Pistacja
Ilustracja
Morfologia (pistacja kleista)
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

różopodobne

Rząd

mydleńcowce

Rodzina

nanerczowate

Rodzaj

pistacja

Nazwa systematyczna
Pistacia L.
Sp. Pl. 1025. 1 Mai 1753
Typ nomenklatoryczny

Pistacia vera L.[3]

Synonimy
  • Lentiscus Mill.
  • Terebinthus Mill.
  • Terminthos St.-Lag.
  • Therminthos St.-Lag.[4]
Orzeszki pistacjowe

Pistacja (Pistacia L.) – rodzaj roślin z rodziny nanerczowatych. Obejmuje 11[4]–12[5] gatunków. Rośliny te występują na półkuli północnej na obszarach o ciepłym lub umiarkowanym klimacie – w basenie Morza Śródziemnego (trzy gatunki rosną w południowej Europie[5]), we wschodniej Afryce, w południowej i środkowej Azji i w południowej części Ameryki Północnej (między Teksasem i Hondurasem)[4]. Rośliny te rosną w zaroślach i świetlistych lasach, zwykle na terenach suchych i skalistych[6].

Pistacja właściwa P. vera ma jadalne, bogate w oleje[7], witaminę A i E[5] pestki zwane orzeszkami pistacjowymi[7]. Jadalne są także spożywane jako warzywo młode pędy pistacji chińskiej P. chinensis[5]. Żywice pistacji kleistej P. lentiscus, zwane mastyksem, były żute co najmniej od starożytności, później wykorzystywane w technice, m.in. do wyrobu werniksu[6]. Pistacja terpentynowa P. terebinthus dostarcza nasion, z których sporządza się olejek terpentynowy zwany terpentyną cypryjską[7].

Morfologia

Pokrój
Krzewy i niskie drzewa osiągające zwykle do 8 m wysokości[6]. P. chinensis osiąga ponad 20 m[8].
Liście
Zimozielone lub sezonowe, skrętoległe, ogonkowe, z osią liścia czasem oskrzydloną, nieparzysto- lub parzystopierzasto złożone[9], rzadko trójlistkowe i pojedyncze[8]. Listki całobrzegie[8], zwykle naprzeciwległe[9].
Kwiaty
Rośliny dwupienne o kwiatach przeważnie niepozornych[10], zebranych w wyrastające z kątów liści wiechy, grona i kłosy[9]. Okwiatu brak, ale kwiaty wsparte są 1–3 przysadkami i 2–7 podkwiatkami. Pręcików jest zwykle 3–5. Ich nitki są krótkie, pylniki osadzone są na nich podstawami. W kwiatach męskich zalążnia jest zredukowana lub brak jej zupełnie[9]. W kwiatach żeńskich zalążnia jest górna, jednokomorowa i z pojedynczym zalążkiem[8], choć tworzona jest z trzech owocolistków. Zwieńczona jest krótką szyjką z trzema ramionami[9].
Owoce
Kuliste lub jajowate pestkowce, z zewnątrz czerwone do purpurowych[9], czasem brązowiejące lub czerniejące[6]. Wewnątrz z pojedynczym nasionem zamkniętym w zdrewniałym endokarpie[9].

Systematyka

Pozycja systematyczna

Rodzaj z podrodziny Anacardioideae, rodziny nanerczowatych (Anacardiaceae)[2][11].

Wykaz gatunków[4]
  • Pistacia aethiopica Kokwaro
  • Pistacia atlantica Desf. – pistacja atlantycka
  • Pistacia chinensis Bunge – pistacja chińska
  • Pistacia eurycarpa Yalt.
  • Pistacia falcata Becc. ex Martelli
  • Pistacia khinjuk Stocks
  • Pistacia lentiscus L. – pistacja kleista, p. lentyszek[7]
  • Pistacia mexicana Kunth – pistacja meksykańska
  • Pistacia × saportae Burnat
  • Pistacia terebinthus L. – pistacja terpentynowa
  • Pistacia vera L. – pistacja właściwa
  • Pistacia weinmanniifolia J. Poiss. ex Franch.

Przypisy

  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. 1 2 Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-07-02] (ang.).
  3. ↑ Index Nominum Genericorum. [dostęp 2010-03-10].
  4. 1 2 3 4 Pistacia L.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-02-04].
  5. 1 2 3 4 David J. Mabberley, Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 723-724, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200.
  6. 1 2 3 4 Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 1. Trees and shrubs. London: Macmillan, 2002, s. 361. ISBN 0-333-73003-8.
  7. 1 2 3 4 Rośliny kwiatowe. 1, Warszawa: Muza, 1998, s. 307, ISBN 83-7079-778-4, OCLC 749836232.
  8. 1 2 3 4 Pistacia Linnaeus. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2022-02-04].
  9. 1 2 3 4 5 6 7 K. Kubitzki (red.): The Families and Genera of Vascular Plants. X. Flowering Plants. Eudicots. Heidelberg, Dordrecht, London, New York: Springer, 2011, s. 34. ISBN 978-3-642-14396-0.
  10. ↑ Geoffrey Burnie i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134.
  11. ↑ Genus Pistacia L.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2022-02-04].
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.