Cmentarz Junikowo w Poznaniu

Kwatera powstańców wielkopolskich
Państwo	Polska
Miejscowość	Poznań
Adres	Junikowo
Powierzchnia cmentarza	92,69 ha[1]
Liczba pochówków	156 300[1]
Liczba grobów	79 000[1]
Data otwarcia	1948[2]
Mapa cmentarza
Położenie na mapie Poznania Cmentarz Junikowo w Poznaniu
Położenie na mapie Polski Cmentarz Junikowo w Poznaniu
Położenie na mapie województwa wielkopolskiego Cmentarz Junikowo w Poznaniu
52°23′10,67″N 16°49′58,30″E/52,386297 16,832861

Cmentarz komunalny nr 2 Junikowo w Poznaniu – największy w Poznaniu cmentarz komunalny pod względem liczby pochowanych (drugi po Cmentarzu Miłostowo pod względem powierzchni), znajdujący się w południowo-zachodniej części miasta, na Junikowie na osiedlu administracyjnym o tej samej nazwie^[3], pomiędzy ulicami Grunwaldzką a Cmentarną. W latach 1954–1990 cmentarz ten znajdował się na terenie dzielnicy administracyjnej Grunwald.

Charakterystyka

Zdjęcie satelitarne cmentarza z 1965 r.

Jeden z największych cmentarzy w Polsce, o powierzchni 92,69 ha, zostało tu pochowanych 139 tysięcy osób^[1]. Powstał na obszarze dawnego poligonu wojskowego, przekazanego miastu w 1927. Rozpisano wówczas konkurs na zagospodarowanie terenu (nekropolie: katolicka, protestancka, żydowska i bezwyznaniowa – łącznie około 50 ha). 21 listopada 1927 rozstrzygnięto go. Pierwszą nagrodę zdobyli Jerzy Beil i Zygmunt Tarasin z Warszawy (projektu nie zrealizowano)^[4]. Kolejny, wysoko oceniony projekt szczegółowy sporządził w 1934 r. Marian Spychalski. Przewidywano wówczas optyczną dominantę w formie monumentalnej kaplicy, zróżnicowaną zieleń i wykorzystanie jako ważnego elementu dekoracyjnego spiętrzonych wód Potoku Junikowskiego. Ostatecznie nekropolia została otwarta w roku 1948^[2], według zmienionych założeń. Znajdują się tu m.in. wydzielone kwatery powstańców wielkopolskich i żołnierzy Armii Krajowej. W alejach zasłużonych licznie reprezentowane są pochówki oficerów Wojska Polskiego i działaczy ruchu robotniczego. Przyciągają spojrzenie okazałe mauzolea rodów romskich, ale są też nowoczesne pola urnowe i kolumbaria.

Groby osób pochowanych na tym cmentarzu można odnaleźć dzięki wyszukiwarce grobów na poznańskich cmentarzach^[5].

Przyroda

Cmentarz położony jest na wyraźnie zbielicowanych głębokich piaskach. Przeważającym zespołem roślinnym jest tutaj Corynephoretum canescentis typicum z charakterystyczną szczotlichą (zwłaszcza siwą), dobrze znoszącą nasłonecznienie i brak wilgoci, a jednocześnie utrwalającą suche piaski. Zespół ten przechodzi w Festucetum ovinae, a dalej w dawne pastwiska i w Juncetum effusi nad Skórzyną. Od 1948 rozpoczęto dosadzanie drzew, m.in. topoli na terenach zespołów łęgu olszowego gwiazdnicowego oraz sosny i brzozy w pozostałych częściach^[6]. Obecnie wśród drzew przeważają sosna i brzoza, ale występuje także dąb.

Pochowani na Cmentarzu na Junikowie

• Teodor Anioła (1925–1993) – reprezentant Polski w piłce nożnej
• Mieczysław Balcer (1906–1995) – reprezentant Polski w piłce nożnej, trener
• Lucjan Ballenstedt (1881–1958) – projektant mostów, profesor Politechniki Poznańskiej
• Stefan Berezowski (1897–1983) – podpułkownik pilot, obserwator Wojska Polskiego
• Edmund Białas (1919–1991) – reprezentant Polski w piłce nożnej, trener
• Nikos Chadzinikolau (1935–2009) – poeta, prozaik, tłumacz
• August Chełkowski (1927–1999) – profesor fizyki, marszałek Senatu 1991–1993
• Tadeusz Cyprian (1898–1979) – profesor prawa karnego, prokurator Najwyższego Trybunału Narodowego, fotografik
• Ewa Guderian-Czaplińska (1962–2020) – profesor Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, badaczka teatru i dramatu antycznego i współczesnego
• Antoni Czubiński (1928–2003) – profesor historii
• Florian Dąbrowski (1913–2002) – kompozytor, profesor Państwowej Wyższej Szkoły Muzycznej w Poznaniu
• Wiktor Dega (1896–1995) – profesor ortopeda, pierwszy Kawaler Orderu Uśmiechu
• Felicjan Cieszkowski-Dembiński (1901–1981) – profesor agrotechnik
• ks. Szczęsny Dettloff (1878–1961) – profesor historii sztuki
• Lech Domeracki (1929–2020) – sędzia, polityk, minister sprawiedliwości w latach 80. XX wieku.
• Roman Drews (1908–1977) – profesor chirurg
• Conrad Drzewiecki (1926–2007) – tancerz, choreograf
• Tadeusz Drzewiecki (1948–2017) – aktor filmowy i teatralny
• Marian Fontowicz (1907–1988) – reprezentant Polski w piłce nożnej
• Maciej Frankiewicz (1958–2009) – wiceprezydent Poznania 1999–2002, zastępca prezydenta od 2002
• Tadeusz Grabski (1929–1998) – polityk Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, wiceprezes Rady Ministrów w 1980
• Jarosław Hasiński (1957–2017) – prezes Polskiego Radia 2009–2011
• Karol Hoffmann – lekkoatleta, uczestnik igrzysk olimpijskich, trener
• Bolesław Idziak (1928–2015) – aktor filmowy i teatralny
• Olga Iliwicka-Dąbrowska (1910–1979) – pianistka, profesor Państwowej Wyższej Szkoły Muzycznej w Poznaniu
• Zdzisław Jahnke (1895–1972) – skrzypek, dyrygent, kompozytor, dyrektor Państwowego Konserwatorium Muzycznego w Poznaniu, rektor Państwowej Wyższej Szkoły Muzycznej w Poznaniu 1945–1948
• gen. dyw. Michał Janiszewski – minister-szef Urzędu Rady Ministrów, szef Kancelarii Prezydenta PRL/RP, członek Wojskowej Rady Ocalenia Narodowego
• Maria Janowska-Kopczyńska (1890–1977) – śpiewaczka operowa i operetkowa, reżyserka operowa.
• Kazimierz Kaczmarczyk (1878–1966) – profesor historii
• Wojciech Szczęsny Kaczmarek (1942–2009) – prezydent Poznania 1990–1998
• Antonina Kawecka (1923–1996) – śpiewaczka (mezzosopran, sopran), pedagog
• Zdzisław Kępiński (1911–1978) – profesor historii sztuki, dyrektor Muzeum Wielkopolskiego
• Alfons Klafkowski (1912–1992) – profesor nauk prawnych, rektor Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu 1956–1962, prezes Trybunału Konstytucyjnego 1985–1989, członek Rady Państwa
• Witold Klinger (1875–1962) – profesor filologii klasycznej
• Gertruda Konatkowska (1895–1966) – pianistka, profesor Państwowej Wyższej Szkoły Muzycznej w Poznaniu
• Janusz Kostrzewski (1946–2022) – artysta fotograf, członek Związku Polskich Artystów Fotografików
• Władysław Kowalenko (1884–1966) – profesor historii, archeolog
• Roman Kozak (1905–1970) – profesor nauk technicznych (budownictwo), rektor Politechniki Poznańskiej 1955–1962
• Zdzisław Krasiński (1930–2016) – profesor ekonomii, minister-członek Rady Ministrów i ds. cen
• gen. dyw. Tadeusz Krepski (1920–1988) – dowódca Wojsk Lotniczych 1976–1983, członek Wojskowej Rady Ocalenia Narodowego
• Jan Krotoski – profesor chirurg, pierwszy rektor Wyższej Szkoły Wychowania Fizycznego w Poznaniu
• Janusz Kulas (1936–1972) – uczestnik wydarzeń Poznańskiego Czerwca w 1956
• Władysław Kuraszkiewicz (1905–1997) – profesor językoznawstwa
• Brygida Kürbis (1921–2001) – profesor historii
• Jerzy Kurczewski (1924–1995) – dyrygent, kompozytor, twórca i kierownik Poznańskiego Chóru Chłopięcego
• Felicjan Lechnicki (1885–1963) – ziemianin, poseł na Sejm i senator II Rzeczypospolitej
• Zdzisław Lechnicki (1890–1959) – przewodniczący Związku Naprawy Rzeczypospolitej, poseł na Sejm II RP
• Alojzy Andrzej Łuczak (1930–2011) – dyrektor Filharmonii Poznańskiej im. Tadeusza Szeligowskiego, autor książek o muzyce
• Jacek Łuczak (1934–2019) – lekarz, profesor nauk medycznych, współzałożyciel Hospicjum Palium
• Urszula Łukomska (1926–1986) – gimnastyczka, olimpijka
• Kazimierz Malinowski (1907–1977) – profesor historii sztuki, dyrektor Muzeum Wielkopolskiego 1948–1956
• Witold Michałkiewicz (1914–1998) – profesor ginekolog, rektor Akademii Medycznej w Poznaniu 1964–1972
• gen. dyw. Henryk Michałowski (1927–2017) – dowódca Wojsk Lotniczych 1972–1976
• Henryk Miłoszewicz (1956–2003) – reprezentant Polski w piłce nożnej
• ks. Leon Musielak (1910–1998) – salezjanin
• Leon Napiecek (1899–1975) – podporucznik Wojska Polskiego, kawaler Virtuti Militari
• Henryk Nowak (1932–2010) – językoznawca
• Tadeusz Nowak (1913–1994) – komendant X okręgu Batalionów Chłopskich, polityk PSL
• Władysław Orlicz (1903–1990) – profesor matematyki
• Marian Orłoń (1932–1990) – pisarz dla dzieci i młodzieży
• Eugeniusz Paukszta (1916–1979) – powieściopisarz, publicysta
• Jerzy Pertek (1920–1989) – pisarz marynista, publicysta
• Marian Pogasz (1931–1999) – aktor teatralny i radiowy, odtwórca postaci Starego Marycha
• Roman Pollak (1886–1972) – profesor historii literatury, rektor Tajnego Uniwersytetu Ziem Zachodnich 1943–1944
• Aleksander Polus (1914–1965) – pierwszy Polak-mistrz Europy w boksie
• Jadwiga Popowska (1901–1983) – polska poetka
• Tomasz Przybylski (1870–1958) – szeregowiec, uczestnik powstania wielkopolskiego, organizator straży obywatelskiej w okolicach Tarnowa Podgórnego, ojciec Stanisława Przybylskiego ps. „Przybór” i Czesława Przybylskiego ps. „Przybywa”
• Leon Raszeja (1901–1939) – prezydent Torunia 1936–1939
• Jan Roguski (1900–1971) – profesor internista, rektor Akademii Medycznej w Poznaniu 1953–1955
• Zbigniew Rudnicki (1928–2000) – polityk Stronnictwa Demokratycznego, minister łączności 1980–1981
• Andrzej Ryżyński (1926–2017) – profesor budowy mostów, rektor Politechniki Poznańskiej 1985–1990
• Jan Sajdak (1882–1967) – profesor filologii klasycznej, bizantynolog, rektor Uniwersytetu Poznańskiego 1921–1922
• Olga Sawicka (1932–2015)- tancerka, choreograf
• Barbara Sobotta (1936–2000) – sprinterka, mistrzyni Europy, medalistka olimpijska
• Zdobysław Stawczyk (1923–2005) – lekkoatleta, trener, rektor Wyższej Szkoły Wychowania Fizycznego w Poznaniu
• Tadeusz Strumiłło (1884–1958) – przewodniczący ZHP 1923–1925
• Roman Strzałkowski (1943–1956) – ofiara wydarzeń Poznańskiego Czerwca w 1956
• Stefan Stuligrosz (1920–2012) – dyrygent, kompozytor, twórca Chóru Chłopięco-Męskiego „Poznańskie Słowiki”
• Leon Surzyński (1891–1967) – lekarz, wicemarszałek Sejmu II RP 1938–39
• Jerzy Suszko (1889–1972) – profesor chemii, rektor Uniwersytetu Poznańskiego 1952–1956
• Olech Szczepski – profesor pediatra, rektor Akademii Medycznej w Poznaniu 1962–1964
• Paweł Szydło (1904–1975) – bokser, trener
• Edward Taylor (1884–1964) – profesor ekonomii
• Mieczysław Tyczka (1925–2010) – profesor nauk prawnych, prezes Trybunału Konstytucyjnego 1989–1993
• Kazimierz Tymieniecki (1887–1968) – profesor historii
• Władysław Urbański (1904–1976) – werkmistrz – mechanik w Polskich Siłach Zbrojnych. Służył w 302 Dywizjonie Myśliwskim „Poznańskim” Dywizjon 302 i w 318 Dywizjonie Myśliwsko – Rozpoznawczym „Gdańskim” Dywizjon 318.
• Zygmunt Warczygłowa (1922–1988) – malarz prymitywista
• Władysław Węgorek (1918–2001) – entomolog, rektor Wyższej Szkoły Rolniczej w Poznaniu 1959–1965
• Bohdan Winiarski (1884–1969) – profesor prawa, prezes Banku Polskiego na emigracji, przewodniczący Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości w Hadze 1961–1964
• Adam Wrzosek (1875–1965) – profesor medycyny, patolog, antropolog, historyk medycyny

Groby na cmentarzu

Płyta upamiętniająca płk Henryka Kowalówkę na kwaterze żołnierzy AK.

Kwatera powstańców wielkopolskich

Przypisy

Bibliografia

• Czarnecki Władysław, To był też mój Poznań. Wspomnienia architekta miejskiego z lat 1925–1939, w wyb. i oprac. Janusza Dembskiego, Poznań, Wyd. Poznańskie, 1987, ISBN 83-210-0665-5.
• Poznań od A do Z. Leksykon krajoznawczy, pod red. Włodzimierza Łęckiego i Piotra Maluśkiewicza, Poznań, Wyd. Kurpisz, 1998, ISBN 83-87621-39-0.
• Szafran Helena, Miasto Poznań i okolica, Poznań, PTPN, 1959 (seria „Wielkopolska w Oczach Przyrodnika”, nr 3)
• Wielkopolski słownik biograficzny, przew. kom. red. Antoni Gąsiorowski, Jerzy Topolski, wyd. 2, Warszawa; Poznań, PWN, 1983, ISBN 83-01-02722-3.