Cynomorium szkarłatne
Ilustracja
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

Saxifraganae

Rząd

skalnicowce

Rodzina

cynomoriowate

Rodzaj

cynamorium

Gatunek

cynomorium szkarłatne

Nazwa systematyczna
Cynomorium coccineum L.
Sp. Pl. 970 1753

Cynomorium szkarłatne (Cynomorium coccineum) – gatunek pasożytniczej byliny występującej na suchych terenach, także na pustyniach i półpustyniach od wysp Kanaryjskich, poprzez wybrzeża Morza Śródziemnego po Azję południowo-zachodnią (Afganistan, Iran)[3].

Morfologia

Rośliny są bezzieleniowymi pasożytami korzeniowymi. Nad powierzchnię ziemi wystawiają tylko maczugowate, ciemnoczerwone kwiatostany wyrastające na mięsistych trzonach okrytych łuskowatymi, skrętoległymi liśćmi. Kwiaty są drobne i mają prostą budowę, przy czym w kwiatostanie obserwowano wymieszane zarówno kwiaty męskie, żeńskie jak i obupłciowe. Okwiat składa się z 4 do 6 (rzadziej z 1 do 8) wąskich listków. Pręcik, jeśli występuje to pojedynczo. Zalążnia jest dolna, niepodzielona na komory z pojedynczym zalążkiem. Słupek prosty, pojedynczy, w kwiatach męskich zredukowany jest do miodnika. Owocem jest orzeszek[4].

Pod ziemią znajdują się kłącza rosnące poziomo. Poprzez korzenie boczne łączy się ono z korzeniami żywiciela. Korzenie wnikają do wnętrza rośliny żywicielskiej podłączając się do jej wiązek przewodzących. W miejscu połączenia po kilkuletnim okresie wzrostu rozwijają się zawiązki pędów kwiatonośnych[5].

Biologia i ekologia

Cynomorium szkarłatne spotykane w obszarze śródziemnomorskim i na Bliskim Wschodzie pasożytuje na różnych gatunkach roślin, w tym na mirtach (Myrtus), tamaryszkach (Tamarix), pistacjach (Pistacia), zatrwianach (Limonium), wiechlinowatych, astrowatych i szarłatowatych (głównie komosach (Chenopodium)[5], na janowcach[6].

Zastosowanie

Cynomorium szkarłatne zwane w języku arabskim "tarthuth" zbierane było przez Arabów i Beduinów na terenach pustynnych Afryki północnej i Bliskiego Wschodu od tysięcy lat. Młode pędy kwiatowe były spożywane, a ze starszych sporządzano napary stosowane przy leczeniu kolki i choroby wrzodowej. Pędy były też suszone i stosowane jako przyprawa do potraw mięsnych. Zastosowania leczniczego tej rośliny nauczyli się od Arabów szpitalnicy z Jerozolimy i praktykowali jej stosowanie po utracie Palestyny przez krzyżowców i przeniesieniu się na Maltę. Tu cynomorium rosło na Grzybiej Skale (Fungus Rock) i stało się pilnie strzeżonym skarbem szpitalników. Za kradzież rośliny groziło uwięzienie lub los niewolnika na galerach. Roślina stała się słynna jako „grzybek maltański” (Fungus melitansis) i była szeroko stosowana przy leczeniu udarów, chorób wenerycznych, nadciśnienia krwi, przy wymiotach, nieregularnej miesiączki, także jako środek antykoncepcyjny i pasta do zębów[7]. Szerokie zastosowanie rośliny wynikało z nauki o sygnaturach – ponieważ przypominała narządy i krew ludzką odpowiednio do tego stosowano ją w lecznictwie[8].

Współczesne badania potwierdziły aktywność biologiczną wyciągów z tych roślin. Cynomorium szkarłatne wpływa na działanie przysadki i wydzielanie gonadotropin. W efekcie stwierdzono wpływ na rozwój jąder i najądrzy u szczurów[7].

Niezależnie od wąskiego zakresu oddziaływań potwierdzonych naukowo, cynamorium jest często oferowanym preparatem ziołowym zalecanym przez sprzedawców do leczenia impotencji oraz schorzeń nerek i jelit[7].

Zagrożenia i ochrona

Ze względu na biologię tych roślin, praktycznie nic nie wiadomo o możliwościach ich uprawy. W efekcie rośliny stosowane do produkcji preparatów leczniczych pozyskiwane są z natury. Powoduje to coraz rzadsze występowanie tych roślin, lokalnie stało się przyczyną ich wymarcia[7].

Cynomorium szkarłatne i Biblia

Gatunek ten nie został w Biblii wymieniony z nazwy, jednak według większości badaczy roślin biblijnych jest on rozwiązaniem problemu tkwiącego w cytacie z Księgi Hioba (30,4). W Biblii Tysiąclecia przetłumaczono go tak: „Żywią się malwą i liśćmi krzewów. Chlebem ich – korzeń jałowca”. Tłumaczenie to jest błędne, użyte w oryginale hebrajskim słowo rotem oznacza janowiec. Jego korzeń jest jednak niejadalny, podobnie jak, dodatkowo trujący, korzeń jałowca. Jednakże pasożytujący na korzeniach janowców Cynonomorium coccineum jest jadalny i połączony z nimi grubym pędem. Według badaczy roślin biblijnych ta roślina kryje się pod biblijnym określeniem „korzenie janowca”[6].

Przypisy

  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-02] (ang.).
  2. ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-03-02] (ang.).
  3. ↑ Taxon: Cynomorium coccineum. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN) [on-line]. United States Department of Agriculture. [dostęp 2011-04-08]. (ang.).
  4. ↑ Jiarui Chen & Michele Funston: Cynomoriaceae. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2011-04-07]. (ang.).
  5. 1 2 Wielka Encyklopedia Przyrody. Rośliny kwiatowe. Warszawa: Muza SA, 1998. ISBN 83-7079-778-4.
  6. 1 2 Zofia Włodarczyk: Rośliny biblijne. Leksykon. Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera PAN, 2011. ISBN 978-83-89648-98-3.
  7. 1 2 3 4 Daniel L Nickrent, Joshua P Der, Frank E Anderson. Discovery of the photosynthetic relatives of the "Maltese mushroom" Cynomorium. „BMC Evolutionary Biology”. 5:38, 2005. DOI: 10.1186/1471-2148-5-38.
  8. ↑ Dan Nickrent: Cynomoriaceae. [w:] Parasitic Plant Connection [on-line]. College of Science, Southern Illinois University Carbondale. [dostęp 2011-04-07].
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.