geologii. Brał udział w tajnym nauczaniu na poziomie gimnazjalnym i współpracował z AK.

Po wojnie trafił do Torunia, gdzie był jednym z organizatorów Wydziału Matematyczno-Przyrodniczego na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika. Był prodziekanem tego wydziału w latach 1945–1947 oraz dziekanem od 1947 do 1948. W latach 1945–1952 kierował Katedrą Geologii, a przez krótki okres także paleontologii.

18 sierpnia 1951 prezydium rządu PRL wydało uchwalę o utworzeniu Wydziału Geologii na Uniwersytecie Warszawskim. Efektem tej decyzji było przeniesienie Edwarda Passendorfera wraz z współpracownikami do Warszawy, gdzie został dziekanem nowo utworzonej jednostki. Funkcję dziekana pełnił do 1954, a kierownika Katedry Geologii do 1964. Pracował także w Zakładzie Nauk Geologicznych PAN, gdzie kierował Pracownią Paleozoiku i Mezozoiku (1959–1963) oraz Pracownią Stratygrafii (1963–1972).

Znaczna część badań prowadzonych przez Edwarda Passendorfera dotyczyła mezozoiku Tatr. Był działaczem Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego i PTTK, współzałożycielem Koła Pomorskiego Klubu Wysokogórskiego PTTK w Toruniu. Działacz, a w latach 1968–1971 wiceprezes Polskiego Towarzystwa Geologicznego. W 1960 został członkiem korespondentem, a w 1976 członkiem rzeczywistym PAN[2]. Godność członka honorowego nadały mu Polskie Towarzystwo Geologiczne (1972) oraz Polskie Towarzystwo Przyrodników im. Kopernika.

Zmarł w Warszawie, pochowany na cmentarzu Powązkowskim (kwatera N-3-15)[3].

Wybrane publikacje

  • Jak powstały Tatry (1934, Książnica-Atlas, Lwów – Warszawa),
  • Jak powstał Bałtyk (1947, Nakład Księgarni Naukowej, Toruń),
  • Z przeszłości geologicznej Pomorza (1949, Księgarnia Naukowa T. Szczęsny, Toruń),
  • O wieku ziemi (1949, Księgarnia Naukowa T. Szczęsny, Toruń),
  • O budowie i ruchach skorupy ziemskiej (1954, Wydawnictwa Geologiczne, Warszawa),
  • Wstęp do nauk geologicznych (1956, Wydawnictwa Geologiczne, Warszawa),
  • Epoka lodowa w Polsce (1959),
  • Przewodnik geologiczny po Kujawach i Pomorzu (1961, wspólnie z Andrzejem Wilczyńskim),
  • Na skalnej drodze (1966, Wydawnictwa Geologiczne, Warszawa),
  • Zarys nauk geologicznych (1968, redakcja, Wydawnictwa Geologiczne, Warszawa).

Ordery i odznaczenia

Upamiętnienie

Na jego cześć nazwano taksony amonitów jurajskich: rodzaj (lub podrodzaj, w zależności od ujęcia) Passendorferia[6] oraz gatunek Pseudovirgatites passendorferi[7].

Przypisy

  1. 1 2 3 4 Jerzy Głazek, Piotr Roniewicz, Edward Passendorfer (1894–1984) [w:] „Annales Societatis Geologorum Poloniae – Rocznik Polskiego Towarzystwa Geologicznego”, wyd. Kraków, 1985, s. 537–543.
  2. ↑ Passendorfer, Edward, [w:] Członkowie Polskiej Akademii Nauk [online], PAN [dostęp 2021-09-09].
  3. ↑ Cmentarz Stare Powązki: PASSENDORFEROWIE, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 2020-02-10].
  4. ↑ M.P. z 1954 r. nr 112, poz. 1588 „w 10 rocznicę Polski Ludowej za zasługi w pracy naukowej i dydaktycznej”.
  5. ↑ M.P. z 1955 r. nr 101, poz. 1400 - Uchwała Rady Państwa z dnia 19 stycznia 1955 r. nr 0/201 - na wniosek Ministra Szkolnictwa Wyższego.
  6. ↑ Wojciech Brochwicz-Lewiński, Some remarks on the origin of the subfamily Idoceratinae Spath, 1924 (Perisphinctidae, Ammonoidea), „Acta Paleontologica Polonica”, 18 (3), 1973, s. 299–320.
  7. ↑ Jan Kutek, Arnold Zeiss, Tithonian-Volgian ammonites from Brzostówka near Tomaszów Mazowiecki, Central Poland, „Acta Geologica Polonica”, 24 (3), 1974, s. 505–542 [dostęp 2024-03-04] (ang.).

Bibliografia

Linki zewnętrzne

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.