Czystek żywicowy
Ilustracja
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

różopodobne

Rząd

ślazowce

Rodzina

czystkowate

Rodzaj

czystek

Gatunek

czystek żywicowy

Nazwa systematyczna
Cistus ladanifer L.
Sp. Pl. 523 1753[1]

Czystek żywicowy (Cistus ladanifer) – gatunek rośliny z rodziny czystkowatych. Gatunek rodzimy zachodniego regionu Morza Śródziemnego. Jest źródłem żywicy ladanum[2][3].

Morfologia

Kwiat
Owoc

Krzew dorastający do 1–2,5 m wysokości i szerokości. Liście są wiecznie zielone, lancetowate, o 3–10 cm długości i 1–2 cm szerokości, ciemnozielone z wierzchu i jaśniejsze od spodu. Kwiaty są średnicy 5–8 cm, z 5 cienkimi, białymi płatkami, zwykle z czerwoną lub bordową plamką u nasady, z żółtymi pręcikami i słupkami. Cała roślina jest lepka.

Ekologia

Czystek ten jest rośliną klimatu śródziemnomorskiego – znosi zarówno długie letnie susze, jak i zimne dni. Jest rośliną ekspansywną na porzuconych gruntach rolnych i murawach w górskich regionach środkowej Hiszpanii i znacznej części południowej Portugalii. Tworzy mikoryzę z borowikiem szlachetnym, krwistoborowikiem purpurowym i lakówką pospolitą[4].

Systematyka

Zmienność

Szerokie rozmieszczenie i zróżnicowanie morfologiczne C. ladanifer w północnej Afryce, na Półwyspie Iberyjskim i w południowej Francji zaowocowało rozpoznaniem trzech podgatunków: subspp. ladanifer, sulcatus i africanus/mauritianus.

Pozycja systematyczna i relacje filogenetyczne

C. ladanifer jest umieszczony w grupie C. salvifolius znajdującej się w kladzie gatunków Cistus charakteryzującym się białymi i biało-różowymi kwiatami.

Metody datowania filogenetycznego i dywergencji wykazały, że C. ladanifer wyodrębnił się w plejstocenie, długo po otwarciu Cieśniny Gibraltarskiej około 5 milionów lat temu, co potwierdza hipotezę dyspersji tego gatunku[8]. Chociaż jego nasiona spadają blisko rośliny matecznej[9], C. ladanifer mógł z powodzeniem się rozproszyć ze względu na to, że preferuje zaburzone siedliska.

Użyteczność

Olejek eteryczny z czystka żywicowego w przezroczystej szklanej fiolce

Uprawiany jest popularnie jako roślina ozdobna, uprawiana ze względu na silnie żywiczne liście i efektowne kwiaty. Jej liście dają pachnącą oleożywicę znaną jako labdanum, używaną w perfumach, zwłaszcza jako utrwalacz (nie mylić z laudanum, nalewką z opium).

Przypisy

  1. ↑ The Plant List. [dostęp 2023-02-10].
  2. ↑ w bazie danych: GRIN (Germplasm Resources Information Network) na http://www.ars-grin.gov (ang.)
  3. ↑ Jacqueline Hériteau: Complete Gardening in Southern Africa. Wyd. 2nd. Creative Homeowner, 2005, s. 170. ISBN 978-1-58011-259-8.
  4. ↑ Águeda B, Parladé J, de Miguel AM, Martínez-Peña F. Characterization and identification of field ectomycorrhizae of Boletus edulis and Cistus ladanifer. „Mycologia”. 98 (1), s. 23–30, 2006. DOI: 10.3852/mycologia.98.1.23. PMID: 16800301.
  5. ↑ Infraspecific Taxon Details: Cistus ladanifer subsp. ladanifer. [dostęp 2023-02-10].
  6. 1 2 Infraspecific Taxon Details: Cistus ladanifer subsp. mauritianus Pau & Sennen. [dostęp 2023-02-10].
  7. ↑ Cistus ladanifer subsp. sulcatus (Demoly) P.Monts.. [dostęp 2023-02-10].
  8. ↑ Guzmán, B. and P. Vargas. 2009. Long-distance colonization of the Western Mediterranean by Cistus ladanifer (Cistaceae) despite the absence of special dispersal mechanisms. Journal of Biogeography 36:954-968.
  9. ↑ Bastida, F. and S. Talavera. 2002. Temporal and spatial patterns of seed dispersal in two Cistus species (Cistaceae). Annals of Botany 89:427-434.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.